Anayasa teklifinde rötuş müzakeresi

Didem Özel Tümer

AK Parti'nin 21 maddelik anayasa değişiklik teklifinin görüşmeleri 20 Aralık 2016 Salı günü Meclis Anayasa Komisyonu'nda başladı. MHP ile mutabakata varılarak Meclis'e sunulan teklifin geçen süre içerisinde sadece geneli üzerinde görüşmeler yapılabildi. Bu süre içerisinde ayrıca AK Parti'nin kendi içinde milletvekilleri ve teşkilatıyla yaptığı görüşmelerden bazı değişiklik talepleri geldi. Teklifin maddelerine geçilmeden önce Başbakan Binali Yıldırım, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile bir kez daha bir araya geliyor. Sözkonusu taleplerin teklife yansıyıp yansımayacağı ya da ne şekilde yansıtılacağı yapacağı bu görüşme ile netleşecek.

AK Parti'de rötuş istenen düzenlemeler

Tüm kamuoyu gibi AK Parti milletvekilleri ve teşkilatı da anayasa değişikliği teklifini Meclis'e sunulmasının ardından tüm ayrıntısıyla gördü. Bunun ardından da bazı eleştiriler ve hassasiyetler dile getirildi. Bunlardan biri yedek vekillik düzenlemesi.

Teklifin 5.maddesi, mevcut Anayasa'nın 78. maddesinde değişiklik yaparak 'yedek milletvekilliği' getiriyor.

"Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinin düşmesi, düşürülmesi, ölüm ile diğer boşalma hallerinde boşalan üyelikler aynı siyasi partinin yedek milletvekilleriyle doldurulur.

Siyasi partilerin seçim çevrelerindeki milletvekilliği aday listelerinde bulunup da seçilemeyen adaylar, bulundukları sıra esas alınarak yedek milletvekili sayılırlar. Ayrıca siyasi partiler genel seçimlerde hem seçim çevresinde en az iki olmak üzere seçilecek milletvekili sayısının beşte biri oranında, bağımsız adaylar ise bir yedek milletvekili adayı gösterirler...

İkame gerçekleşmedikçe yedek milletvekilliği için hiçbir hak oluşmaz"

Bu düzenleme, yedek milletvekilliğini getirerek ara seçimlerin kaldırılmasını sağlıyor. Maddenin gerekçesinde düzenleme şu şekilde açıklandı:

"Mevcut anayasamızda seçimlere gerekçe oluşturan sebepleri ortadan kaldırmak üzere yasama istikrarının devam ettirilmesi amacıyla yedek milletvekilliği uygulaması önerilmektedir. Maddeyle önerilen hükümet sisteminde demokratik meşruiyete dayalı yürütme ve yasama istikrarı kurumsallaştırılmaktadır."

Yedek vekilliğin yazılmayan gerekçesi

Yazılı gerekçe bu.

Ancak kulislerde, AK Parti'nin yedek vekilliği, ara seçime mahküm olmamanın yanı sıra seçimleri kazanması halinde milletvekilliğinden bakanlığa kayacak isimlerin yerlerinde boşluk oluşmaması ve sandalye sayısının azalmaması için de istediği konuşuluyor. Böylece 'milletvekillerinin seçimde çalışma şevkini kırılmayacağı' belirtiliyor.

Aynı zamanda Anayasa'nın 106. maddesinde değişiklik öngören teklifin 11.maddesi bu gerekçeyi açıklar nitelikte. "Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer" diyor.

Anayasa teklifi, Cumhurbaşkanına Meclis dışından da bakan atama yetkisi getiriyor. Bu durumda 'olası bakanların' milletvekili listelerinde yer almasına gerek de yok. Ancak, 'ağır topların' yani bakan olması muhtemel isimlerin listelere konulmaması, "kabine zaten belli" anlayışıyla milletvekili adaylarının sahada şevkle çalışmasını engelleyebilir. Dolayısıyla ağır topların da aday listelerinde yer alması böylece listeleri sürüklemesi tercih ediliyor.

Meclis'e giren bir ismin, kabine yer alması halinde ise partinin sandalye sayısı değişecek. İşte yedek milletvekilliği yazılmayan bu gerekçeyle de getirildiği belirtildi.

Ancak 'yedek vekil' ifadesi bazı partililer tarafından 'incitici', bazıları tarafından da 'sakıncalı' olarak değerlendirildi. Bu görüş Başbakan başkanlığında yapılan istişare ve değerlendirme toplantısında da dillendirildi. Büyük şehirlerde değil ama doğu ve güneydoğu ile az sayıda milletvekili çıkarılan yerlerde bunun bir sorun olarak partinin karşısına gelebileceği değerlendirilmesi yapıldı. Al Jazeera'ye konuşan bir milletvekili "Birisinin yedek milletvekili diye kart basıp dağıtmayacağı ne malum" dedi.

Maddede 'yedek vekillik' ifadesinin değişebileceği, bunun yanında sadece ' Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinin boşalması halinde' ifadesinin konulabileceği belirtiliyor.

"Doğuştan Türk vatandaşı"

AK Partililerin sakıncalı bulduğu bir başka düzenleme ise teklifin 8. maddesinde.

Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimini düzenleyen Anayasa'nın 101. maddesinde değişiklik yapan bu maddede Cumhurbaşkanının doğuştan Türk vatandaşı olanlar arasından seçilebileceği hükmü getiriliyor. Bu düzenlemeye parti içinden olduğu kadar parti dışından da eleştiriler getirildi. İtirazların bir kısmı düzenlemenin 'ırkçı' bulunmasından kaynaklandı. Bir kısmı ise Batı Trakyalı Türklerden geldi. Çalışma Bakanı Mehmet Müezzinoğlu gibi, uzun yıllardır hizmet veren isimlerin Cumhurbaşkanı adaylığının önüne geçildiği belirtildi. Al Jazeera'ye bilgi veren kaynaklar 'doğuştan Türk vatandaşı' ifadesinin çıkarılabileceğini ama bu konuda net bir karara henüz varılamadığını söyledi.

18 yaşında seçilme

Milletvekillerinden bazıları da Anayasa'nın 76.maddesinde değişiklik öngören teklifin ise 3. maddesi olan, seçilme yaşını 18'e indiren düzenlemeye karşı çıktı. Başbakan ile yapılan toplantıda da siyasetin tecrübe gerektirdiğinden yola çıkılarak buna itiraz edenler oldu. Ancak toplantıda bu konunun AK Parti'nin bugüne kadarki seçim beyannamelerinde yer almış bir vaat olduğu belirtildi.

Kaynaklar, temel olarak tartışılan bu konuların dışında bir kaç maddede daha teknik düzeltmeler yapılmak üzere önergelerin hazırlandığını belirtiyor. Ancak "Bu aşamadan sonra bir virgül ya da harf de değişecek olsa, müzakere edilmeden yapılmaz" diyen AK Partililer, Yıldırım - Bahçeli görüşmesinde bu konuların ele alınacağını kaydetti.

Al Jazeera