Taşkömüründeki zarar, müfettişleri isyan ettirdi
Türkiye Taşkömürü Kurumu'nun (TTK) zararı Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nu isyan ettirdi. Kurul, 'TTK kömür üretiminden çekilsin, üretim özelleştirilsin' derken, TTK'nın birikmiş zararının bu yıl 3.2 milyar YTL'yi aşacağını belirtti. Günlük zarar 1.3 milyon YTL
Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu (YDK), Türkiye Taşkömürü Kurumu'nun günlük zararının 1.3 milyon YTL'yi bulduğunu ve bu yılki zararının 470 milyon YTL'ye ulaşacağını rapor etti.
YDK, 324 YTL'ye mal ettiği bir ton kömürü 101 YTL'ye satan TTK'nın geçmiş yıllardan birikmiş zararlarının ise bu yıl 3.2 milyar YTL'ye ulaşacağını belirterek, TTK'nın kömür üretiminden çekilmesini ve üretim sahalarının tamamen özel sektöre bırakılmasını önerdi. Başbakanlık YDK'nın 13 Eylül 2007 tarihinde kabul ettiği Türkiye Taşkömürü Kurumu 2006 raporunda çarpıcı tespitlere yer verildi ve radikal bir karar önerisinde bulunuldu.
Hazine kaynakları yetmiyor
Rapora göre, 2006'da 357 milyon YTL zarar eden TTK'nın bu yılki zararı 460-470 milyon YTL olarak bekleniyor. TTK'nın yılık zararı 2005'te 357,6 milyon YTL, 2004'te 388.5 milyon YTL, 2003'te 493.7 milyon YTL ve 2002 yılında ise 334,1 milyon YTL. TTK'nın bu yılki günlük zararının 1.3 milyon YTL olduğu vurgulanan raporda, önceki yıllardan birikmiş zararlarının ise 2007 sonunda 3.2 milyar YTL'ye ulaşacağı belirtildi.
YDK'nın raporunda, TTK'nın zararının karşılanması için sermaye artırımı yoluyla Hazine'den kuruma sürekli kaynak aktarıldığı, sadece 2007 yılında aktarılan kaynağın 582 milyon YTL olduğu kaydedildi.
Ancak Kurum kendi kaynağını yaratamadığından, Hazine katkısının sadece sorunlara kısa süreli çözüm olduğu vurgulanan raporda, "Kronikleşmiş bulunan zarar nedeniyle Hazine'nin kaynak desteği kısa sürede tükenmektedir" denildi.
Üçe üretip, bire satıyor
TTK'nın bir ton taşkömürünü bu yıl ortalama 324 YTL'ye mal ettiği, bir ton kömürün ortalama satış fiyatının ise 101 YTL olduğu ifade edilen raporda, özel sektörün üretim maliyetinin ise TTK'nın maliyetinin üçte biri seviyesinde olduğu belirtildi. Özel sektörün ürettiği kömürün kalitesinin yüksek olması nedeniyle satış fiyatının da TTK'nın yüzde 60 üzerinde olduğu kaydedilen raporda, teknoloji kullanımındaki artışa paralel olarak özel sektörün maliyetinin daha da düşeceğinin anlaşıldığı dile getirildi. YDK'nın raporunda, ithal kömürün tonunun ise ortalama 127 YTL'ye mal olduğu vurgulandı.
Dikkat çekici tespitlerden biri de TTK'nın taşkömürü satışlarından elde ettiği gelir yıllık 243.8 milyon YTL'de kalırken, personel için yapılan giderlerin 438.2 milyon YTL'yi bulduğu oldu. Kurumun toplam satışlarının, personel giderlerinin ancak yarısını karşılayabildiği ifade edilen raporda, çalışanların büyük kısmının yeraltında maden çıkartma işlerinde değil, yerüstünde çalıştığı, atıl durumdaki yerüstü çalışanlarının sayısının bir türlü asgari seviyeye indirilemediği belirtildi.
YDK'nın raporunda, bu yıl temmuz ayında imzalanan toplu iş sözleşmesiyle personel giderlerinin yüzde 13 oranında daha artacağı ve personel giderlerinin buna bağlı olarak yükseleceği kaydedildi.
İthalat 2 milyar dolar
Rapora göre, 6 bin 885 kilometrekarelik ruhsata sahip olan TTK sadece 611 kilometrekarelik alanda üretim yapabiliyor. Üretimden devlete pay veren özel sektörün işlettiği alan ise 307 kilometrekare ve bu alanda TTK'nın üretiminin yarısından fazla üretim gerçekleştiriliyor.
Türkiye'nin taşkömürü ihtiyacı ise her geçen yıl artıyor. TTK'nın üretiminin Türkiye'nin toplam tüketiminin sadece yüzde 7'sini karşılaması nedeniyle Türkiye her yıl milyarlarca dolar ödeyerek yurtdışından kömür ithal ediyor. Türkiye 2006 yılında 20 milyon ton taşkömürü ithalatı için 1 milyar 953 milyon dolar ödedi. Bu yılki ithalata ödenen paranın 2 milyar doları aşması, 2010 yılında ise 5 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
TTK'nın özel sektöre açtığı rödovans (devletin üretilen kömürden pay aldığı sistem) sahalarından Amasra B projesinin önünde bazı bürokratik ve teknik sorunlar bulunduğu bildirildi. Eğer özel sektör tarafından işletilecek bu proje tamamlanırsa şu an özel sektörün ve TTK'nın toplam üretiminden de fazla, yıllık 4-5 milyon ton kömür üretileceği ve bunun da ithalat faturasını dörtte bir oranında azaltacağı hesaplanıyor. YDK'nın raporunda, TTK'nın üretimden çekilerek, sahaları özel sektöre devretmesi ve sadece koordinasyonu sağlaması önerilerek, şöyle denildi:
"Mevcut yeniden yapılanma, teşkilatlanma, üretim, istihdam ve ücret politikaları ve uygulamaları devam ettiği müddetçe; TTK'nın ülke ihtiyacı olan taşkömürünü üretmesi, kârlı ve verimli çalışması, üretim maliyetlerin indirmesi, ithalatı ve döviz çıkışını kısmen de olsa önlemesi, kamu üzerindeki finansal yükünü azaltması mümkün görülmemektedir.
Bu nedenle, hukuku Kuruma ait olmak üzere, mevzuatın verdiği yetki çerçevesinde; TTK'nın taşkömürü üretim alanlarının ve üretim birimlerinin belli bir sürede özel sektöre devredilmesi, Kurumun bir an önce taşkömürü üretiminden çekilerek sektörle ilgili genel politikaları ve koordinasyonu yürütecek şekilde yeniden teşkilatlandırılması zorunlu görülmektedir."