Adalet'te ?peşin para' dönemi
Mahkemelerde 1 Ekim'den bu yana masraflar davacı tarafından peşin karşılanıyor. Yeni sistemde her türlü tebligat ücretleri, keşif giderleri, bilirkişi ve tanık ücretleri avans olarak davacı tarafından yatırılıyor
MUSA KESLER İstanbul
Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 1 Ekim 2011'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu kanunla birlikte Hukuk, Aile, Ticaret, Kadastro, Tüketici, Fikri ve Sınai Haklar mahkemeleriyle birlikte Ticaret ve Denizcilik İhtisas Mahkemeleri'nde açılacak ve görülecek davalarla ilgili giderler de ?Gider Avansı? başlığı altında düzenlendi. Kanuna göre davacılar dava açmadan önce, davada yapılacak işlemlere göre belirlenen miktarları ?Gider Avansı? olarak yatırdıktan sonra dava açabilecek.
Yatırılan avansın tamamı harcanmazsa, kalan kısmı dava sonunda ilgiliye iade edilecek. Bu uygulamayla birlikte, daha önce dava sonunda tahsil edilen giderler, dava başlamadan davacıdan tahsil edilmiş olacak. Böylece daha önce 30 veya 40 lira masrafla açılan davalar şimdi dosyanın içeriğine göre 300 ile 1000 lira arasında ödeme yapıldıktan sonra açılabilecek.
İşte dava açılmadan önce yatırılması gereken miktarlar:
- Tebligat gideri (kişi başı): 30 lira
- Tanık gideri (kişi başı): 21 lira
- Keşif harcı-Ulaşım: 205 lira
Bilirkişi Maliyetleri (Bilirkişi başına):
- Sulh Hukuk Mahkemesi: 150 lira
- İcra Mahkemesi: 150 lira
Asliye Hukuk Mahkemesi: 250 lira
- Aile Mahkemesi: 200 lira
- İş Mahkemesi: 200 lira
- Kadastro Mahkemesi: 200 lira
- Tüketici Mahkemesi: 150 lira
- Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi: 300 lira
- Ticaret ve Denizcilik İhtisa Mahkemesi: 300 lira
- Diğer Maliyetler(Tüm Mahkemeler için): 50 lira
Velayet davası
Diyelim ki bir kişi boşandığı eşinden 2 çocuğunun velayetini almak için mahkemeye başvurdu. Bu kişi dava için iki tanık gösterdi. Ayrıca, bilirkişi incelemesi de istedi. Davacı olan bu kişi avans gideri olarak şunları ödeyecek:
- Davadaki taraf sayısı kadar tebligat gideri: 2 X 30= 60 lira
- Tanık sayısı kadar tanık maliyeti: 2 X 21= 42 lira
- Bilirkişi maliyeti: 200 lira
- Diğer giderler: 50 lira
Toplam: 322 lira
NOT: HMK'dan bu dava sadece 40 lira tutan dava harcı ve tebligat masrafı ödenerek açılabiliyordu.
Hakaret davası
Diyelim ki bir kişi, kendisine yönelik bir hakaretten dolayı Asliye Hukuk Mahkemesi'nde 10 bin liralık tazminat davası açtı. Tanık olarak da 2 kişi gösterdi. Ayrıca, hakaret konusu sözlerin de bilirkişi tarafından incelenmesini istedi. Bu kişi avans gideri olarak şunları ödeyecek:
- İki kişi için tebligat gideri: 30 X 2 = 60 lira
- İki tanık maliyeti: 21 X 2 = 42 lira
- Bilirkişi maliyeti: 250 lira
- Diğer maliyetler: 50 lira
Toplam: 402 lira
Adli yardım için mahkemeye belge sunmak şart
Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda 334 ve devamındaki maddelerde yargılama veya takip giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimselerin adli yardımdan nasıl yararlanabilecekleri anlatılıyor. Adli yardım talebinde bulunan kişi, iddiasının özeti ile birlikte, iddiasını dayandıracağı delilleri ve yargılama giderlerini karşılayabilecek durumda olmadığını gösteren mali durumuna ilişkin belgeleri mahkemeye sunmak zorunda. Kanun yollarına başvuru sırasında adli yardım talebi bölge adliye mahkemesine veya Yargıtay'a yapılıyor.
Avukatlar itiraz ediyor
-Avukat Dr. Tuncer Özyavuz: ?Mahkemelerin hangi dosya için hangi işlemleri yapacakları, dosyanın kendi içeriğiyle ilgili bir durumdur. Mahkemenin yapabileceği işlemleri bir varsayıma dayalı olarak peşin ödeme yoluyla belirlemek, mahkemenin yapacağı yargılamaya müdahale anlamına da gelir. Bir anlamda, mahkemeye ?Sen bu parası ödenen kadar şeyi yapabilirsin?' deniliyor. Ayrıca, parası olmayan bir kişi, bin lira ya da 2 bin lira maliyeti olan bir davayı nasıl açabilecek? Bu uygulamanın olumlu yönleri olabilir ama bence olumsuz yönleri daha fazladır ve vatandaşı da bu olumsuz yönü etkileyecektir.?
- Avukat Ayşegül Mermer: ?Bu durum vatandaşın mahkemelerde hak arama imkanını kısıtlamaktadır. Uygulama modern hukuk anlayışına da aykırı olmakla birlikte; yargılama giderlerine ek yük getirmemiştir. Sadece yargılamanın çeşitli aşamalarında ödenen yargılama giderinin, davanın başında hesaplanarak toplu şekilde tahsil edilmesi, karar kesinleştiğinde ise avansın artan kısmının iade edilmesi amaçlanmıştır. Avukatlar açısından bu düzenleme kolaylaştırıcı bir düzenlemedir. Ama vatandaş için özellikle de maddi durumu yerinde olmayanlar için kısıtlayıcı olabilecek bir uygulamadır.?