Sosyal Güvenlikte Kadına Tanınan Haklar

Ali PEKTEN BU yazı dizimizde çalışan kadınlarımızın sosyal güvenlik reformu ile elde ettikleri yeniliklerden bahsederken aynı zamanda uygulamada bu haklarını nasıl kullanacaklarını anlatacağız ve tereddüt edilen konuları açıklamaya çalışacağız. Bu doğrultuda bugün kadınlara evlenme ödeneğinden, çeyiz ve emzirme yardımına kadar bir çok konuda yol göstermeye çalışacağız.

Çeyiz yardımı ve emzirme ödeneği * Bağ-Kur’lu yetim aylığı alan kızlara da evlenme ödeneği verildi. - Bağ-Kur’da 2008 Ekime kadar verilmeyen, Emekli Sandığında da 12 ay verilen evlenme ödeneği miktarı SSK’lılarda olduğu gibi bu tarihten itibaren almakta oldukları aylıklarının 24 katı üzerinden herkese ödenmeye başlanmıştır.

* Evlenme ödeneği (Çeyiz yardımı) kimlere verilir, ne kadardır ve nereye başvurulur? - Evlenme ödeneği, Memur, SSK ve Bağ-Kurlu ayrımı olmaksızın aylık almakta iken evlenen yetim kız çocuklarına ödenir. Bağ-Kur’lulara ilk defa 2008 Ekimden itibaren verilmiştir. SSK ve Emekli Sandığı mensubu olanlar Ankara da SGK Sigortalı Emeklilik Daire Başkanlığına, Bağ-Kur mensubu olanlar ise dosyasının bulunduğu il müdürlüklerine yazılı olarak başvurmalıdır. Miktarı ise almakta oldukları aylıkların 24 katıdır. Yani aldıkları aylığı 24 ile çarparak bulunur

* Evlenme Ödeneği aldım, boşanırsam SGK benden geri alır mı? - Evlenme ödeneği alan yetim kız çocuğu, evlenmeden önce aldığı aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde boşanması halinde, SGK ödediği parayı geri almaz, ancak iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık bağlanmaz. Bu sürenin sonunda tekrar yetim aylığı bağlanır.

* Babam SSK emeklisi idi. Babamdan 350 lira yetim aylığı alıyorum. 15.10.2013 de düğünüm var. Ne kadar çeyiz yardımı alırım ve ne yapmalıyım? - SGK size aylığınızın 24 katı tutarında para öder. Bunun için SGK’nın Ankara’daki Sigortalı Emeklilik Daire Başkanlığına başvurmalısınız. 350*24= 8400 lira alırsınız.

* Bağ-Kur emeklisi babamdan dolayı yetim aylığı alıyorum. Evleneceğim, acaba bana da SSK’lıların yetimlerindeki gibi çeyiz yardımı yapılır mı? Aliye Bekçi - Aliye hanım, Ekim 2008 den önce olsaydı alamazdınız ancak reformla bu hak artık Bağ-Kur’dan yetim aylığı alan kız çocuklarına da verildi. Resmi nikâhı yapınca başvurun. Aldığınız aylığın 24 katı çeyiz yardımı ödenir.

* İlk evliliğimde çeyiz parası almıştım, boşandım şimdi ikinci evliliğimi yapacağım. Tekrar çeyiz parası alabilir miyim? Canan Can - Canan hanım, çeyiz parası sadece bir defa ödenir. Ancak ilk evliliğinizde alamamış olsaydınız şimdiki evliliğinizde alma hakkınız olurdu.

*Kimler emzirme ödeneği alabilir? -Emzirme ödeneğini sadece kadınlar alacak diye bir şey yoktur. Çalışmayan eşi doğum yapan erkeklerde alabilir. Ancak emzirme yardımı için erkeğin veya çalışan kadının doğumdan önceki bir yıl içinde 120 gün prim ödemiş olması gerekir. Ayrıca Bağ-Kur’luların prim borcunun olmaması gerekir.

* 2009 Ocak ayından itibaren kendi işyerimi açtım ve işletmeye başladım. Bağ-Kur’lu olarak çalışmaya devam ediyorum. Şu anda 6 aylık hamileyim. Bende doğum yapınca emzirme ödeneği alabilir miyim? - Doğum yapacağınız tarihten itibaren geriye doğru bir yıl içinde 120 gün priminiz olacağı için emzirme ödeneği alabilirsiniz.

* Hangi Bağ-Kur’lular emzirme ödeneği alamazlar? - Muhtarlar, şirket ortağı olanlarda dahil tüm Bağ-Kur’lular emzirme ödeneği alabilir. Alamayan yok.

* Emzirme ödeneği alabilmek için aktif olarak çalışmak şart mı? - Öyle bir şart yoktur. SGK bizzat SSK’lı veya Bağ-Kur’lu olarak çalışanların dışında kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadına ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşine, emzirme ödeneği veriyor.

* Ölü doğan çocuk içinde emzirme ödeneği alınır mı? -Alınmaz bu ödeneğin alınabilmesi için çocuğun sağ olması lazım.

* İkiz çocuklar için iki katı olarak emzirme ödeneği alınabilir mi? Kanunda ikiz olarak belirtilmemiş olup, her çocuk için ödeneceği belirtildiğinden bir doğumda kaç çocuk olursa o kadar kişi için ödenek alınır.

Emzirenlere 95 TL ödeme yapılıyor * Memurlar emzirme ödeneği alabilirler mi? - Emzirme ödeneğini sadece SSK’lı ve Bağ-Kur’lu sigortalılar alabilmektedir. Memurlar alamazlar.

* Sigortalı işten ayrıldıktan sonra çocuk doğarsa emzirme ödeneğini alınır mı? - İşten ayrıldığı tarihten itibaren 300 gün içinde çocuk doğarsa sigortalı kadın veya eşi çalışmayan sigortalı erkek, doğum tarihinden önceki onbeş ay içinde en az 120 gün prim ödenmiş olması şartıyla emzirme ödeneği alırlar.

* Kaç lira emzirme ödeneği alınır? - Doğum tarihinde geçerli olan tutardan ödenir. Bu tutarı SGK Yönetim Kurulu belirler ve Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden 95 lira ödeme yapılır.

* Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın sigortalılara emeklilikte indirim nasıldır? - Bu uygulama ilk defa yeni reform ile Ekim 2008 de geldi. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan SSK’lı, Bağ-Kur’lu veya memur olan annelerin Ekim 2008 den sonra geçen çalışmalarının dörtte biri, toplam prim gününe eklendiği gibi bu kadar süre emeklilik yaş hadlerinden indirilir. Böylece 2008 den sonra işe giren ve 20 yıl çalışan bir kadın sigortalı emekli olması gereken yaştan 5 yaş daha erken emekli olabilecek ve aylığıd a 25 yıl çalışmış gibi hesaplanacaktır.

Malul çocuğu olanlar dikkat * İlk defa 01.01.1993 tarihinde işe girdim. Bakıma muhtaç malul çocuğum var, bana emeklilikte nasıl bir avantaj sağlar? - 2008 Ekim ayından sonra çalıştığınız sürelerde size dört de bir oranında ilave süre kazandırır ve kazandığınız süre kadar emeklilik yaşınız öne çekilir.

İlk defa 01.01.1996 tarihinde işe girdim. Bakıma muhtaç malul çocuğum var, bana emeklilikte faydası olur mu? -Faydası olur. Örneğin 1.10.2008 tarihinden sonra 1440 gün çalışmış iseniz 1440/4=360 gün hizmetlerinize ilave edilir. 360/30= 12 ay da emeklilik yaşınız öne çekilir.

Evinde iş yapanlarnasıl sigortalı olur? * Evinde iş yaparak para kazanan isteğe bağlı sigortalı kadınların primlerinin kaç günü devletten karşılanacak? - Yaşadığı evinde herhangi bir işverene bağlı olmaksızın el sanatlarıyla uğraşan, bu ürünleri satarak kazanç elde edenler Gelir Vergisi Kanunu’na göre esnaf muafiyeti kapsamında isteğe bağlı olarak prim ödeyecek kadınlardan isteğe bağlı sigorta primi 15 gün üzerinden alınmakta ve bunlara 30 gün hizmet verilmektedir. Kademeli bir artış söz konusu olduğu için 2013 yılı itibariyle bu kimselerden 20 günlük prim alınmakta ve 30 gün hizmet verilmektedir. Her yıl bir puan artırılarak 30 güne tamamlanacaktır.

* Evimde nakış-dikiş yapmak suretiyle para kazanıyorum. Bu sayede çocuğumu okutuyorum. Ben nasıl sigortalı olurum? - Siz normalde vergiye tabi gelir getirici bir iş yapıyorsunuz. Ancak vergi mevzuatı açısından sizin gibi durumda olanlar için bir muafiyet söz konusu. Siz maliyeden alacağınız esnaf muafiyeti belgesini SGK’ya ibraz etmeniz durumunda vergi mükellefiyeti kapsamında değerlendirilmeyip, Bağ-Kur sigortalısı olarak kapsama alınmazsınız. Ancak sizin gibi durumda olanlar için bir kolaylık daha getirilerek, ay içinde 2013 yılı için 20 gün üzerinden isteğe bağlı sigortalı primi ödediğinizde siz, 30 gün üzerinden çalışmış gibi hizmet kazanırsınız.