Türkiye Tarihine Damgasını Vuran Kriz...

Türkiye'nin yakın ekonomik ve hatta siyasi krizler geçmişine de damgasını vuran, bankacılık sektöründe bu sıralar ilginç gelişmeler yaşanıyor.

Abdullah Tivnikli'nin yönetim kurulu üyeliğini yaptığı Kuveyt Türk'ün, Tivnikli'nin ortağı olduğu Dicle Elektrik'e kredi açmasına BDDK'nın "dolaylı ortalıktır,sakıncası yok" görüşü vermesi, iş dünyasında ve siyaset cephesinde büyük tartışmalara neden oldu

TBMM gündemine de alınan bu tartışma, 12 yıl önce, "banka ortak ile yöneticilerinin veya yakınlarının ortak veya yöneticisi olduğu şirketlere kredi verilememesi" düzenlemesine gerekçe olan büyük bankacılık krizini akıllara getirdi.

Bir hatırlamakta fayda var. Boyutu 50 milyar doları aşan, siyasi maliyeti ise bundan kat ve kat fazla olan o kriz aslında neden çıkmıştı? Hangi bankalar neden batmış ve bu bankaların devralınmasının Türk halkına maliyeti ne olmuştu?

Aslında batan bankalar krizinde en taze hafızaya, etkileri halen süren ABD finansal sistem kriziyle sahibiz. Dünya bankacılık krizleri sıralamasında Türkiye'de 2000-2001 yıllarında başlayan kriz ise verdiği hasar itibariyle 7'nci sırada.

1997'de Tayland, 1977-1985 arasında İspanya, 1977'de Malezya, 1991-1994 arasında İsveç ve 1994-1995 arasında Fransa?da yaşanan bankacılık krizleri Türkiye'de yaşanan krizden daha sonra geliyor sıralamada.

Peki 20'den fazla bankanın yönetimine devletçe el konması, banka patronlarının yargılanması, bankacılık sisteminin sert kurallarla yeniden yapılandırılmasına neden olan krizde hangi işadamının hangi bankası, hangi nedenlerle devralındı?

Devlet fonuna (TMSF) devredilen bankaların aktif büyüklüğü, bankacılık sektörünün toplam aktif büyüklüğünün 5'te 1'ine ulaşması nedeniyle artık finansal sistemi depremlerle sarsan krizde en büyük zarar, Cem Uzan'ın İmar Bankası'ndan geldi.

3 Temmuz 2003'te TMSF'ye devredilen İmar Bankası, 1.16 milyar TL'lik aktif büyüklüğüne karşı yanıltıcı bilanço kayıtları ve açılan sahte hesaplarla Türk halkına 5 milyar 933 milyon dolar zarar getirdi.

İmar Bankası'ndan uğranan zararın çok ciddi bir bölümü hakim ortağa, yani Uzan Grubu şirketlerine açılan usulsüz kredilerden kaynaklanıyordu. (4389 Sayılı Bankalar Kanunu'nun 14/3 ve 16/1 sayılı maddeleri).

İkinci büyük zarar ise Çukurova Grubu'nun Pamukbank'ından geldi. Bankanın yönetimine 19 Haziran 2002'de el konuldu.

Grup kredilerinin yine büyük rol oynadığı devirde uğranan zarar olarak 3.6 milyar dolar kayıtlara geçti. El koyma nedeni ise 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun 14/3 ve 14/4 sayılı maddeleriydi.

Hatta bu nedenle aynı grubun diğer bir bankası olan Yapı Kredi'nin yönetimine TMSF tarafından el konuldu.

İlerleyen dönemde ise Yapı Kredi, Koç Grubu-Uni Credit ortaklığına satılarak grubun TMSF'le olan borcu mahsup edildi ve Pamukbank ile Yapı Kredi tamamen el değiştirdi.

30 Kasım 2001 tarihinde Halis Toprak'ın bankası Toprakbank, 880 milyon dolarlık devir zararıyla TMSF yönetimine geçti.

Yine el konma gerekçesi Toprak Grubu'na kullandırılan krediler, hakim ortaklara açılan uzun vadeli krediler ve 1998-1999 yıllarına ilişkin kârın fazla gösterilmesi yoluyla, karın dağıtımında hakim ortağa kaynak aktarılması

9 Temmuz 2001'de Süzer Grubu'na doğrudan kullandırılan krediler, karşılıklı krediler, Dolmabahçe Turizm'in satışı yoluyla Süzer Grubu'na kaynak aktarımı, banka kaynağının israf edilmesi gibi gerekçeler gösterilerek Kentbank'a el kondu.

Bu devrin maliyeti de 681 milyon dolardı.

Aynı gün, EGS Holding'in çok ortaklı bankası olan EGS Bank'a da el kondu.

Gerekçe ise hakim ortağa aktarılan kaynakların likidite, gelir-gider dengesi ve özkaynaklarını bozmasıydı.

EGS Bank'a el konmasının maliyeti 545 milyon dolar.

9 Temmuz 2001'de Bayındırbank'a el konma gerekçeleri arasında Bayındır Grubu kredileri vardı.

Sonuçta 22 bankanın yönetimine el koyan TMSF, Türk halkının toplam 28 milyar dolarını bu bankalara aktarmak zorunda kaldı.

Bunlar arasında Cavit Çağlar'ın 2.86 milyar dolar kaynak aktarılan İnterbank'ı, Garipoğlu'nun 2.63 milyar dolar kaynak aktarılan Sümerbank'ı, Erol Aksoy'un 1.99 milyar dolar kaynak aktarılan İktisat Bankası, Dinç Bilgin'in Etibank'ı vardı.

Bu şirketlerin hepsine el konma gerekçesinde, ya grup şirketlerine menfaat sağlamak veya grup şirketlerine usulsüz kredi kullandırmak sebep olarak vardı.

BDDK ise bu krizin ardından bankacılık sektörünün kredi kalitesinin tekrar risksiz pozisyona getirilmesi, bankacılık sisteminin sağlıklı bir yapıyla gözetim altında tutulması amacıyla yetkilendirildi.

O tarihten sonra yapılan düzenlemeler ve bu kurallara tavizsiz uyum, bedeli milyarlarca dolarla ödenmiş ve Türkiye'nin siyasi tarihine de etkide bulunmuş bir krizi geride bırakmaya,

Türk bankacılık sektörünün yeni yapısıyla dünyada parmakla gösterilen bir sağlamlığa ulaşmasını sağladı