Sosyal güvenlikte, 4 /a'lı mı 4/b'li mi yoksa 4/c'li misiniz?

Şükrü Kızılot'un yazısı

BUNLARDAN birisiniz ama hangisi? Sosyal güvenlik reformu ile birlikte;

- SSK'ya prim ödeyen işçiler 4/a'lı,

- Bağ-Kur'a prim ödeyenler 4/b'li,

- Emekli Sandığı'na tabi memurlar da 4/c'li oldular. Artık SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı olmayacak. Siz de 4/a'lı, 4/b'li ya da 4/c'lilerden biri olacaksınız.

Evet... Yeni duruma göre sınıfınızı ve şubenizi öğrenin.

ESNAFIN PRİM BORCU SİLİNECEK

Şu anda 4/b'li (Bağ-Kur'lu) 3.4 milyon vatandaş var. Bunlardan prim borcu olmayanların sayısı 1.3 milyon. Borçlu 2.1 milyon Bağ-Kur'lunun birikmiş prim borcunun tutarı, 25 milyar YTL civarında...

Bunlardan 750 binin borcu 20 bin YTL ve üzerinde.

Yeni yasanın yürürlüğe girdiği tarih itibariyle, beş yılı aşan süreye ilişkin prim borcu bulunan Bağ-Kur'lulara, prim borçları ile ilgili olarak çıkartılacak genel tebliğin yayınlandığı tarihi izleyen aydan itibaren 6 aylık bir ödeme süresi tanınacak.

Bu sürede prim borcunu ödemeyenin sigortalılığı son prim ödediği tarih itibariyle durdurulacak ve prim borcu silinecek. Prim borcunun silindiği dönem, sigortalılık süresi olarak değerlendirilmeyecek.

Ancak, silinen borçlar ileride ödendiği günün prime esas kazanç tutarı üzerinden ödendiği takdirde, sigortalılık süresi yeniden kazanılacak.

SAĞLIK HİZMETİNE 30 GÜN PRİM YETERLİ

Mevcut sistemde Bağ-Kur'luların sağlık hizmetlerinden yararlanabilmeleri için, 240 gün prim ödemeleri gerekiyordu. Yeni sistemde bu süre 30 güne iniyor.

Buna göre, 30 gün prim ödeyen Bağ-Kur'lu (4/b'li) ile bakmakla yükümlü olduğu eş ve çocukları, sağlık hizmetlerinden yararlanabilecek.

PARAYI VEREN DÜDÜĞÜ ÇALACAK

Mevcut sistemde, prim borcu bulunan Bağ-Kur'lular, sağlık hizmetlerinden yararlanamıyorlardı. Yeni sistemde, 60 günden fazla prim borcu olanlar için bu uygulama devam edecek.

Kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için sağlık hizmetlerinden yararlanmak isteyenlerin, 60 günden fazla prim borçlarının olmaması koşulu yine aranacak.

Sağlık hizmetlerinden primini ödeyenler yararlanacak, ödemeyenler yararlanamayacak yani parayı veren düdüğü çalacak.

Ancak, uygulamanın bazı istisnaları da var.

Prim borcu bulunan Bağ-Kur'lular ya da bakmakla yükümlü olduğu kişilerin; verem, kuş gribi, kuduz, tifo gibi bulaşıcı hastalığı olduğunda, prim borcunun ödenip ödenmediğine bakılmayacak ve parasız tedavi hizmetinden yararlandırılacak.

Prim borcu bulunan Bağ-Kur'lular; acil durumlar, iş kazası, meslek hastalığı gibi durumlarda da tedavi hizmetlerinden yararlanabilecekler.

Şirket ortağı ve yöneticilerine müjde

ÖNCEKİ sistemde, şirket ortakları ile yönetim kurulu üyelerinden, ortak ve yönetim kurulu üyesi oldukları her şirket için ayrı ayrı prim alınması öngörülüyordu. Yeni düzenleme ile her şirket ortaklığı ya da yönetim kurulu üyeliği için, prim istenmesi olayına son verildi.

Ayrıca, anonim şirketlerin kurucu ortakları da yönetim kurulu üyesi olmadıkları sürece prim ödemeyecekler.

Esnaflık yapan kadına doğum yardımı geldi

MEVCUT sistemde, Bağ-Kur'lu esnaf kadın doğum yaptığında sağlık hizmetlerinden yararlanabiliyor ancak, doğum nedeniyle dükkanını açamadığı günlerde, hiçbir haktan yararlanamıyordu.

Yeni sistemde, esnaflık yapan kadınlara, doğum yaptığı zaman doğum öncesi ve sonrasında, sekiz hafta üzerinden toplam 16 hafta için "işgöremezlik ödeneği" verilecek. Yapılacak ödeme ise, beyan edilen prime esas kazancın, üçte ikisi olacak.

Esnafa emzirme yardımı da var

YENİ yasa ile 4/b'lilere (Bağ-Kur'lulara) da "emzirme yardımı" yapılacak.

SSK sigortalılarına şu anda 50 YTL, memurlara da 123.72 olarak ödenen emzirme yardımının tutarı, yasa yürürlüğe girdikten sonra Sosyal Sigortalar Kurumu yönetim kurulunca belirlenecek.

Bağ-Kur'da basamak sistemi kalkıyor

BAĞ-KUR sigortalıları, 24 basamak üzerinden emeklilik ve sağlık primi ödüyor. Çalışma süresi içinde prim ödediği basamaklar ve bu basamaklarda kalınan süreler göz önüne alınarak emekli aylığı hesaplanıyordu.

Yeni sistemde Bağ-Kur sigortalıları (yeni adıyla 4/b'liler), tıpkı işçiler gibi brüt asgari ücret ile asgari ücretin 6.5 katı arasında değişen kazançtan prim ödeyecekler.

Buna göre, 4/b'li (Bağ-Kur'lu) olmasını gerektirecek bir faaliyette bulanan kişilerin, asgari ücret ile asgari ücretin 6.5 katı arasında olmak koşuluyla, kendi belirleyeceği tutar üzerinden her ay yüzde 33.5 ve yüzde 39 arasında (yaptığı işin tehlike derecesine göre değişen) primi ödemesi gerekiyor.

Daha çok emekli aylığı alabilmek, daha çok prim ödemekle mümkün olabilecek.

Esnafın iş kazası ve meslek hastalığına iş görmezlik ödeneği

YENİ sistemde, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar da tıpkı işçiler gibi "İş kazası ve meslek hastalığı" nedeniyle, çalışamadıkları günler için "geçici iş göremezlik ödeneği" alacaklar.

Yapılacak ödeme ise, ayakta tedavide prime esas kazançlarının üçte ikilik, yatarak tedavide 1/2'lik bölümüne karşılık gelen, günlük tutar üzerinden hesaplanacak.

Mevcut sistemde Bağ-Kur'luların "maluliyet aylığı" alabilmeleri için çalışma gücünün yüzde 67'sini kaybetme koşulu aranıyordu. Yeni sistemde bu oran yüzde 60'a iniyor.

İşveren, işçisinden daha düşük prim ödeyemeyecek

İŞVERENİN, kendi sigortası için beyan edeceği kazanç, yanında çalışan en yüksek ücretlinin kazancından düşük olamayacak.

Örneğin işveren, kendisinin sigorta primine esas 1000 YTL kazanç bildirmiş, yanında da 15 kişi çalışıyor ve en yüksek ücreti alan elemanın ücreti 2 bin 500 YTL ise, işverenin kendisi için bildireceği kazanç da 2 bin 500 YTL'den düşük olamayacak.

Aksi tespit edildiğinde, aradaki farkın primi, cezası ve faizi ile birlikte işverenden istenecek.

Esnaf, yüzde kaç prim ödeyecek

YENİ sistemde esnaf, beyan ettiği prime esas kazanç üzerinden;

- Yüzde 20 oranında emeklilik,

- Yüzde 12.5 oranında, Genel Sağlık Sigortası primi,

- İşin tehlike sınıf ve derecesine göre; yüzde 1 ile 6,5 oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödeyecek.

Esnaf, yaptığı işin tehlike sınıfına göre, toplam yüzde 33.5 ile yüzde 39 arasında, prim ödeyecek.

Emekli Bağ-Kur'lu nasıl çalışacak

ŞU anda emekli olan Bağ-Kur'lular ile tarım sigortalıları, emekli aylıklarının yüzde 15'i oranında Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödemek suretiyle, çalışmalarına devam edebilecekler.

Böylelikle, hem emekli aylıklarını alıp hem de çalışabilecekler. Burada sözü edilen yüzde 15 SGDP; bu yıl yüzde 12, 2009'da yüzde 13, 2010'da yüzde 14 olarak uygulanacak. 2011'den itibaren de yüzde 15'e yükselmiş olacak.