'Bugün git, yarın gel'i bitirecek olan tasarı Başbakanlıkta...
Ankara, keyfi ve otoriter bir yönetim yerine daha demokratik, katılımcı, şeffaf ve hesap verebilir bir yönetime geçiş için iddialı bir adım atıyor. Avrupa Konyesi'nin, ?Avrupa İyi Temel Yönetim Şartları?nı karşılamak için Adalet Bakanlığı tarafından ilk olarak 2003'de hazırlanan ?Genel İdari Usul Kanunu Tasarısı? kısa süre önce güncellenerek yeniden Başbakanlığa gönderildi. Tasarıya göre artık vatandaşa, ?Bugün git, yarın gel?, ?Ben devletim yaparım?, ?Biz öyle takdir ettik? demek suç haline geliyor ve bunları açıkça yaptırıma bağlıyor. Tasarı yasalaştığında, Türkiye idari usul konusundaki ilk derli toplu yasayı uygulamaya başlayacak.
AVRUPA İLKELERİ
49 maddeden oluşan tasarıda Avrupa Konseyi'nin ?Bireyin İdari İşlemler Karşısında Korunması? başlıklı kararındaki, dinlenme hakkı, bilgi kaynaklarından faydalanma hakkı, hukuki yardım ve temsil hakkı, idari işlemlerin gerekçeli olması ile işleme karşı başvuru yollarının gösterilmesi gibi beş ayrı ilke esas alınıyor.
TÜM İDARE ŞEFFAF
Tasarı, Başbakanlık, bakanlıklar dahil tüm kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, fonların, üst kurulların, TBMM'nin ve yargının idari nitelikteki tüm işlemlerinde uymaları gereken kuralları madde madde sıralıyor. Bu idarelerin karar organı olan kurullarının yaptığı toplantılar tümüyle vatandaşlara açık olacak.
BUNLAR KAPALI
Ancak vatandaş, devletin savunma, güvenlik ve ekonomisine, dış ticaret politikasına, milletlerarası ilişkilerinin yürütülmesine ve kurumların iç işleyişine, özel hayatın gizliliğine ilişkin konular ile acil ve zorunlu hallerle ilgili toplantılara katılamayacak. Bu toplantılar vatandaşa kapalı olacak.
ADALET, EŞİTLİK, AÇIKLIK
Tasarı ile tüm idari işlemlerde ?insan haklarına saygılı olma, adalet, eşitlik, hukuki, güvenlik, istikrar, tarafsızlık, iyi yönetim, açıklık ve katılım, ölçülülük, doğru bilgilendirme ve özel hayata saygılı davranmak? yükümlüğü getiriyor. Tasarıya göre her idari işlem gerekçeli olacak, idari işlemle zarara neden olanlar faturayı ödeyecek.
SUÇ VE CEZA
Uygulanması halinde yönetim kültürünü değiştirmeye başlayacak tasarı mevcut alışkanlıkların birçoğunu da suç haline getiriyor. Buna göre tasarıdaki düzenlemelerin gereğini yapmayan yöneticiler ilgili mevzuatlarındaki disiplin ve ceza (hapis ve para) hükümlerine çarptırılacak.
DEVLETTEN SAYGI DÖNEMİ
Vatandaş ile devlet arasındaki ilişleri yeniden düzenleyen tasarı birçok yeniliği beraberinde getiriyor. Vatandaşlık haklarının güvenceye alındığı tasarı özetle şöyle:
ES GEÇMEK YOK
İdari makam kanuni dayanağı olmayan hiçbir idari yetki kullanamayacak, yetkili olduğu konuda işlem yapmaktan kaçınamayacak.
AYRIMCILIK YOK
Kamu görevlileri, tarafsızlık ve kanun önünde eşitlik ilkelerine uygun olarak; aynı durumda olan ilgililere aynı şekilde davranmak suretiyle her türlü ayırımcılıktan kaçınmak zorunda.
ÖZEL YAŞAMA SAYGI
Kamu görevlileri; bireylerin özel hayatına, hak ve hürriyetlerine saygılı olmak; kişisel verilerin korunması ilkesine uygun davranmak zorunda olacak.
ÜÇ GÜNDE İŞLEM ŞART
Evrakı kabul eden birim başvuruyu üç gün içinde işlemi tesis edecek olan makam veya kurula iletmek, ilgili birimler de gerekli inceleme, araştırma ve değerlendirmeleri yaparak görüşlerini geciktirmeksizin işlemi tesis edecek makama sunmak zorunda.
30 GÜNDE YANIT
Tüm idari makamlar, başvuranlara haklarını kullanmada yardımcı olmak ve gerekli bilgileri 30 günde (halen bu süre 60 gün) vermekle yükümlü olacak.
VEKALETE 6 AY SINIRI
İdari makamlarda vekâletin süresi altı ayı geçemeyecek, bu zorunlu halde de ancak bir yıla kadar uzatılabilecek. Böylece vekaletlerle yönetme alışkanlığı sona erdirilecek.
TAZMİNAT
Vatandaş, herhangi idari işlemden zarar gördüğünde mahkemeye gitmeden önce idareye başvurup tazminat isteyebilecek.
?BEN DEVLETİM' BİTİYOR
?Ben devletim yaparım? kültürü yerine her idari makam, yaptığı işlemin yapılmasını gerektiren sebeplerini açık ve anlaşılabilir şekilde açıklamak, yani gerekçe göstermek zorunda olacak. Vatandaş idarenin hazırladığı tutanağa itiraz edebilecek.
YETKİ VE SUÇ SENDE Kullanılması kanunla doğrudan bir kamu görevlisine verilmiş olan yetkilerden hangilerin devredilip hangilerinin devredilemeyeceği tek tek belirtilirken yetki kapsamının genişletilmeyeceği de yasa hükmü yapılıyor.
SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ KATILIMCI OLACAK
Başbakanlığa gönderilen tasarı vatandaşı yönetime ortak ediyor. Buna göre toplumu ilgilendiren kararlar alınırken, vatandaşlar ve sivil toplum örgütlerine de sorulacak.
TEMSİLCİLER
Tesis edilecek bireysel işlemin, sonucu itibariyle ondan fazla kişiyi ilgilendirip hak ve menfaatlerde ortaklık bulunması halinde; idare, belirlediği sayıda temsilcinin seçilmesini ilgililerden isteyecek... İdare, süreci kimlerle yürüttüğünü ve işlemin sonucunu diğer ilgililere duyuracak.
ÖNCE ARAŞTIRMA
Kanun kapsamına giren kuruluşlar, faaliyet alanlarında meydana gelen ve bireyleri, tüzel kişileri veya çevreyi etkileyen olayları; nedenlerini, idarenin ve kamu görevlilerinin sorumluluğunu, yeterli inceleme, araştırma veya gerektiğinde soruşturma yaparak saptamakla yükümlü olacak.
DİNLENİLME HAKKI
Bu araştırma veya soruşturmada, olaydan etkilenen ilgililere, başvurmaları halinde dinlenilme hakkı tanınacak, ayrıca, varsa tanıklar dinlenecek.
SORMADAN İMAR YOK
İdare, belde halkının ortak yararını ilgilendirmek koşuluyla, bayındırlık, imar, mülkiyet ve çevre hakları ile kültür ve tabiat varlıklarını doğrudan etkileyen işlemlerde, kamuyu bilgilendirmek ve onların bu işleme katılımını sağlamakla yükümlü olacak.
SİVİL TOPLUM
Ülke çapında uygulanacak idari işlemlerde; ilgili kamu kurumu ve kuruluşlarından, üniversitelerden, ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından temsilcilerin çağrılması, konuyla ilgili sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin de katılabileceği genel görüşme toplantıları düzenlenmesi ve bunun uygun araçlarla duyurulması da zorunlu.
YOL GÖSTERECEKSİN
İdare, ilgiliye tebliğ edilen bireysel işlem metninde, ilgilinin hangi idarî makama, varsa yargı öncesi uyuşmazlık çözüm yollarına ve hangi yargı merciine başvurabileceğini ve sürelerini belirtmek ve düzenleyici işlemlere karşı da dava açabileceğini özellikle belirtmek zorunda olacak.
İTİRAZ
Vatandaş dava açmadan önce idari işleme itiraz edebilecek, bu sonuçlanmadan dava açamayacak.
UZLAŞACAKSIN UZLAŞ
İdarî eylemler nedeniyle hakları ihlâl edilenlerin, idarî dava açmadan önce zarara neden olan idareye başvurarak, uzlaşma suretiyle uğradıkları zararın giderilmesini isteyebilecekler.
TAZMİNAT
Reddedilmeyen tazminat istemli başvurular en az üç kişilik uzlaşma komisyonlarınca değerlendirilip karara bağlanacak.
YARGI KARARLARINA UYMAMAK YOK
Tasarıda yargıyla ilgili düzenlemeler şöyle:
BEKLEME YOK
Yargı kararının uygulanması için kararın kesinleşme ve ilgilinin başvurusu koşulu aranmayacak. Süresi geçse de karar uygulanacak.
SORUMLU BAKAN
Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek kararnameyle yapılan atama işlemlerinde yargı kararları, ilgili bakan tarafından uygulanacak. Yürütmenin durdurulması ve iptal kararlarının sonuçlarını etkisiz kılacak yeni bir idarî işlem tesis edilemeyecek.
30 GÜNDE OLMAZSA İCRA
Yargı davalarında hükmedilen miktar idarece davacıya 30 gün içinde ödenmek zorunda. Ödenmez ise vatandaş idare aleyhine icra işlemi başlatabilecek.
BAŞBAKAN DA DAHİL
Yargı kararının uygulanmadığı tespit edilip tazminata hükmedilirse, Maliye Bakanlığı'nca yargı kararını uygulamayan kamu görevlisi veya bakana karşı, tazminatın ödendiği tarihten itibaren bir yıl içinde mahkemelere rücu davası açılması zorunlu olacak.
Taraf