Melih Gökçek harcıyor, bütün Türkiye ödüyor
Ankara Büyükşehir Belediyesi başta olmak üzere, kamu kuruluşlarından alacaklarını tahsil edemeyen Botaş konutlardaki doğalgaza yüzde 22.5, sanayideki doğalgaza yüzde 22 zam yaptı. Doğalgazdaki 10 aylık zam toplamı yüzde 82.15'e ulaştı. Elektriğe de yılbaşından itibaren çift haneli zam kaçınılmaz hale geldi
ANKARA - Ankara Büyükşehir Belediyesi başta olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarına sattığı doğalgazın parasını tahsil edemeyen ve bu yüzden iflasın eşiğine gelen Botaş, dünden geçerli olmak üzere konutlarda kullanılan doğalgaz fiyatına yüzde 22.50, sanayide kullanılan doğalgaza da yüzde 22 zam yaptı.
Böylece yılbaşından bu yana beş kez zamlanan doğalgazın fiyatında on aylık dönemdeki toplam artış yüzde 82.15'e ulaşırken, yapılan zamlar aynı dönemdeki enflasyonu da yaklaşık ona katladı. Elektriğin yüzde 48'inin doğalgazdan üretiliyor olması nedeniyle doğalgaza yapılan yüksek oranlı zammın yılbaşında elektrik fiyatlarına çift haneli zammı kaçınılmaz hale getirdiği belirtiliyor. Botaş Genel Müdürlüğü'nden dün sabaha karşı saat 02.00 de yapılan yazılı açıklamada, doğalgaz zammının enerji KİT'lerinde 1 Temmuz 2008'den itibaren uygulanmaya başlanan maliyet bazlı fiyatlandırma mekanizması çerçevesinde yapıldığı vurgulandı.
Açıklamada, ?Fiyat artışında, döviz kurunda son bir ay içinde meydana gelen hızlı artışların yanı sıra, petrol ve petrol ürünleri fiyat ortalamalarına endeksli olan doğalgaz alım fiyatlarının, petrol fiyatlarındaki artışlardan altı-dokuz ay geriden etkilenmesi ve geride bıraktığımız altı- dokuz aylık dönemde petrol fiyatlarının uzun süre rekor seviyelerde seyretmesi etken olmuştur? denildi.
Mali durumu bozuk
Botaş her ne kadar doğalgaz fiyatlarındaki yüksek artışa petrol fiyatlarını gerekçe gösterse de yıl içinde yapılan yüzde 82.15 oranındaki fahiş zamda kuruluşun mali durumunun bozukluğu da etkili oldu. Sattığı gazın parasını tahsil edemeyen Botaş, yurt dışına olan doğalgaz borcunu ödemek için bankalardan kredi kullanmak zorunda kaldı. Botaş, ortaya çıkan finansman maliyetini hükümetin baskısı nedeniyle fiyatlara yansıtamadığı için fiyat artışlarının zamana yayılması da mümkün olmadı. Zararın artık sürdürülemez noktaya ulaşması üzerine maliyet bazlı fiyatlamaya geçilmesinin de etkisiyle doğalgazda peş peşe zamlar gelmeye başladı.
Botaş'ın mali durumunu bozan nedenlerin başında, sattığı doğalgazın parasını başta Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlı Başkent Doğalgaz olmak üzere bazı kamu kurum ve kuruluşlarından tahsil edememesi geliyor.
Botaş'ın Başkent Gaz ve diğer kamu kuruluşlarından halen faiziyle birlikte 13 milyar YTL alacağı bulunuyor. Geçen yılın mayıs ayında Botaş'ın yalnızca Ankara Büyükşehir Belediyesi'nden olan alacağının toplamı 1 milyar 116.6 milyon YTL idi. TBMM'de çıkartılan özel bir yasayla Başkent Doğalgaz'ın Botaş'a olan 439.6 milyon YTL'lik gecikme faizi borcu silindi. Borç silme operasyonuyla Başkent Gaz'ın Botaş'a olan borçları 677 milyon YTL'ye düşürüldü. Gökçek, borcunun yaklaşık yüzde 40'ı silinmiş olmasına karşın kalan tutarı ödemediği gibi, sonradan satın aldığı gazın ödemelerini de aksattı. Başkent Gaz'ın Botaş'ı olan borçlarının şu an çok daha yüksek düzeyde olduğu bildiriliyor.
Gırtlağına kadar borçlu
Faiz alacakları silinen, kalan parasını da tahsil edemeyen Botaş gırtlağına kadar borca girdi. Yurt dışından satın aldığı gazın parasını ödemek için bankalardan kredi dilenmek zorunda kalan Botaş, çoğu zaman eli boş döndüğü için yüksek faizle kredi kullanmaya mahkum oldu. Botaş sadece geçen yıl bankalara yarım milyar YTL dolayında faiz ödedi.
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı Emin Koramaz, konutta yüzde 22.50 görünen doğalgaz zammının Botaş'ın dağıtım şirketlerine yaptığı vergisiz fiyat üzerinden hesaplandığına dikkat çekti. Koramaz, özel tüketim vergisi ve bunun üzerine katma değer vergisi de dahil edildiğinde dün konutta yapılan zam oranının yüzde 23.85'e çıktığını vurguladı. Vergiler dahil edildiğinde Ocak, Temmuz, Ağustos ve Ekim aylarında yapılan dört zam ile yüzde 47.07 oranında gerçekleşen doğalgaz fiyat artışı, son yüzde 23.85'lik zamla on ayda yüzde 82.15'e ulaşmış oldu.
Maliyet bazlı fiyatlamaya rağmen doğalgaz fiyatlarında siyasi iradenin etkisi hala devam ediyor. Botaş Ekim ayında doğalgaza yüzde 15 oranında zam talep etmesine karşın, Enerji Bakanlığının müdahalesiyle zam oranı yüzde 4.55'te kalmış, Hazine Müsteşarlığı da yapılan zammı yetersiz bulmuştu. Dün açıklanan yüksek oranlı zammın bir kısmı, önceki ay fiyatlara yansıtılmayan maliyetten kaynaklanıyor.
Uluslararası piyasalardaki fiyatların yurt içi fiyatlara 6-9 ay gecikmeli yansıması nedeniyle Ekim ayında 60 dolara kadar düşen petrol fiyatının, vatandaşın ödediği doğalgaz faturasına yansıması ancak gelecek yıl Mayıs ayını bulacak. Dolayısıyla doğalgazla ısınan tüketiciler, petrol fiyatlarındaki düşüşe rağmen kış boyunca yüksek fiyat üzerinden fatura ödemek zorunda kalacaklar.
Elektriğe de yansıyacak
Aynı şey elektrik için de söz konusu. Türkiye'de halen elektriğin yüzde 48'i doğalgazdan üretiliyor. Eylül ve Ekim aylarında Türkiye'nin batı kesimlerinde mevsim normallerinin üzerinde yağış olmasına karşın, hidro elektrik santrallarının bulunduğu baraj havzalarında yağışın geçen yılın da altında kalması nedeniyle elektrik üretiminde kış aylarında HES santrallarından önemli bir katkı beklenmiyor. Dolayısıyla kış aylarında tüketeceğimiz elektriğin büyük bir kısmı mecburen doğalgazdan üretilecek..
Uzmanlar, doğalgaza yapılan son zammın yıl başında elektrik fiyatlarına çift haneli zam yapılmasını kaçınılmaz hale getirdiğini, yılbaşında elektriğe yüzde 10-15 düzeyinde zam yapılmasının söz konusu olacağını ifade ettiler.
Makina Mühendisleri Odasının yaptığı hesaplamaya göre, Ankara, İstanbul, İzmit gibi kentlerde doğalgazın metreküp fiyatı son ayarlamayla 1.07 YTL'ye çıktı. Böylece kombiyle ısınan bir ailenin yıllık doğalgaz gideri 1.600 YTL'ye, yıllık elektrik gideri de 900 YTL'ye ulaşacak.
Doğalgaz fiyatları, ham petrol fiyatlarıyla paralel bir seyir izliyor. Ancak uluslararası piyasalardaki ham petrol fiyatlarının Türkiye'nin doğalgaz kontratlarına ve yurt içi fiyatlara yansıması, kontrata bağlı olarak altı dokuz ayı buluyor. 2007 sonunda 90 doların altında bulunan ham petrolün varil fiyatı, bu yıl hızla yükselerek 140 doların üzerine çıktı. Fiyatın 200 dolara gideceği söylenirken, küresel mali krizin şiddetlendiği Ekim ayında fiyatlarda hızlı düşüşler başladı ve varil fiyatı 60 dolarlar seviyesine kadar geriledi.
Öte yandan uluslararası fiyatlardaki gelişmelere bağlı olarak Merkez Bankası 2008 yılı için ortalama petrol fiyatını önce 105 dolar, sonra 140 dolar olarak belirledi. Merkez Bankası son olarak ise ortalama petrol fiyatını 80 dolar olarak revize etti.