Dolardaki tırmanışa Merkez Bankası freni
Küresel krizin şiddetini gittikçe artırması tüm dünya ekonomilerini olumsuz etkiliyor. Son dönemde dünya genelinde riskli yatırım araçlarından kaçan uluslararası yatırımcılar, güvenli liman olarak gördükleri dolara yönelince aralarında Türk Lirası'nın da bulunduğu gelişen ülke para birimleri hızla değer kaybetti.
Perşembeden bu yana devam eden Londra kaynaklı yabancı çıkışlarından ötürü dolar kuru dün 1,82 TL, Euro da 2,30 lirayla tarihi zirvelerine ulaştı. Sanayi üretimindeki rekor düşüşün de tetiklediği dövizdeki hızlı yükselişin karşısında Merkez Bankası sessizliğini bozdu. Piyasaya müdahale etme kararı alan banka, bugünden itibaren günlük 50 milyon dolarlık döviz satım ihalesi gerçekleştireceğini açıkladı. Merkez Bankası kaynakları, ihtiyaç halinde bu rakamın artırılabileceğini belirterek doğrudan müdahaleye şimdilik sıcak bakmıyor. Bir banka yetkilisi, "Küresel kriz sebebiyle yurtdışından gelen kötü haberlere iç piyasadaki spekülatif davranışlar eklendi. İşlem hacimlerine bakıldığında bu görülebilir. Günlük 50 milyon dolarlık ihale ile talebin gerçek olup olmadığını göreceğiz." dedi.
Bankalararası piyasada 1,82 lirayı aşarak yeni tarihi zirvesini gören dolar, Merkez Bankası'nın döviz satım ihalelerini yeniden başlatma kararı alması ve doğrudan döviz satım müdahalesinde bulunabileceğini hatırlatmasıyla dalgalandı. Merkez Bankası, döviz likiditesini destekleyerek döviz piyasasının sağlıklı çalışmasını sağlamak amacıyla bugünden itibaren döviz satım ihalelerine yeniden başlama kararı aldı. İhalelerde satımı yapılacak döviz tutarı 50 milyon dolar olarak belirlenirken tutarın günlük olarak değiştirilebileceği açıklandı. Kararda ayrıca bu önlemlerin yeterli olmaması halinde doğrudan döviz satım müdahalesinde bulunulabileceği de kaydedildi. Merkez'in kararından önce Londra kaynaklı dolar alımları piyasayı yukarı taşırken, diğer gelişmekte olan ülkelere bakıldığında sabah saatlerinde liranın bu para birimlerine göre dolar karşısındaki değer kaybı bir miktar daha yüksek oldu.
Piyasalardaki dalgalanmayı yorumlayan EFG İstanbul Başekonomisti Baturalp Candemir, müdahalenin kura bir miktar faydası olacağı görüşünde: "Herkesin paniğe sürüklendiği ortamda birinin kurlara dur demesi gerekiyordu. Müdahalenin etkisini yurtdışı gelişmeler belirleyecek." ING Bank döviz masası işlemcisi Ahmet Arslan ise "Merkez Bankası'nın ihalelere yeniden başlanmasıyla ilgili kararının hemen ardından dolar/TL'de sert bir gevşeme yaşandı. Bunu her zaman olan bir ilk tepki şeklinde algılamalıyız. Daha sonra yeniden Euro/dolar kuru ve global piyasaları izlemeye devam ettik. Dow Jones'un artıya dönmesi piyasada hissedildi." dedi. Bankalararası piyasada dolar 1,8180 TL'den kapandıktan sonra 1,80 seviyesinin de altına indi.
Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan, kurdaki artışla ilgili olarak, Merkez Bankası'nın dalgalı kur sistemini uyguladığını belirterek, "Buna göre kur bazen yükselebilir, bazen düşebilir. Döviz neden yükseliyor sorusunun sebebini görmek lazım. Bunlar hep neden-sonuç ilişkisi. Kurdaki yükselme de bir sonuç. Tamamıyla küresel bir gelişme. Türkiye'nin küresel oyuncu olmasının ortaya çıkardığı gelişme. Özellikle GM'nin geçen hafta almış olduğu iflas kararıyla ilgili bir durum. Bizde bir para kaçışı yok. Yani insanların dövize hücum etmesi söz konusu değil. Bilakis dövizden çıkıp Türk Lirası mevduatına dönen çok ciddi bir rakam var. Faizlerden dolayı da bir kaçış yok. Dalgalı kurumuz var, yükselir tekrar düşer. Neticede kur gide gele kendini bir yerlerde bulur." Çağlayan, dört kez kriz yaşadığını ve bu konuda tüm sanayiciler gibi adeta 'şerbetli' olduğunu ifade etti. Sanayi Bakanı, "Kabahatimiz dünya ülkesi olmak. 132 milyar dolar ihracat yapmak. Kabahatimiz dünyanın 16'ncı, Avrupa'nın 6'ncı büyük ülkesi olmak. Ama bunlar kabahatse; bunlar Türk sanayicisinin onurlu başarısıdır. Bu kriz de gelir, geçer. Çok şeyin geçtiği gibi. Her inişin bir çıkışı var, morallerimizi sonuna kadar yüksek tutacağız." diye konuştu.
Merkez'e 'faizleri daha fazla indirme' baskısı mı yapılıyor?
Türkiye Finans Hazine Müdürü Ali Güney: Merkez Bankası'nın döviz satış ihalelerine başlama kararı yabancıların taleplerini karşılamada etkili olacak. Türkiye'de son iki gün içerisinde diğer ülkelere göre daha çok düşüş oldu. Global piyasalardaki algı kırılmaya başladı. ABD'den gelen veriler resesyonu gösteriyor. Sadece dün 1 milyar dolarlık çıkış olduğu söyleniyor. Tüm bu gelişmelere rağmen iki gündür agresif satışlar var. Merkez Bankası'na faizleri daha fazla indirmemesine yönelik bir baskı olabilir.
Olumsuz haberler devam ederse 1,85 görülebilir
JPMorgan Türkiye Ekonomisti Yarkın Cebeci: Merkez Bankası, TL'deki zayıflamadan rahatsız oluduğunu açık bir şekilde dile getirdi. Banka, TL'nin değer kaybına oynamayı zorlaştırdı. Ama bu günlük satış ihalelerinin etkisi zaman içinde olur. Kısa vadede asıl önemli rolü müdahale sinyali vermesi. Bundan sonra hükümetin ne tür bir adım atacağı önemli, IMF programıyla ilgili belirsizliğin kalkması gerekiyor. Merkez Bankası'nın yaptığı, kısa vadede bir nefes aldırmadır, doğru reaksiyonu verdi. Ancak dışarıdaki gelişmelere bağlı olarak dolar 1,85'e de gidebilir.
Art arda gelen faiz indirimleri kurdaki tırmanışı hızlandırdı
Ata Yatırım Başekonomisti Nurhan Toğuç: Dolarda hareket 1,65'lerde son Merkez Bankası faiz indirimi ile başladı ancak son günlerde hızlandı. Son dönemde Doğu Avrupa'dan gelen olumsuz haberlerle hareketlenme arttı. Diğer yandan içeride de ekonomiye ilişkin beklentiler kötüleşiyor. Sanayi üretimindeki düşüş, beklentilerin çok üzerine çıktı. Bu nedenle dışarıdan gelecek olumsuz haberlerle yükseliş trendi sürebilir. Hedef vermek zor çünkü çok tehlikeli dönemlerdeyiz. Ama olumsuz haber akışının devamı halinde 2 liraya doğru hareketlenebiliriz. Merkez'den müdahale yerine bankaların munzam karşılıklarını indirmesini beklerdik. Eğer dışarıdan olumsuz haberler gelirse müdahalenin bir yararı olmaz, elimizdeki döviz rezervlerini kaybettiğimizle kalırız. Rusya, bu şekilde neredeyse rezervinin yarısını kaybetti.
Ercan Baysal