Klavye standartımızı ne belirliyor?

MEB'in F klavye şartı üzerine klavye kavgası yeniden alevlendi. Klavye standartını kim belirliyor, Q ve F klavyenin farkı nedir, f ve q klavyenin farkı, yararları, zararları nelerdir?

Yeni Şafak gazetesinde bugün yer alan iddiaya göre, Q klavye dayatmasına tepki doğduktan sonra, bilgisayar satıcıları gazete ve dergilere verdikleri ilânlarda klavye seçeneğini belirtmeyerek tüketiciyi yanıltıyorlar.

Bilgisayar satıcı firmaların Q klavyeyi Türkçe resmi standart gibi sunmaları kafa karışıklığı yaratıyor. Halen klavye konusundaki tepkileri gözardı etmek için birçok firma klavye türünü ilânlarında belirtmeyerek, F klavye gerçeğini gizleme yoluna gidiyor. Daha önce bilgisayar tecrübesi bulunmayan tüketiciler de, Türkçe klavyenin F standardında olduğunu bilmediklerinden bilgisayarla ilk tanışmalarını Q klavye ile yapıyor. İthalatçı ve üretici firmalar, Türk Standartları Enstitüsü'nün TS 2117 No.'lu F klavye standardına uymuyor. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve TSE bu konuda firmalara hiç bir yaptırımda bulunmuyor.

Uyduruk bir klavye: "Türkçe Q"

Halen tüketiciler, masaüstü bilgisayarda fazla para vererek F klavye satın alabilme şansına sahipler. Ancak, konu dizüstü bilgisayarlar olunca tükeciler üreticilerin insafına kalmış durumda. Kullanıcılara dizüstü bilgisayar alırken genelde Q klavye dışında bir seçenek sunulmuyor. Deforme edilmiş ve adına "Türkçe Q" denilen bir klavye düzeneği yıllardır Türk tüketicisine dayatılıyor. İthalatçılar, İngilizce'de olmayan ancak Türkçe'de kullanmak zorunda olduğumuz, ŞİĞÜÇÖ gibi harflerin eklenmesiyle oluşturulan klavye standardını yeterli görüp, TSE tarafından da belirlenen resmi klavye standardımız F klavyeyi talep etme zahmetinde bulunmadığından zamanla Q klavye yaygınlık kazandı.

Eğitim camiası karmaşadan tedirgin

Öte yandan klavye standardı konusundaki karışılık eğitim camiasını da tedirgin ediyor. Bu konuda okurlarımızdan sayısız e-postalar alıyoruz. Öğretim görevlisi Hüseyin Toros, bize gönderdiği e-posta mesajında, F klavye konusunda Milli Eğitim Bakanlığı'nın dikkatini çekiyor. İsmail Gümüş adlı bir öğretmen ise, Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik'in okullardaki mevcut bilgisayar Q klavyelerin F ile değiştirilmesini resmi bir yazıyla istediğini hatırlatıyor. Bakanlık, öğretmenlere krediyle verilecek bilgisayarlarda isteyene F, isteyene Q klavye verileceğini açıklamıştı. Bu durum da, eğitim camiasında çifte bir klavye standardı kullanılması anlamına geldiği için ileride daha büyük sorunlara yol açabilir. Öğrencilerin bilgisayar öğrenirken klavye konusunda böyle bir ikilemi yaşamaları kaçınılmaz görünüyor.

Q klavye kullanıcıları çoğunlukta

Bilgisayar kullanıcıları arasında büyük oranda Q klavye kullanılıyor. Bu klavyenin büyük oranda kullanılmasının nedeni, kullanıcıların tercihi değil, bilgisayar satan firmaların tercihi olmasındandır. Q klavye üzerinde bir kaç değişiklikle "Türkçe Q" adı verilen "sonradan olma" bir klavye icad edilmesi, piyasaya Q klavyenin hakim olmasına neden oldu. Bilgisayar üreticilerinin (veya toplayıcıları) kolayına gelen bu gelişmenin hiç de hayırlı olmadığı görülüyor. Bu konuyla ilgili PC Life dergisinin daha önce ek olarak verdiği "MS Excel ile Muhasebe" adlı kitapçıkta Cemil Gökmen ilgi çekici değerlendirmelerde bulunuyor. İşte Gökmen'in değerlendirme ve önerileri:

"Türkçe Q" klavye aldatmacası

Bilgisayar almaya çıktığınızda, (burada bahis konusu PC'dir) büyük ihtimalle size Türkçe Q klavye olarak adlandırılan bir klavye satmaya çalışacaklardır. Hemen hemen her bilgisayar konfigürasyonunda mutlaka Türkçe Q klavye ifadesi yer almaktadır. Bahsedilen klavye ile seri ve kolay bir şekilde Türkçe yazmak mümkün değildir. Piyasade her ne kadar, Türkçe Q İngilizce Q ve Türkçe F(e) adı altında klavye satılıyorsa da, ortada Türk bilgisayar kullanıcılarını aldatmaya yönelik bir durum söz konusudur.

Şöyle ki: ilk olarak bir klavye ya "F(e) Klavye"dir, (eF değil) ya "Q klavye"dir. Yani ya Türkçe'de kullanılan harflerin sıklığına göre bir dizilime sahip bir klavye kullanıyorsanız bu klavye (F) klavyedir, ya da İngilizce'de kullanılan harflerin sıklığına göre bir dizilime sahip klavye kullanıyorsanız, bu klavye Q klavyedir. Türk kullanıcıları için söylenebilecek tek şey, bu iki tür klavyenin dışında bir klavye var deniliyorsa, bu düpedüz aldatmacadır ve uydurmacadır. Bir başka deyişle piyasada "Türkçe Q" diye anılan klavye "uydurma klavye"dir.

Türkiye'de dil bilimcilerin ortaya koyduğu verilere göre, Türkçe'de kullanılan harflerin sıklığına göre bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre, sesli harflerden en çok kullanılan karakterler a, e, i, sessiz harflerden en çok kullanılan ise k, l, m harfleridir. F(e) klavyede ise, on parmak daktilo bilenler için sağ ve sol ellerimizin klavye üzerinde en rahat gezinen baş ve serçe parmaklarımızın ortasında kalan üç parmağımız bu harflerin üzerinde durur. İki parmak daktilo kullananlar için ise yukarıda bahsettiğimiz altı adet harf birbirinin yanında durur ve Türkçe yazmada daha hızlı olmamızı sağlar.

Hızlı ve kolay yazmak için

Ortalama bir metin yazarken yüzde 45 oranla alfabemizin yüzde 20'lik bir bölümünü oluşturan ve yukarıda bahsettiğimiz altı harfi kullanıyoruz. İşte bu kadar büyük oranla kullandığımız harfler F klavyede kolayca ulaşılabilecek bir yerdeyken, Q klavyede en kolay ulaşılabilecek tuşların yerinde f, d, s, h, j ve k harfleri bulunmaktadır. Ortalama bir Türkçe metinde bu harflerin kullanılma oranı ise yüzde 12 civarındadır.

Her iki elimizin en çok çalışan 6 parmağı ile yazmış olduğumuz tuşlara denk gelen harfleri yüzde 45 oranında kullanmak varken, neden bizim için daha zor ve yavaş yazmayı sağlayan İngilizlerin Q klavyesini kullanalım? "Q klayveye alıştım, F klavyede zorlanıyorum" diyorsanız, denemesi bir kaç dolara! (Klavye fiyatı) Yabancı bir klavyeye ne kadar sürede alışmışsanız, kendi konuşma dilimize göre dizilmiş olan klavyeye onun yarısı kadar sürede alışabilirsiniz.

F klavye direnişçilerinin seçenekleri

Dizüstü bilgisayarlarda F klavye seçeneği bulmanın neredeyse yok denecek kadar az olduğu günümüzde işte size tüketici tercihine duyarlı firmalardan F klavyeli bilgisayar seçenekleri!

Türkiye'nin resmi standardı olan ancak kamu da dahil birçok kurum ve kuruluşun kullanmadığı F klavye, Q klavyenin bilinçsizce yaygınlaştırılması yüzünden adeta azınlık klavyesi durumuna düştü. TSE tarafından belirlenen resmi standardımız "F klavye"yi kullananlar, dizüstü bilgisayar aldıklarında "Türkçe Q" klavye almak zorunda bırakılıyorlar. Çünkü, masaüstü bilgisayarlarda F klavye seçeneği bulunmasına rağmen dizüstü bilgisayarlarda böyle bir seçenek yok denecek kadar az. F klavye konusunun gündeme gelişiyle birlikte bazı firmalar, dizüstü bilgisayarlarda da F klavye seçeneği sunmaya başladılar. HP ve Acer bilgisayarların Türkiye'de satışını yapan Infronic, en çok satan bir modelden başlayak talebe göre F klavyeli dizüstü bilgisayar satışına başlayacaklarını açıkladılar.

F klavye özgüven, Q klavye teslimiyet sembolü

HP'nin nx9000 modeli dizüstü bilgisayarları F klavyeli olarak yakında piyasada olacak. HP Türkiye Genel Müdürü Şahin Tulga, SAP Teknoloji Günleri 2003'te Amerika'da aldığı eğitim sürecinden bahsederek düşünme eyleminin daima anadilde yapıldığını, bunun yaratıcılık ve özgüveni tetikleyeceğini, Türkçe için özel olarak geliştirilmiş F klavyenin de bu ana çıkış noktası nedeniyle özellikle kullanılması gerektiğini savunmuştu. Bilgisayar ihracatında F ve Q klavye fiyatlarının ilk başta aynı olduğunu ancak zaman içinde talebin Q klavye yönünde olması nedeniyle, bu klavyenin yaygınlaştığını, bunun bir hata olduğunu belirten Tulga, yine de hatadan dönmek için hiçbir zaman geç olmadığını söylemişti. Bu nedenle F klavye konusundaki duyarlılığın HP'den gelmesi şaşırtıcı değil.

Üreticiyi ikna etmek uzun sürmüş!

İnfronic şirketi, Acer markalı dizüstü bilgisayarlarda başlangıç olarak Acer TravelMate 290 modelinde F klavye uygulaması başlattı. İnfronic Ürün Müdürü İlhan Aydın, İnfronic'in F klavye konusunda Türkiye'deki en duyarlı şirketlerin başında geldiğini belirterek, uzun zamandır tüm bilgisayar klavye modellerini hem F hem de Q olarak iki seçenekli sunduklarını söyledi. Dizüstü bilgisayarlarda ise hep satışınn yetersizliği nedeniyle bugüne kadar üretici şirketleri F klavyeli dizüstü üretimi konusunda ikna edemediklerini belirten Aydın, "Uzun uğraşılarımız sonucunda Acer'ı ikna etmeyi başardık ve şu anda en fazla talep gören dizüstü modelinde F klavye seçeneğini de sunabiliyoruz" diyor.

Dizüstünde F klavye seçeneği

Keysmart marka dizüstü bilgisayarlarda da F klavye seçeneği mevcut. Keysmart bilgisayarlarda diğerlerinin aksine birden fazla modelde F klavye seçeneği sunuluyor.

Bu arada Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik, daha önce yaptığı bir açıklamada bakanlığa bağlı eğitim kurumlarında resmi standart olan F klavyenin kullanılacağını söylemişti. Ancak aradan aylar geçmesine rağmen bir çok eğitim kurumunda çocuklar ve gençler Q klavye ile bilgisayarla tanışıyorlar ve yanlış ve alışkanlık kamu eliyle edindiriliyor. Özellikle Halk Eğitim Merkezleri'nde daktilo ve bilgisayar kurslarında bile Q klavye ile "10 parmak daktilo" öğretilmeye çalışıyor.

F bizi dünyadan uzaklaştırırmış!

Yeni Şafak gazetesi yazarı Melih Bayram Dede bu konuda en çok yazı kaleme alan isim olarak dikkat çekiyor. Dede, F klavyenin bizi dünyadan uzaklaştıracağı iddiasına tepki olarak kaleme aldığı bir yazısında şunları dile getirmişti: Bilgisayar ithalat ve satıcıları Türkiye'deki klavye standardı yasaları ve F klavye kullanan tüketiciyi hiçe saydıkları için birincil standart olarak Q klavyeli bilgisayarları satışa sunmakta, tüketicinin çoğuysa konuyu bilmediği için Q klavyeli bilgisayarlar satınalmaya devam etmektedir. "F kullanmak bizi küresel dünyadan uzaklaştırır" gibi bazı gerekçeler ise çok gülünçtür. Japonlar, Çinliler, Kiril alfabesi kullananlar bugün sırf kendi alfabelerini kullandıkları içi dünyadan kopmakta mıdırlar?

Bugün çocuğuna sınıfı geçerse bilgisayar alma sözü veren bir baba, bilgisayar almaya gittiğinde doğal olarak klavye standardı konusunu bilmediği için "Türkçe Q" adlı garip klavyeli bilgisayarı getirip çocuğunun önüne koymaktadır. Şu an yıllar süren ihmalin sonucu olarak durum öyle bir hal almıştır ki, bugün "F klavye diye bir şey mi var?" diyenlerle bile karşılaşabilmekteyiz.

Klavye standardımızı bilgisayar ithalatçıları mı belirleyecek?

Şükür ki, masaüstü kişisel bilgisayarlarda (PC) talep edildiği takdirde F klavye biraz daha pahalı olarak satın alınabilmektedir. Ancak dizüstü bilgisayar ithal eden veya üreten şirketlerin hemen hemen hepsi işlerine gelmediği için Q klavyede ısrar etmekte, F klavye kullanmak isteyenler ya tuşları söküp tekrar F klavyeye göre takmak ya da tuşların üzerine ilkel bir şekilde harf etiketleri yapıştırmak zorunda kalmaktadırlar. Şirketler ise bu durumu "F klavye talep eden yok" diye geçiştirmektedirler. Şu an, dizüstü bilgisayarını F klavyeli olarak kullanmak isteyenler (Böyle bir şey haksızlık olmasına rağmen) ceplerinden fazladan para vermeye bile hazırdır. Bu duruma TSE ve Sanayi Bakanlığı el atmalı, bilgisayarların F klavyeli olarak ithal edilmesi ve satılması için girişim başlatmalıdırlar. Öte yandan Q klavye kullanmak isteyenler için bu seçenek de bulunmalı ancak TSE tarafından belirlenmiş olan F klavye birincil standart olmalıdır. Q klavye ile kaplumbağa hızıyla yazmak ve özellikle de dizüstü bilgisayar alırken Q klavye dışında seçenek sunmamak tek kelimeyle tüketiciyi yok saymaktır.

NEDEN F KLAVYE?

Q klavye 1873'te daktiloların hızlı yazma nedeniyle sık sık bozulmasına çare olarak geliştirilmiştir. Mühendisler, daktilo kullananları olabildiğince ağır yazmaya zorlamak için tuş yerlerilerini yeniden düzenleme ihtiyacı duymuşlardır. Daha sonra bilgisayarlar çıkıp tuşların hızlı yazma nedeniyle bozulma sorunu ortadan kalktığında bile Q klavye yaygınlaştığından bu standart korunmuştur.

Türkçe F klavye ise İhsan Yener tarafından dilimize uygun olarak geliştirilmiş, daha hızlı ve hatasız yazmak hedeflenmiştir. Türkiye'de Harf inkılabından sonra üzerinde Türkçe harflerin de bulunduğu daktilolar ithal edilmeye başlanmış. Ancak, her fabrikanın klavyesinde Türkçe harflerin yerleri farklı farklı olunca sorunlar çıkmaya başlamış. Yener, Hürriyet'ten Hüseyin Gönüllü'ye verdiği röportajda belki 70 farklı klavye dizilişi vardı o dönemde diyor. Türk dilinin özelliklerine uygun bir klavye geliştirilmesi için resmi makamlara yazılar yazan Yener, Demokrat Parti'nin Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri'den randevu alabilmiş ve onunla birlikte Cumhurbaşkanı Celal Bayar'la yaptıkları ziyarette Bayar, kendisine "Bilimsel bir klavye yapın, sizin yaptığınızı kabul edelim" demiştir.

Daha sonra yabancı uzmanların da bulunduğu bir komisyon kurularak Türkçe'de kullanılmakta olan tüm kelimelerin istatistiği Türk Dil Kurumu'nun kılavuzundan yararlanarak çıkarılmış. 29.934 kelime içinde hangi harften kaçar adet bulunduğu tespit edildikten sonra, parmakların fiziksel güçleri ve hareket özelliklerini de esas alarak harfler yerleştirilmiş. F klavye, ellerin kullanım yüzdesi de hesap edilerek düzenlenmiştir. Klavye sol ele yaklaşık yüzde 49, sağ ele de yüzde 51 oranında harf kullanacak şekilde yerleştirilmiştir. Türkçe'nin fonetik özelliğine uygunluk açısından da sesli harfler sol elde toplanmıştır.

F klavye, 20 Ekim 1955'te standart Türkçe klavye olarak kabul edildi. 1963 yılında Gümrükler Kanunu'na eklenen bir madde ile de ithal edilecek tüm daktiloların bu standarda uyması zorunlu hale getirildi. 1974 yılında Türk Standartları Enstitüsü tarafından da F klavye zorunlu standart olarak kabul edildi. TSE'nin 1978 ve 79'da yaptığı düzenlemelerle de bilgisayarlar da buna dahil edildi. O dönemde gelecek nesillerin mağdur olmaması için 40 bin kadar yazı makinesi de değiştirildi. Sonraki yıllarda bunun ne kadar doğru bir tercih olduğu Türkiye'nin katıldığı daktilo yazma yarışmalarında sürekli birincilikler alınmasıyla görülmüştür.

'Q klavye dili yozlaştırıyor' iddiası

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Özbay, "Tercih ettiğimiz sadece klavye değildir, dilimizin gelişip gelişmemesini tercih ediyoruz. Kendi dil yapımıza göre geliştirilmiş 'F klavye'yi tercih etmemiz gerekir" diyerek tartışmalar farklı bir boyuk getiren isimlernden.
Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Özbay, bilgisayarlardaki klavye tercihinin sanıldığından daha önemli olduğunu belirterek, "Tercih ettiğimiz sadece klavye değil, dilimizdir" dedi. Özbay, şöyle konuştu: "Bizim kültürümüzü aptallaştırmak isteyenler 'Q klavye' yaygınlaşsın istiyorlar. Halbuki kültürel olarak kelebek etkisi denen olayla karşılaşabiliriz. Tercih ettiğimiz sadece klavye değildir, dilimizin gelişip gelişmemesini tercih ediyoruz. Klavyede dünya standardı diye birşey yok. İngiliz, Fransız ve Alman klavyelerinde de dillerinde bulunan farkli karakterlerden dolayı farklılıklar bulunmaktadır. Bizim de kendi dil yapımıza göre geliştirilmiş 'F klavye'yi tercih etmemiz gerekir" dedi.

Özbay, üretici firmaların, Türkiye'de yoğun olarak tercih edilen 'F klavye' konusunda tüketicinin tercihini dikkate almayan bir yaklaşım gösterdiğini belirterek, müşterileri, bilgisayar alırken klavye tercihi belirtmeye çağırdı. Özbay, şöyle devam etti: "Üretici firmalar, dil ayrıcalıklarını da göz önüne alarak istenen her türde klavye ile donanım ve yazılımlar üretip satmaktadırlar; yeter ki kullanıcı, klavye konusunda bilinçli olsun ve kendi dilinin klavyesini istesin. Dilimizle ilgili tercihlerimizde daha bilinçli olmalıyız ki Türkçe'yi yozlaşma tehlikesi ile karşı karşıya bırakmayalım."