Refakat İzni Ne Demektir ve Kimleri Kapsar?

SORU: iyi Günler!
Tarım ve Köyişleri bakanlığında Mühendis olarak görev yapmaktayım. Babamın Rahatsızlığı nedeniyle şu anda İstanbul'da bulunuyorum. Babam İstanbul tıp fakültesinde hasta olarak yatıyor. Kendisi Emekli sandığına bağlı, memur emeklisi. Yalnız hastanede babamın işlerini yürütecek kimse yok (Annem var ama yürütemez) Yani resmi olarak babama bakmakla yükümlü değilim. İstanbul'a Sinop'tan Refakatli sevkli olarak geldik. Ben babamın yanında refakatçi olarak kalabilir miyim? Bu süre içinde nasıl izinli olabilirim? Bazı arkadaşlar böyle durumlarda refakatçi izni olduğunu söylediler, tam ve doğru bir bilğimiz yok? Beni aydınlatırsanız sevinirim.

CEVAP: Bu sorunuzun açıklığa kavuşturulabilmesi için önce "bakmakla yükümlü oldukları" kavramına açıklık kazandırılması gerekmektedir. Bu kavram 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Tedavi Yardımı başlıklı 209'uncu maddesi içerisinde yer almaktadır. Bu madde şu şekildedir: "Devlet memurları ile herhangi şekilde bir sağlık yardımından yararlanmayan eşlerinin veya bakmakla yükümlü oldukları ana, baba ve ikiden fazla dahi olsa aile yardımına müstehak çocuklarının, hastalanmaları halinde, evlerinde veya resmi veya özel sağlık kurumlarında ayakta veya yatarak tedavileri kurumlarınca sağlanır. Ancak tedavi giderleri ve yol masraflarının ödenebilmesi için, tedaviye resmi tabip raporu ile lüzum gösterilmesi şarttır"

Aynı ibare, 657 sayılı Kanunun 210 uncu maddesinin birici fıkrasında da yer almaktadır. Yine 210'nuncu maddenin son fıkrasında yer alan "209 uncu madde ile bu madde hükümleri Maliye ve Sağlık Bakanlıklarının görüşleri alınmak suretiyle Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak yönetmeliğe göre uygulanır." hüküm gereğince Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği yürürlüğe konulmuştur. Kanundan sonra bu yönetmeliğe bakılamktadır.

Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği tedavi yardımından kimlerin yararlanacağını ve tedavinin usul ve esaslarını belirlemiştir. Adı geçen yönetmelikte de, "bakmakla yükümlü oldukları" kavramı yer almaktadır. Yönetmeliğin "tedavi ve yol giderlerinden yararlanacak olanlar" başlıklı 3 üncü maddesinin (c) bendinde "Devlet Memurunun bakmakla yükümlü olduğu ve herhangi bir şekilde sağlık yardımından yararlanamayan ana, babası," hükmü yer almaktadır. Maddede "ve" bağlacı kullanılmış olup, bakmakla yükümlü olunanların herhangi bir şekilde sağlık yardımından yararlanmaması gerektiği düzenlenmiştir.

Size bahsedilen ve refakat izni olarak bahsedilen düzenleme ise "eşlik etme zorunluğu" başlıklı 27 ici maddede yer almaktadır. Bu maddede şu hüküm yer almaktadır.

"Yatakta tedavi edilenlerin, hastalıkları gereği yanlarında bir kimsenin bulundurulmasının zorunlu olduğu tedaviyi yapan sağlık kurumunun raporu ile belgelendiği takdirde, hastaya biri eşlik ettirilir. Bu takdirde ödenmesi gereken yatak ücreti, sağlık kurumunca düzenlenecek faturada gösterilmek ve belge eklenmek suretiyle, ilgili kurumca ödenir. Hasta özel sağlık kurumunda tedavi edilir ve giderler hasta tarafından bu sağlık kurumuna ödenirse, alınacak fatura ve belge ilgili kuruma verilerek bedeli kurumdan alınır.
Hastanın tedavi edilmek üzere başka bir yere gönderilmesi sırasında yanında bir kimsenin bulundurulmasının zorunlu olduğu hastayı gönderen sağlık kurumu veya kuruluşunun raporunda belirtildiği takdirde, hastaya biri eşlik ettirilir. Eşlik eden kimseye de, memurun bağlı olduğu kurumca, "Harcırah Kanunu" hükümleri dairesinde yolluk ve gündelik verilir. Hasta bu Yönetmeliğin 26 ncı maddesi gereğince belirli bir araç ile gönderiliyorsa, eşlik edenin yollukları da aynı madde hükümleri uyarınca ödenir. "

Yukarıdaki hüküm tümüyle devlet memurunun veya bakmakla yükümlü olduğu aile bireylerinin tedeavi edilmesine ilişkindir. Bu husus yönetmeliğin 40'ncı maddesinde ""Her Devlet memuru, tedavi yardımından yararlanabilecek eşi, bakmakla yükümlü olduğu ana, baba ve aile yardımı ödeneğine müstehak çocuklarını gösterir bir beyanname vermekle yükümlüdür. (Örnek 6)." şeklinde kayıt altına alınmıştır. Dikkat edileceği üzere bu halde iki tane eşlik ettirme müessesesi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi hasatanın yanında kalma hali, diğeri ise başka bir yere gönderilem hallerine münhasıdır. Burada teknik olarak belirtmemiz gereken husus ise şudur: Ortada bir izin değil görevlendirme olduğudur.

Bu itibarla bakmaya mecbur olunmayan anne ve baba için refakat ile görevlendirilmeye ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.

Ancak, babasının rahatsızlığını 657 sayılı Kanunun 108 inci maddede belirtilen şekilde belgelendirmesi halinde 6 aya kadar aylıksız izin alabileceği, bu hususun devem etmesi halinde de bir altı ay daha aylıksız izin kullanılması mümkün bulunmaktadır.

Geçen yıl yapılan toplu görüşmelerde düzenlenmesi karara bağlanan ama düzenlemeyen husus şu şekildedir: "30.09.2004 Tarihinde İmzalanan Toplu Görüşme Tutanağının Tam Metni 32- Memura, bakmakla yükümlü olduğu hastasına kendisinden başka bakacak kimsenin bulunmaması ve doktor raporuyla refakatçi tahsisinin belgelendirilmesi kaydıyla 3 aya kadar aylıklı refakat izni verilmesi, gerektiğinde bu sürenin bir katına kadar uzatılması,"