Yargıya Başkanlık düzeni

Yeni Anayasa yazım çalışmaları devam ederken partiler Anayasa’nın “yargı” bölümüne ilişkin önerilerini de sundu. AK Parti, Yargıtay ve Danıştay’ın kaldırılarak temyiz mahkemeleri kurulmasını, AYM’deki hâkim ağırlığına son verilmesini, yüksek mahkemenin akademisyen ağırlıklı oluşmasını önerdi

Saliha ÇOLAK/ANKARA

AK Parti, Anayasa'nın yargı bölümünde mevcut sisteme göre önemli değişiklikler önerdi.

Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nda görüşmeleri devam eden anayasa paketine girmek üzere TBMM Başkanlığına sunulan AK Parti'nin önerisinde, hâkimlerin görevlerini yaparken uyacakları ilkelerin arasına "Tarafsızlık" konuldu. İlgili madde, "Hakimler görevlerinde bağımsız ve tarafsızdırlar; anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler" şeklinde önerildi. AK Parti'nin önerisine göre, disiplin mahkemeleri dışında kanunla askeri mahkemeler de kurulamayacak. AK Parti'nin Başkanlık sistemi önerisi kapsamında "Başkan" ifadesini kullandığı önerileri şöyle:

YARGITAY-DANIŞTAY

Yargıtay ve Danıştay kaldırılacak, yerine Temyiz Mahkemeleri kurulacak. Temyiz Mahkemesi alt derece mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olacak.

Temyiz Mahkemesi üyelerinin dörtte üçü Hakimler ve Savcılar Kurulu, dörtte biri Başkan tarafından mesleğinde fiilen onbeş yıl çalışmış olan hâkim ve savcılar, öğretim üyeleri ile avukatlar arasından dokuz yıl için seçilecek. Temyiz Mahkemesi başkanı ve başkanvekilleri, üyeler tarafından kendi aralarından seçilecek.

ANAYASA MAHKEMESİ

Anayasa Mahkemesi (AYM) 17 üyeden oluşacak ancak üyelerin büyük çoğunluğu üniversite öğretim üyesi olacak. TBMM, en az 7'si anayasa hukuku, kamu hukuku veya siyaset bilimi öğretim üyeleri arasından olmak üzere, dokuz üye seçecek.

Cumhurbaşkanı'nın yerini alacak Başkan ise anayasa hukuku, kamu hukuku veya siyaset bilimi alanında çalışan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, meslekte en az onbeş yıl görev yapmış hâkimler ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından 8 üye seçecek.

* Böylece Yargıtay, Danıştay, Sayıştay ve Askeri Yargıtay gibi yerlerden, ağırlıklı hakimlerden oluşan üye profiline son verilecek.

*Anayasa Mahkemesi; AYM Başkanı, TBMM Başkanı ve bakanları görevleriyle ilgili suçlardan yargılayabilecek savcılık görevini Temyiz Mahkemesi Başsavcısı yapacak.

* AYM'de yasaların iptali için dava açma yetkisi olanların arasına 'Başkan' alındı, özellikle CHP'nin Anayasa'nın ilkelerine aykırı olduğu gerekçesiyle iptal yolunu kullanmak için başvurduğu "şekil şartı" itirazlarına da kapı kapandı. AK Parti, "Şekil sakatlığı nedeniyle Anayasaya aykırılık itiraz yoluyla ileri sürülemez" hükmü önerdi. Böylece Anayasa değişiklikleri için AYM'ye iptal başvurusu yapılamayacak.

HSYK

Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSYK) 22 üyeden oluşacak. Kurul, Hakimler Dairesi, Savcılar Dairesi ve Disiplin Dairesi olmak üzere üç daire halinde çalışacak.

Kurulun Başkanı Adalet Bakanı olacak. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesi ve Savcılar Dairesi'nin Başkanı olacak. Kurul kendi üyeleri arasından Hakimler Dairesi ile Disiplin Dairesi başkanlarını seçecek.

Kurulun 7 üyesi TBMM, 7 üyesi ise meslekte 15 yıl çalışmış hakim ve savcılar arasından Başkan tarafından seçilecek. 6 üye de üçü hakim ve üçü savcı olmak üzere meslekte 15 yıl çalışmış hakim ve savcılar arasından alt derece mahkemesi hakim ve savcılarınca seçilecek.

Muhalefetin önerileri:

CHP: HSYK Hakimler ve Savcılar olarak ayrılsın. Meclis AYM ve Danıştay'a da üye seçsin.

Meclis'in seçeceği üyeler için partilerin eşit temsil edildiği komisyon kurulsun.

Yüce Divan Yargıtay olsun, AYM'de yüksek mahkemeler, üniversiteler, büyükşehir belediyeleri, meslek üst kuruluşları da kendileriyle ilgili kanunlar için iptal davası açabilsin.

Adli kolluk kurulsun.

MHP: Hakimler, idari açıdan Hakimler Yüksek Kurulu'na savcılar ise Adalet Bakanlığı'na bağlansın. Askeri yargı, askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülsün.

AYM Genel Kurul ve 3 daire halinde 34 üyeden oluşsun. Akademisyen, yüksek yargı üyeleri, üst düzey kamu yöneticisi, avukatlar, yeminli mali müşavirlerin görev yapacağı AYM'nin 6 üyesi siyasi partilerin göstereceği hukuk fakültesi mezunu, milletvekilliği yapmış adaylar arasından kura ile seçilsin.

BDP: Hakim ve savcılar dernek, vakıf ve sendikalar şeklinde örgütlenme hakkına sahip olsun.

Komisyonda ‘Oyun kadar konuş’ tartışması

TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nda, AK Parti ve CHP arasında, ‘güç’ tartışması yaşandı. CHP’li Atilla Kart dünkü toplantıda, Başbakan Erdoğan’ın açıklamalarından sonra komisyonun icrai anlamda bir işlevinin kalmadığını ancak demokrasi anlayışlarını vurgulamak için masadan kalkmayacaklarını söyledi. AK Partili Mustafa Şentop ise her partinin gücü yettiği kadar çalıştığını belirtirken, AK Parti’ nin de gücü oranında Anayasa yapmaya çalışacağını kaydetti. Bunun üzerine muhalefetten, “Oyunuz kadar mı konuş diyorsunuz?” şeklinde tepki geldi.