HSYK'da Bakan'a verilen yetkilere iptal

Anayasa Mahkemesi, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK) yapısını değiştiren kanunun, Adalet Bakanına verilen yetkilerini düzenleyen hükümlerinin büyük çoğunluğunu iptal etti.

CHP, 6524 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un bazı hükümlerinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesinde dava açmıştı.

Davayı esastan görüşerek karara bağlayan Anayasa Mahkemesi, HSYK'nın yapısını değiştiren Kanun'un 23. maddesiyle, 6087 sayılı Kanun'un, HSYK Başkanının görev ve yetkilerini düzenleyen maddesine eklenen "Teftiş Kurulu Başkanını, Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını ve... " ibaresinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verdi. İptal hükmü, kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayrak üç ay sonra yürürlüğe girecek.

Yüksek Mahkeme, HSYK Genel Kurulunun görevleri arasından, "Teftiş Kurulu Başkan ve Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını atamasına" ilişkin ibarenin metinden çıkarılmasının, Anayasa'ya aykırı olduğuna hükmetti. Aynı yöndeki genel sekreter yardımcılarının atanmasına ilişkin ibarelerin metinden çıkarılması ise Anayasa'ya aykırı bulunmayarak iptal istemi reddedildi.

Kanun'un 25. maddesinin, HSYK başkanı da olan Adalet Bakanının, HSYK üyelerinin hangi dairede asıl ve tamamlayıcı üye olarak görev yapacağını belirleyeceğine ilişkin hükmünün de iptaline karar verildi. Bu hükmün yürürlüğü de durduruldu.

Aynı maddenin, "Daire başkanları, her dairenin kendi üyeleri içinden üye tam sayısının salt çoğunluğuyla belirlenecek iki aday arasından, Genel Kurulca seçilir. Genel Kurulun ilk toplantısında toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması halinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en çok oyunu alan kişi daire başkanı seçilmiş sayılır" şeklindeki hükümleri de Anayasa'ya aykırı bulundu. Bu iptal hükümleri de kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayarak üç ay sonra yürürlüğe girecek.

Kanun'un 29. maddesiyle değiştirilen tetkik hakimlerine ilişkin maddenin "HSYK tetkik hakimliğine, hakimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile Kurul hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunanlar arasından ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki katı aday içinden, muvafakatleri alınarak Genel Kurulca geçici veya sürekli çalıştırılmak üzere atama yapılır. İlk toplantıda toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması halinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en yüksek oyunu alan kişinin ataması yapılır" şeklindeki ibaresi de iptal edildi.

Anayasa Mahkemesi, daha önce Üçüncü Daire Başkanının gözetiminde Kurul adına görev yapan Teftiş Kurulunun, HSYK Başkanı gözetiminde kurul adına görev yapmasına ilişkin değişikliği ise Anayasa'ya aykırı bulmadı.

Daha önce Kurul'a karşı sorumlu olan Teftiş Kurulu Başkanının, Adalet Bakanına karşı sorumlu olması şeklinde yapılan değişiklik Anayasa'ya aykırı bulunarak iptal edildi. Teftiş Kurulunun görevleri arasında sayılan "Kanun, tüzük ve yönetmeliklerde gösterilen veya Kurul tarafından verilen benzeri görevleri yapmak" hükmündeki "kurul" yerine "başkan" ibaresinin getirilmesi de iptal edildi. Bu iptal hükümleri de kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayrak üç ay sonra yürürlüğe girecek.

-Anayasa Mahkemesi, Kurul Başkanı olan Adalet Bakanının, gereken hallerde Genel Kurulu olağanüstü toplantıya çağırabileceğine ilişkin hükmü iptal etti

-Kurul üyeleri hakkında yürütülecek disiplin soruşturma izni ve soruşturmanın Adalet Bakanınca yapılacağına ilişkin düzenlemeler de Anayasa'ya aykırı bulundu

-Adalet Bakanının HSYK Genel Sekreterini atamasına ilişkin düzenlemeyi de iptal eden Anayasa Mahkemesi, kurul üyeliği seçimlerinde, adayların hakimlik ve savcılık mesleğinde 20 yıl çalışmış olmaları şartını öngören maddeyi de Anayasa'ya aykırı buldu

-Kanun'un yürürlüğe girdiği tarihte Kurul'da görev yapan Genel Sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları, kurul müfettişleri, tetkik hakimleri ve idari personelin Kurul'daki görevlerinin sona ereceğini düzenleyen kanun hükmü iptal edildi

-Bu şekilde boşalacak yerler için atamaların Bakan tarafından yapılacağına ilişkin düzenlemeler de Anayasa'ya aykırı bulundu

ANKARA (AA) - Anayasa Mahkemesi, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK) yapısını değiştiren kanunun Adalet Bakanına verilen yetkilerini düzenleyen hükümlerinin büyük çoğunluğunu iptal etti.

CHP, 6524 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un bazı hükümlerinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurmuştu.

Başvuruyu esastan görüşerek karara bağlayan Yüksek Mahkeme, Teftiş Kurulu Başkanı ve başkan yardımcılarının birinci sınıf hakim ve savcılar arasından muvafakatleri alınarak Kurul Başkanı da olan Adalet Bakanı tarafından seçilmesini öngören düzenleme ile Kanun'un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde, adli ve idari yargı hakim ve savcıları arasından yapılacak Kurul üyeliği seçimlerinde, adayların hakimlik ve savcılık mesleğinde 20 yıl çalışmış olmaları şartı aranmasına ilişkin hükümleri iptal etti.

Yüksek Mahkeme, Teftiş Kurulu Başkan ve başkan yardımcılarını, ilgili daire başkanı yerine Kurul Başkanı olan Adalet Bakanı tarafından verilen görevleri yapmakla yükümlü kılan düzenlemeyi de Anayasa'ya aykırı buldu.

HSYK üyeliği için yapılacak seçimlerde, oy kullanacakların, kendi aralarından seçilecek asıl ve yedek üyelerin toplam sayısı kadar aday için oy kullanabilmelerine ilişkin düzenleme iptal edildi.

-Bakanın Genel Kurulu olağanüstü toplantıya çağırma yetkisine iptal

Kurul Başkanı olan Adalet Bakanının, gereken hallerde veya üye tam sayısının salt çoğunluğunun, görüşülecek konuyu da belirten yazılı talebi üzerine Genel Kurulu olağanüstü toplantıya çağırabileceğine ilişkin hüküm Anayasa'ya aykırı bulundu.

Kurulun seçimle gelen üyelerinin, disiplin suçu oluşturan eylemleri sebebiyle, haklarında yürütülecek disiplin soruşturmasının Başkan, disiplin kovuşturmasının Genel Kurul tarafından kanun hükümleri uyarınca yapılmasını düzenleyen hüküm ile Başkanın, ihbar veya şikayetle ilgili olarak, dorudan veya yaptırdığı inceleme sonucuna göre soruşturma açılmasına yer olmadığına ya da soruşturma açılmasına karar verebilceğine ilişkin hükümler de iptal edildi.

Kurulun seçimle gelen üyelerinin görevleriyle ilgili suçları ile kişisel suçları hakkındaki soruşturma izni işlemlerinin Başkan, kovuşturma izni işlemlerinin Genel Kurulca, kovuşturma açılması kararı ve kovuşturma mercilerinin belirlenmesinin ise gösterilen yetkili mercilerce yapılmasına ilişkin düzenleme de Anayasa'ya aykırı bulundu.

Bu hükümler, karar Resmi Gazete'de yayımlandıktan 3 ay sonra yürürlüğe girecek.

-Atamalara da iptal

Ayrıca, Kanun'un yürürlüğe girdiği tarihte Kurulda görev yapan Genel Sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları, kurul müfettişleri, tetkik hakimleri ve idari personelin Kurul'daki görevlerini sona erdiren hüküm ile on gün içinde Başkan tarafından Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları ve genel sekreter yardımcılarının atanmasına ilişkin düzenleme de iptal edildi.

Genel Kurul tarafından, bu kanunla öngörülen usüle göre Genel Sekreter adaylarının belirlenmesi ve Genel Sekreter adayları belirlendikten sonraki üç gün içinde Başkan tarafından Genel Sekreter atanmasına ilişkin hüküm Anayasa'ya aykırı bulundu.

Kuruldaki görevleri sona eren Genel Sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları, Kurul müfettişleri ve tetkik hakimlerinin müktesepleri dikkate alınarak uygun görülecek bir göreve atanması, Kuruldaki görevleri sona eren idari personelin Adalet Bakanlığınca, Bakanlığın merkez veya taşra teşkilatında mükteseplerine uygun kadrolara atanmasına ilişkin düzenlemeler de iptal edildi.

Kurul müfettişlerinin, hakimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az 5 yıl görev yapan ve üstün başarısıyla Kurul müfettişliği hizmetinde yararlı olacağı anlaşılanlar arasından ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki katı aday içinden muvafakatleri alınarak Genel Kurulca atanmasına ilişkin kanun hükmü Anayasa'ya aykırı bulundu.

Bu konuda ilk toplantıda toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması halinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en çok oyunu alan kişinin atamasının yapılacağını düzenleyen hüküm iptal edildi. Bu iki düzenlemenin yürürlüğü de durduruldu.

-İptal istemi reddedilen hükümler

Anayasa Mahkemesi, Adalet Akademisi Başkanının, Adalet Bakanı tarafından gösterilen üç aday arasından Bakanlar Kurulunca dört yıllığına seçilmesine ilişkin hüküm ile Akademiye ilişkin diğer hükümlerin iptal istemlerini reddetti.

Yüksek Mahkeme, hakim ve savcılar hakkında yapılan inceleme ve soruşturmalara olur verme yetkisi bulunan Adalet Bakanına soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin işlemlere olur verme yetkisi verilmesini de Anayasa'ya aykırı bulmadı.

HSYK Başkanı da olan Adalet Bakanına HSYK Genel Sekreter yardımcılarını atama yetkisi veren kanun hükmünün iptal istemi reddedildi.

Anayasa Mahkemesi, Kurul personelinin, naklen atamasının Adalet Bakanınca yapılmasını öngören kanun hükmünü Anayasa'ya aykırı bulmadı.

Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarından seçilecek Kurul üyeliği için her üyenin ancak bir aday için oy kullanabileceğine ilişkin yeni düzenleme de Anayasa'ya uygun bulundu.

Adalet Bakanına, Genel Kurulun toplantı günlerini tespit etme yetkisi veren kanun hükmü de iptal edilmedi.

Adalet Bakanı olan HSYK Başkanının, soruşturma sonucunu ilgiliye yazılı olarak bildirmesi ve dosyayı kovuşturma işlemlerinin yürütülmesi için Genel Kurul'a sunacağına ilişkin düzenlemeler de Anayasa'ya aykırı bulunmadı.

Kanun'un diğer hükümlerine ilişkin iptal istemleri ise reddedildi.