Dul aylığı yoksa yardım var!

Cem Kılıç

Belirli süre sigortalılık imkanından yararlanmış ya da hiçbir şekilde sosyal güvenlik kapsamında olmamış kadınlar, eşlerinin vefatı nedeniyle farklı şekil ve miktarlarda da olsa "dul aylığından" yararlanabiliyorlar. Bunun yanı sıra "eşi vefat etmiş kadınlara yönelik nakit yardım programı da var. Bu yardım tamamen sosyal güvenlik dışında kalmış, herhangi bir geliri olmayan kadınları kapsıyor.

Sigortalının vefatı halinde son ödenen sigorta primine bakılıyor. Ödenen son prim SSK ise eşe SSK maaşı, son ödenen prim Bağ-Kur veya 1 Ekim 2008 sonrasına ait isteğe bağlı sigorta primi ise dul eşe Bağ-Kur maaşı bağlanıyor.

Sigortalının geride bıraktığı eşine dul aylığı bağlanabilmesi için; sigortalının ölümünün 30 Eylül 2008 tarihinden sonra olması halinde en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödenmiş olması veya SSK kapsamından dul maaşı bağlanacaklar için her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekiyor.

Yani vefat eden sigortalının ödenen son primi SSK primi ise ilk defa sigortalı olduğu tarih ile öldüğü tarih arasında 5 yıl geçmiş ve toplamda da borçlanma hariç 900 gün SSK primi ödemesi varsa dul eşe ölüm aylığı bağlanıyor.

2008 yılı Ekim ayı başından önce vefat edenlere 5510 sayılı Kanuna göre değil, ölen sigortalının ölüm tarihinde tabi olduğu sigorta kanunlarına göre aylık bağlanır. Dolayısıyla bu tarihten önceki ölümler için ilgili Kanun hükümlerine göre aylık bağlama işlemleri gerçekleştirilir.

900 gün prim yeterli

1 Ekim 2008 sonrası vefat eden kişiler için ölüm aylığı bağlanırken iki tip değerlendirme yapılıyor. SGK tarafından ölüm aylığı bağlanıp bağlanamayacağı belirlenirken ilk olarak ölen sigortalının 1800 gün prim ödemesi olup olmadığı kontrol ediliyor. Şayet sigortalının 1800 gün ve üzerinde prim ödemesi varsa dul eşe aylık bağlanıyor.

1800 gün prim ödeme koşulu 4/a'lı, 4/b'li, 4/c'li yani işçi memur kendi hesabına çalışan fark etmeksizin tüm sigortalılar için gerekli bir koşul. Ölen sigortalının 1800 gün prim ödemesinin bulunmaması halinde bu kez sigortalının 5 yıl sigortalılık süresi ve en az 900 gün SSK prim ödemesi olup olmadığına bakılıyor. Eğer ölen sigortalının ilk defa sigortalı olduğu tarih ile öldüğü tarih arasında geçen süre 5 yıl ve üzeri ise 5 yıl sigortalılık süresi sağlandığından en az 900 gün prim ödemesi olması koşuluyla dul eşe SSK maaşı bağlanıyor. Ölen sigortalının 5 yıl sigortalılık süresi ve en az 900 gün SSK prim ödemesi yoksa bu kez borçlanma ile birlikte 1800 gün prim ödemesine ulaşılabilmesi halinde ölüm aylığı bağlanabiliyor.

Borçlanma süreleri

4/a'lı sigortalıların yani SSK'lıların diğer sigortalılara göre avantajlı olduğu prim gün sayısı dışında bir konu bazen geride kalanları mağdur edebiliyor. 4/a'lılar için geçerli 5 yıldan beri sigortalı olma koşulunda borçlanma süreleri hariç tutuluyor. Yani kişi 5 yıldan beri sigortalı olmakla birlikte bu 5 yıl süresini askerlik veya doğum borçlanması ile tamamlıyorsa 900 gün üzerinden geride kalanlara aylık bağlanamıyor. Bu şart 1 Ekim 2008 sonrası ölen sigortalılar için geçerli. 1 Ekim 2008 öncesi ölümlerde borçlanma süreleri ölüm aylığı bağlanmasında dikkate alınıyor.

1 Ekim 2008 tarihinden sonra ölen kişinin son sigortalılık statüsü ölüm aylığının statüsünde belirleyici oluyor. Yani ölen sigortalı 10 yıl gibi uzun bir süre Bağ Kur'lu yani 4/b'li olarak sigortalı olmuş olsa da, ölüm tarihinden önce 1 gün bile SSK'lı yani 4/a'lı olarak çalışmış ise dul eşe SSK kapsamından yani 4/a statüsünden ölüm aylığı bağlanıyor.

500 TL'lik yardım

Birkaç gün prim eksiği olduğu için, ölen kocasının sigortalılık süresi yetmediği için ya da kocası kayıt-dışı çalıştığı için dul aylığı alamayan kadınların, yoksul duruma düşmesini engellemek adına Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın düzenlediği bir yardım programı bulunuyor : "Eşi Vefat Etmiş Kadınlara Yönelik Düzenli Nakit Yardım Programı"

Bu yardım tamamen sosyal güvenlik dışında kalmış, herhangi bir geliri olmayan kadınları kapsıyor. Yardım kapsamında eşini kaybetmiş ve sosyal güvencesi olmayan kadınlara, iki ayda bir doğrudan parasal yardım yapılıyor. Yardım miktarı en son 500 TL olarak belirlendi. Ancak hemen ifade edelim, boşanma sebebiyle dul kalan kadınlarımız bu yardımdan yararlanamıyorlar.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığından aldığımız son verilere göre, 2013 yılında Eşi Vefat Etmiş Kadınlara Yönelik Yardım Programı kapsamında 288.696 kişi için yaklaşık 753 milyon TL sosyal yardım yapılmış.

hatırlatalım, eşi vefat etmiş kadının bu yardımdan faydalanabilmesi için ilk yapması gereken, nüfusa kayıtlı oldukları yerde bulunan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına başvurmak.

3.1 milyon kişiyi aştı

SGK'nın Aralık 2013 istatistiklerine göre, bugüne kadar toplam 2.5 milyon kişi için geride kalan 3 milyon 138 bin kişiye ölüm aylığı bağlanmış. Yani vefat eden her bir sigortalı için ortalama geride kalan bir kişiye gelir bağlanabilmiş. Fakat ölüm aylığı bilindiği üzere gerekli şartlar ortadan kalktığında kesilen bir gelir türü. Kız çocukları evlendiklerinde, erkek çocukları eğitim durumlarına göre belirli bir yaşı geçtiklerinde, dul eş ise yeniden evlendiğinde ölüm aylığı kesiliyor.