Dar ve daraltılmış sistem ne demek?

Dar Bölge/550 seçim çevresi

İngiliz modeli olarak bilinen her seçim çevresinin bir milletvekili çıkarması yani seçim çevresinde en çok oyu alan partinin milletvekilliğini almasına dayanan "dar bölge" seçim sistemi, Türkiye'de 550 ayrı seçim çevresi olmasını öngörüyor. Ak Parti hükümetinin üzerinde çalıştığı dar bölge seçim sistemi halen Birleşik Krallık da uygulanıyor.
Ülkeyi parlamenter sayısı kadar seçim çevresine bölen ve her seçim çevresinin bir parlamenter çıkarmasını öngören seçim sistemi, Türkiye'de uygulanırsa ülke 550 seçim çevresine bölünecek. Seçim çevresini birinci sırada tamamlayan parti adayı ve bağımsız aday milletvekili olmaya hak kazanmış olacak. Ancak bu yöntem en fazla oyu olan partiye avantaj sağlıyor olması nedeniyle eleştiriliyor.
Birleşik Krallık'ta 2010 yılında yapılan milletvekili seçimlerinde oyların yüzde 36'sını alan Muhafazakar Parti, parlamentodaki sandalyelerin yüzde 49'unu kazanmıştı. Oyların yüzde 29'unu kazanan İşçi Partisi ise sandalyelerin yüzde 41'ini almıştı. Seçimi yüzde 23 oy ile üçüncü sırada tamamlayan Liberal Demokrat Parti ise sandalyelerin sadece yüzde 9'unu alabilmişti. Seçimlerde oyların yüzde 3,1'ini alan Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi ile yüzde 1,9'unu alan Britanya Ulusal Partisi milletvekili çıkaramamış ancak ülke genelinde daha düşük oy almasına karşın İskoçya ve Kuzey İrlanda'da ciddi oy oranlarına ulaşan yerel partiler parlamentoya milletvekili sokmayı başarmıştı.
550 seçim çevreli bir modelin, BDP'nin Adana, Mersin ve İstanbul gibi metropollerden vekil çıkarmasını engelleyeceği ve özellikle MHP'nin milletvekili sayısını çok düşüreceği öngörülüyor.
Model CHP'yi de büyük kentler ile sahil kentleri ve Tunceli'ye hapsetmiş olacak. Yöntemin uygulanması durumunda CHP'nin halen milletvekili çıkarabildiği Konya, Kayseri, Kahramanmaraş, Çorum, Malatya ve Niğde gibi Anadolu kentlerinden vekil çıkarmasının imkansız hale geleceği değerlendiriliyor. Ancak bu yöntem "ülke barajı" uygulamasını fiilen ortadan kaldırdığı için seçim çevrelerinde siyasi ittifaklara da zemin hazırlayacak. Partiler farklı seçim çevrelerinde aday göstermeyerek fiilen başka partileri desteklemiş olabilecek. Değerlendirmeler bu yöntemle Ak Parti'nin yüzde 49 oy oranıyla parlamentonun yüzde 70'ine yakın bir çoğunluğuna sahip olabileceğine işaret ediyor.

Daraltılmış Bölge/146 seçim çevresi

Türkiye'de 1987 ve 1991 yıllarındaki seçimlerde ANAP kurucusu Turgut Özal'ın uyguladığı "daraltılmış bölge" modeli, ülkeyi en fazla 4 ya da 5 milletvekili çıkaracak bölgelere ayırmayı öngörüyor.
Daraltılmış bölge Türkiye'de 1987 ve 1991 yıllarında uygulanmıştı. 1991'de oyların yüzde 27'sini alan DYP sandalyelerin yüzde 39'unu kazanmış, oyların yüzde 10'unu alan DSP ise sandalyelerin sadece yüzde 1,5'unu kazanabilmişti.
Bu yöntemin metropollerde BDP'ye dezavantaj sağlamasına karşın doğu ve Güneydoğu bölgelerinde ise avantaj sağlaması öngörülüyor. Bu yöntemin uygulanması durumunda halen 85 seçim çevresi bulunan Türkiye'de seçim çevresi sayısı 146'ya çıkacak.
Seçim çevrelerinin artması vekil seçilmek için alınması gereken Oyun yükselmesi anlamına gelecek. Bu yöntemle İstanbul'da halen üç olan seçim çevresi sayısı 18'e, Ankara'da iki olan seçim çevresi sayısı 7'ye, İzmir'de iki olan seçim çevresi sayısı ise 6'ya çıkacak. Bursa 4, Adana, Antalya, Diyarbakır, Gaziantep, Mersin, Kocaeli, Konya ve Şanlıurfa 3, Aydın, Balıkesir, Denizli, Eskişehir, Erzurum, Hatay, Kayseri, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Ordu, Sakarya, Samsun, Tekirdağ, Trabzon ve Van'da ise iki seçim çevresi uygulanacak.
Örneğin İstanbul'da bir seçim çevresinde milletvekili seçilebilmek için yüzde 3 civarında bir oy alınması yeterli oluyordu. Ancak, partilerin ve bağımsız adayların 2011 seçimlerinde aldıkları oy oranları değerlendirildiğinde bir seçim çevresinde milletvekili seçilebilmek için yüzde 12 civarında oy almak gerekecek. Bu durumda İstanbul'da BDP destekli isimlerin milletvekili seçilmesi olanaksız hale gelecek.

'Sistem Türkiye'nin hayrına'
Adalet Bakanı bekir bozdağ, dün Yozgat'ın Yerköy ilçesinde kaymakamlığı ziyaret etti. Bozdağ, daha sonra kanser tedavisi görürken yaşamını yitiren Denizli Cumhuriyet Başsavcısı İsmail Alkan'ın cenaze törenine katıldı. Dar bölge seçim sistemiyle ilgili soruları yanıtlayan Bozdağ, muhalefete "Bir yandan yüzde 10
barajının yüksek olduğunu, bunun demokratik olmadığını söyleyeceksiniz ama öte yandan da sıfır barajının olduğu sisteme 'hayır' diyeceksin. Maalesef bizim siyasi partilerimiz bu konuda kararsızlık içerisinde. Barajın aşağı inmesi, daraltılmış bölge Türkiye için hayırlıdır" dedi.