AYM'de 'bireysel' yük

Anayasa Mahkemesi yetkililerinin Al Jazeera'ya verdiği bilgiye göre, mahkemenin önünde karara bağlanmayı bekleyen 9 bin 741 bireysel başvuru var. Bunlar arasında; Balyoz davası sanıklarının, tutuklu milletvekili Engin Alan'ın, şarkıcı Deniz Seki'nin, KCK sanıklarının, Şike davasından hüküm giyen Fenerbahçe Başkanı Aziz Yıldırım'ın başvuruları da bulunuyor.

Dışişleri Bakanlığı'ndaki gizli güvenlik toplantısına ait ses kayıtlarının yayınlanmasının ardından kapatılan Youtube'a ilişkin başvuru da Yüksek Mahkeme önünde halen bekleyen dosyalar arasında. En son Başbakan Recep Tayyip Erdoğan 18 Nisan 2014'te Twitter'da haklarının ihlal edildiğini belirterek bireysel başvuruda bulundu.

Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) bireysel başvuruların alınmaya başladığı 24 Eylül 2012'den bu yana yapılan başvuruların yalnızca 72'si haklı bulundu. AYM en fazla hak ihlalinin 'adil yargılanma hakkı' içerisinde yer alan 'uzun yargılama' ve 'uzun tutukluluk' konularında olduğuna hükmetti.

AYM'ye bireysel başvuru hakkı, 12 Eylül 2010'da yapılan anayasa değişikliği referandumu ile getirildi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de AYM'ye yapılan bireysel başvuruları yeni bir iç hukuk yolu olarak tanıdı. Böylece eskiden AİHM tarafından tazminat ödeme durumunda kalan Türkiye, iç hukuk yolu olarak AYM'yi adres göstererek bu duruma ön almış oldu.

Yapısal sorunlar çözülürse başvurular azalır

AYM'nin bireysel başvurularla artan yükün karşısında hukukçular farklı görüşlerde. Hukukçular Birliği Başkanı Sinan Kılıçkaya, AYM'nin bireysel başvuru kabul ederken kapsamı geniş tuttuğunu öne sürüyor ve bu başvurulara bakan heyet sayısının artırılmasını öneriyor:

"Mahkeme iç hukuk yolları tükenmeden Ttwitter gibi kararlar vererek insanların ilgisini çekti. Şu an çok fazla başvuru da yapılmaya devam edecektir. Lüzumsuz başvurular devam edecektir. Mahkeme en baştan hangi dosyalara bakacağını belirlemeliydi. Ancak kapsamını geniş tuttu. Mahkemenin bu durumdan kurtulması için daha çok dosyanın görüşülebilir hale getirilmesi gerekir. Bireysel başvuruda iş yükünden kurtulması için heyet sayısını artırmalı. Ön inceleme yapan hakimlerin sayısının artırılması gerekir. Ancak bu şekilde iş yükünden kurutulabilir."

İnsan Hakları Deneği Başkanı avukat Öztürk Türkdoğan ise AYM'nin bireysel başvurulardan kaynaklanan iş yükünden kurtulması için yargıdaki yapısal sorunların çözülmesi gerektiğini düşünüyor.

"Türkiye AİHM'e yapılan şikayetleri durdurmak için AYM'e bireysel başvuru sistemini getirdi. Ancak Türkiye bazı yükümlülüklerini yerine getirmedi. Anayasa Mahkemesi özgürlükçü hale getirmek için yargının sorunları çözülmeliydi. Yargının yapısal sorunu çözülmezse AYM'e başvurular artmaya devam edecek ve AYM başvuruların altında ezilecektir. Mahkemenin üye sayısı belli. AYM'de iş yükünden dolayı 4 yıl karar verilemezse insanlar tekrar AİHM'ne gidecektir. Yargının yapısal sorunları çözülürse AYM başvurular yarı yarıya azalacaktır. AYM'e yapılan başvurular yargıya güven olmadığını gösteriyor. İnsanlarda hak arama bilinci gelişti. Mahkemelerden istediği kararları alamayan herkes AYM'e başvuracaktır. Hukukun üstünlüğü ilkesine uygun tarafsız bir yargı oluşturulmalı. Siyasetin himayesinde olmayan bir üst kurul oluşturulmalı. Yargıtay ve Danıştay ön plana çıkarak özgürlükçü kararlar vermelidir."

Hükümetle karşı karşıya

Anayasa Mahkemesi, Twitter'ın açılmasına hükmettikten sonra hükümetle karşı karşıya gelmişti. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan kararı, "Saygı duymuyorum' diyerek eleştirdi. AK Parti Sözcüsü Hüseyin Çelik de bireysel başvurular için "Yöntemi biz getirdik, ama suistimal edilmemeli" dedi.

Mustafa Türk

Kaynak: Al Jazeera