Soru önergesi, performans ölçer mi?

Maliye Uzmanları Derneği tarafından çıkarılan Uzman Bakış dergisinin son sayısında, Maliye Bakanlığı bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Osman ŞAHİN ve Maliye uzman yardımcısı M. Abdullah ÜNSAL imzasıyla yayımlanan makalede, soru önergelerinin bir denetim aracı olarak kullanılıp kullanılmadığını sorgulandı.

Daha önce memurlar.net'te yayımladığımız bir haberde, 2013 yılında verilen toplam 35 bin soru önergesinin sadece 3 bin 195 adedinin 15 günlük süre içinde cevaplandırıldığına dikkat çekmiştik. Bu veri, soru önergelerinin gerçekten de bir denetim aracı olarak kullanılıp kullanılmadığının sorgulanmasını gerektirmektedir.

Uzman Bakış dergisinde yayımlanan makalede de bu konu ayrıntılı olarak incelendi.

Bu makalede dikkat çeken tespitler şu şekildedir:

SORU ÖNERGELERİNİ CEVAPLAMAYA VAKİT AYRILMIYOR

İçtüzükte geçen "Anayasa, kanun ve İçtüzük gereği zorunluklar"ın ne olduğu konusunda bir netlik yoktur. Buradaki zorunluluk ifadesini Anayasa, kanun veya İçtüzük gereği belirli bir sürede sonuçlandırılması gereken yasama faaliyetleri nedeniyle haftanın iki gününde birleşimin basında sözlü soruların cevaplandırılmasına zaman ayrılamaması seklinde yorumlamak gerekir. Oysa uygulamaya bakıldığında genellikle hükümetin veya iktidar grubunun öncelikle kanunlaştırmak istediği tasarı veya tekliflerin görüşmelerine daha çok zaman ayırmak amacıyla sözlü soru önergeleri ve diğer denetim konularının görüşülmemesi yönünde kararlar alındığı görülecektir. Bazen haftalarca denetim faaliyeti yapılmamaktadır. Bu durum sözlü soru önergesinin güncelliğini yitirmesi ve etkinliğinin azalmasına sebep olabilmektedir.

Sözlü soru önergelerinin etkinliğini azaltan bir diğer uygulama da bir bakanın başka bakana sorulan sorulara Genel Kurulda cevap vermesidir. Bir bakana sorulan sorulara başka bir bakanın cevap vermesi, genellikle cevap metinlerinin kürsüden okunması seklinde olmaktadır. Bu durumda soru sahibinin ek açıklamayla gündeme getirdiği sorulara yeterince cevap verilememektedir.

SORU ÖNERGERLERİ PERFORMANS ÖLÇÜMÜNDE KULLANILIYOR

Bir başka sorun, soru önergelerinin milletvekillerinin performansını ölçmede bir araç olarak değerlendirilmesi hususudur. Bu durumun sonucu olarak soru önergeleri zayıf kalmakta ve yürütme (kamu idaresi) iş yüküne boğulabilmektedir.

Soru önergelerinde nitelikten ziyade nicele kayıldığı gözlenmektedir. Soru önergelerinin bilgi edinme ve denetim aracı dışında kullanılabildiği görülmektedir. Bazen aynı minvaldeki sorular muhteva olarak aynı ancak küçük değişikliklerle matbu sorular şeklinde sorulabilmektedir. Tüm illerin sorunlarına ilişkin bir soru tek bir önerge ile sorulabilecek iken her biri ayrı ayrı hazırlanmış 81 önerge ile sorulabilmektedir.

SORU ÖNERGELERİNİN TASNİFİ ÖNEM ARZ EDİYOR

Bir diğer sorun ise, bazen içtüzükle çelişebilecek soruların orulabilmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin bunları ilgili kamu idarelerine göndermesi sonucu Meclis ile ilgili kamu idareleri arasında uzun yazışmalara yol açabilmekte bu da sürenin etkin kullanılmasını önlemektedir.

Devlet politikası açısından gizli kalması gereken hususlar soru önergesine konu olabilmekte ki bunların cevaplanması zaten mümkün olmamakla birlikte bu durum zaman kaybından öteye geçmemektedir.

SORU ÖNERGELERİNİN, KAMUNUN BİLGİ YÖNETİM SİSTEMİNDEKİ EKSİKLİĞİNİ GÖSTERİYOR

Soru önergeleri yürütmenin (kamu idareleri) bazı alanlarda veri bankası ve bilgi yönetimi sistemlerinin yetersizliğini ortaya çıkarması ve bunların iyileştirme alanlarının tespiti açısından önemli katkıları bulunmaktadır.

ÖNERİLER

Ülkemizde yoğun soru önergesi verilmesi hususu göz önünde bulundurulduğunda konunun ciddi koordinasyon gerektirdiği noktasında, bu önergeleri takip edecek, tasnif edecek bir komisyon kurulabileceği değerlendirilmektedir. Genel kuruldaki soru yoğunluğunu azaltabilmek için, soruların komisyonlarda cevaplanması sağlanabilir.

Soru müessesesini daha etkin hale getirmek için TBMM İçtüzüğünde, cevaplama sürelerinin artırılması, siyasi parti gruplarına soru sorma kotası getirilmesi, görüşme günleri açılarından düzenleme yapılabilir.

Sorular parti grupları arasında dağıtılabilir ve her grup adına hangi milletvekillerinin soru soracağına siyasi parti grupları karar vermesi şeklinde bir düzenlemeye gidilebilir. Ayrıca, sözlü sorular acil ve acil olmayan şeklinde sınırlandırılarak milletvekillerinin sorabileceği acil ve acil olmayan soru sayısı belirlenebilir.

Sözlü soru önergeleri için kelime sayısı sınırı daha da aşağı çekilebilebilir.

Kamu idarelerinin bilgi yönetim sistemlerindeki yetersizlikler, bazen soru önergelerinin zamanında cevaplanamaması durumunu ortaya çıkarmaktadır. Bilgi yönetim sistemlerinin iyileştirilmesi yönünde alınacak tedbirlerle soru önergelerinin zamanında cevaplanması sağlanabilir.

İçtüzük değişikliği ile kamuoyunda oluşan soru önergesi vermenin, milletvekilinin performans göstergesi olduğu algısının ortadan kaldırılarak bunun yerine farklı performans ölçütleri getirilebilir.

Soru önergelerinin Meclis Başkanlığınca tasnifinin daha dikkatli yapılarak İçtüzükle çelişebilecek, yanlış muhataplara yöneltilen, daha önce sorulmuş benzer ya da aynı soruların gözden geçirilmesi suretiyle zaman kayıplarının önüne geçilebilecektir.