Ermekle ilgili müfettiş raporu

Karaman'ın Ermenek ilçesinde, 18 işçinin su altında kaldığı kömür ocağında son teftişi yapan İş Müfettişi Erdoğan Şeker konuştu. Teftiş sonucu hazırladığı raporda, yer altı sularına ve ocağın yan ocaklarla mesafesine ilişkin riski ölçmek için gerekli 'kontrol sondajı'nın yapılmadığını üç ay önceden haber veren Şeker, "Sondajlar yapılsaydı kazanın önüne geçilebilirdi" dedi. Şeker, Has Şekerler'de geçmişten beri bu sondajın yapılmadığını ve teftişten sonra da ihtarlarına uyulmadığını ifade etti. Şeker, "İhtarınıza uyulsaydı bu kaza önlenebilir miydi?" sorusu üzerine, "Elbette, önlenebilirdi" diye yanıt verdi. Şeker ayrıca, işçilere çelik burunlu ve dayanıklı ayakkabı verilmediği yönünde tespitte bulunduklarını kaydetti. Şener, mevzuat gereği, kapatma değil, para cezası verdiklerini ifade etti.

Geçen haziran ayında yaptığınız teftişte, ocakta 'kontrol sondajı' yapılmadığını tespit etmişsiniz, doğru mudur?

Doğrudur. Evet, bu tespiti yaptık.

Madende vaziyet nasıldı?

İki maden mühendisi arkadaşımla gitmiştik. Ben de heyet başkanıydım. Öyle bir tespit yaptık. Her çalışmaya başlamadan önce kontrol sondajının yapılması lazım. Aşağıda, 'topuk' diyorlar; diğer ocaklarla o mesafelerin zaman zaman kontrol edilmesi lazım. Güvenlik alanlarında olduğu için kontrol edilmesi lazım.

Hangi sıklıkta yapılması gerekiyor?

Öyle bir periyodu yok ama şantiye şefi ve daimi nezaretçinin kontrolünde aşağıda yer altı haritaları var, o haritalara göre üretim yapıyorlar. Topuk denilen, diğer ocaklarla oradaki et kalınlıkları (duvar mesafesi) mesafeleri ölçülmeli. Bunun bir süresi yok. Sürekli değişen bir konu...

Siz gittiğinizde ne zamandır yapılmıyormuş?

Geçmişte yapılmamış.

Hiç yapılmamış...

Tabi tabi

Bu sondajlar yapılsaydı eğer, kazanın önüne geçilebilir miydi?

Tabi tabi.

İhtarınıza uyulsaydı bu kaza önlenebilir miydi?

Tabi önlenebilirdi. Yüzde yüz diyemem ama önlenebilirdi.

Bu sondajların rapordan sonra da yapılmadığı sonucuna varıyoruz, öyle mi?

Tabi, yapılmamış.

Yeraltı suyuna yakın olduğunu öngörebildiniz mi?

Öyle bir şey yoktu. O bölgede geçmişte de öyle bir kaza olmamış. Ondan dolayı çok önceliği yoktu olayın. Biz de kestiremezdik.

Başka ne gibi eksiklikler saptadınız?

Ayakkabı yoktu mesela. Madende kullanılması gereken çelik burunlu, dayanıklı ayakkabı yoktu. Kendi kullandıkları ayakkabıları vardı.

Çalışma koşulları nasıldı?

O kadar kötü değildi. Kötü derken, yeraltı zaten... Ama ücretler düşüktü.

Neden 9 bin lira ceza kestiniz, neden kapatma kararı vermediniz?

Mevzuatımız onu gerektirdiği için... Bu, idari bir tedbirdir. O tarihte kapatma kararı verilmezdi.

Kapatmayı gerektirecek bir husus görmediniz, öyle mi?

Yok, gerek yoktu o tarihte.

İsmail Saymaz

İşte faciayı getiren zihniyet

Ermenek'te su baskını yaşanan madende kazıdan önce kontrol sondajının yapılmadığı ortaya çıktı. Sondaj yapıldığı takdirde en az iki gün işi durdurması gereken işveren, yapmadığında ise sadece 1.680 TL idari cezayla kurtuluyor

Ermenek'teki madende su baskını riskine karşı geçtiğimiz Haziran ayında yapılan denetimde kontrol sondajının yapılmadığı ortaya çıktı. Kontrol sondajı her madende kazılacak yerin arkasındaki tehlike ve riskleri görmek için yapılıyor. Bu işlem grizu patlaması ve su baskınına karşı elektrikle çalışmayan sondaj makineleriyle yapılıyor. Sondaj makineleri güvenlik için hava basıncıyla çalışıyor.

25 metrelik delikler

Sondaj işlemi sırasında 6.5 cm elmas çubuklar kullanılıyor. Madende ilerledikçe birkaç noktada en az 25 metrelik delikler açılıyor. Çıkartılan madenin özelliğine göre bu mesafe 100 metreye kadar çıkabiliyor. Bu işlem sırasında kontrol edilen noktanın arkasında gaz veya su bulunmazsa maden kazısına devam ediliyor. Madende kazı devam ederken kontrol sondajı yapılmış olduğu halde bile 25 metrelik sondaj için örnek verirsek, maksimum 20 metre kazılıyor. Çünkü her kontrolden sonra kazıda 5 metrelik güvenlik payı bırakılıyor. Daha sonra her seferinde tekrar en az 25 metrelik sondajlarla kazıya devam ediliyor.

2-3 gün sürebiliyor

Maden Mühendisleri Odası Eski Başkanı Mehmet Torun, "Bir madende sondaj çalışması yapmak yani makinenin kurulumu, 4-5 yerden delik açılması ve kontrol işlemi yaklaşık 2 ya da 3 gün sürüyor. Bu da madendeki üretimin ortalama 3 gün boyunca durması anlamına geliyor. Bu yüzden sondaj mesafesi ne kadar uzun olursa maliyet o kadar düşük olur. 5 metrelik galeride tam kapasiteyle 3 vardiya çalışıldığında bir günde 30 ton kömür elde edilir. Basit bir hesap ile sondaj kontrolü yapıldığında yaklaşık 90 tonluk kömür çıkartılmamış olur" diyor.

Maliyeti 33 bin TL

Bölgedeki madencilerle konuştuğumuzda Has Şekerler Madencilik Şirketi'ne ait ocaktan çıkarılan linyit kömürünün satış fiyatı ton başına yaklaşık 370 lira. Bu durumda 3 gün boyunca 90 ton kömürün çıkarılamamasının işverene yaşattığı mali kayıp yaklaşık 33 bin 300 lira. Uzmanlar kontrol sondajının yapılmamasının cezası olan 1.680 TL'nin caydırıcı olmadığı belirtirken son kazayı örnek gösteriyor: "33 bin TL kayıptan olmamak için bin 680 TL'lik cezayı göze alıyorlar!"

Cihaz 50 bin lira

Sondaj cihazları ithal edildiğinde yaklaşık 30-35 bin dolara alınabiliyor. Yerli sondaj cihazlarının fiyatı ise yaklaşık 50 bin lira. Cihaz dışında alınacak 1 metrelik elmas çubuğun fiyatı ise 350 TL. Yaklaşık 100 metre kadar elmas çubuk alındığında yerli bir sondaj cihazı işverene 80 bin liraya mal oluyor.

6331 sayılı kanun

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'na göre uygulanan idari para cezası bu maliyetlerin çok altında. Sondajın yapılmaması kanunda 'Risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlamamak' olarak geçiyor. Kanuna göre bunun cezası sadece 1.680 TL.