Aile Bakanlığı taşrada, ceza almayan kalmadı

Haber Gönder yoluyla gelen aşağıdaki içerik, uygun bulunarak yayıma alınmıştır

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı Özel Bakım Merkezleri ile ilgili bir çok ilde ciddi sıkıntılar yaşanılmaktadır. Öyle ki, Özel Bakım Merkezlerinin bulunduğu illerde nerdeyse disiplin cezası almayan, adına kamu zararı çıkarılmayan, adli yargıda yargılanmayan personel bulunmamaktadır. Bu cezaları hak etmedikleri halde neden aldıklarını izah etmeye çalışacağız.

Konunun daha net anlaşılması için üç ana başlık halinde incelenmesi daha uygun olacaktır.

A. KONU İLE İLGİLİ MEVZUATLAR

1- 01 Temmuz 2005 yılında Engelliler Kanunu çıkarıldı. Bu kanun ile engelli bireylere ciddi anlamda yeni haklar getirildi ve ilk defa engellilerin bir kanunu oldu. Kanunun 3 üncü, 6 ıncı ve 9 uncu maddelerinde Bakıma Muhtaç Engelli tanımı ile yararlanabilecekleri, evde bakım ile özel/kamu kurumlarında bakım hizmetlerini açıklamaktadır.

Kanunun bakım yönünden esas amacı; engellilik sınıflandırmasına göre resmi sağlık kurulu raporu ile ağır engelli olduğu belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan kişiler öncelikli olarak kişinin sosyal ve fiziksel çevresinden ayrılmaksızın hizmetin engellinin ikametinde sunulmasıdır. Ancak, evde bakılması mümkün olmayan/istenilmeyen engellilerin özel bakım merkezleri veya resmi bakım merkezlerinde bakımları Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca sağlanır. Özel bakım merkezlerine yerleştirmede kişinin talebi esastır.

2- 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu'nda da 2005 yılında değişiklik yapıldı. Sosyal Hizmetler Kanunu'nun "Ek Madde 7- (Ek: 1/7/2005-5378/30 md.; Değişik: 1/2/2007- 5579/2 md.) (1) Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarı bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3'ünden daha az olan bakıma muhtaç engellilere, resmi veya özel bakım merkezlerinde ya da ikametgahlarında bakım hizmeti verilmesi sağlanır.
Bakıma muhtaç engellilere sunulacak bakım hizmetlerinin kapsamına, bakım hizmetinden yararlanabileceklerin başvuru şekline ve bu hizmetleri verecek olan gerçek ve tüzel kişilerin izin, çalışma, denetim, ücretlendirme ile bakım hizmeti karşılığı yapılacak ödemelere ilişkin usül ve esaslar; Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının koordinatörlüğünde, Maliye Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Bakıma muhtaç engellilere sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak belirlenecek kişi başına aylık bakım ücreti tutarı, iki aylık net asgari ücretten fazla olamaz." hükmü getirildi.

3- Sosyal Hizmetler Kanunu'na dayanılarak aşağıdaki yönetmelikler çıkarılmıştır.
a) 30/07/2006 tarihli ve 26244 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik
b) 30/7/2006 tarihli ve 26244 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakıma Muhtaç Özürlülere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği (16 Ağustos 2013'te mülga oldu)
c) 16/08/2013 tarihli ve 28737 sayılı Resmi Gazete'de Yayımlanan Bakıma Muhtaç Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği

B. MEVZUATLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yukarıda izah edilen kanunlar ile kanunların uygulamasını gösteren yönetmelikler çerçevesinde durumu değerlendirelim.

Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik'in 7 inci maddesinde "İl/ilçe müdürlüğüne bildirimi yapılan ve bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde belirtilen belgeleri tamamlanan özürlü ve ailesi hakkında, bakım hizmetleri değerlendirme heyeti, özürlüyü ve ailesini ikametgahında, ikametgah adresinde yaşamıyorlar ise fiilen yaşadıkları yerde ziyaret ederek, bakım raporunu hazırlar. Ayrıca, terk edilmiş ve kimsesiz özürlülerin bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde belirtilen belgeleri tamamlayamaması durumunda, İl Müdürlüğünce belgelerin tamamlanması için yardım sağlanır."
Bu madde gereğince sokakta ve/veya her hangi bir şekilde mağdur edilmiş bir engelli varsa, derhal kurumlara alınıp, bakım hizmeti verilmesi gerekir. Genel olarak resmi bakım merkezleri kapasite üstü çalıştığından, özel bakım merkezlerine yerleştirilmekte ve akabinde hemen yerleştirme onayları alınmaktadır. Bu tür acil yerleştirmelerde, evraklar tamamlanıncaya kadar onay süreci 2-3 günde, bazen 10 günde ancak tamamlanabilmektedir. Bu tür onaylar, engellinin özel bakım merkezinde fiilen bakımı yapıldığı tarih esas alınmaktadır. Genel hükümler bu şekildedir. Çünkü yönetmelik, vefat veya başka şekilde ayrılmalarda da onayların sonlandırılması için 15 gün süre tanımaktadır. Fakat her müfettiş canı istediği gibi değerlendiriyor.

Yine aynı yönetmeliğin 13 üncü maddesinin (a) fıkrasında "a) Yatılı bakım merkezlerinden, günde yirmidört saat süreyle bakım hizmeti alan bakıma muhtaç engelliler için iki aylık net asgari ücret tutarında ödeme yapılır." Denilmektedir.
Yine aynı yönetmeliğin 14 üncü maddesinin Ödeme Usul ve Esasları başlığı altında (1) fıkranın (b/6) bendinde 2010 yılında "6) Hak edişe esas ödeme tutarlarını da içeren zorunlu çalıştırılması gerekli personel sayıları ile fiili olarak bakımı gerçekleştirilen özürlü sayılarının karşılaştırılmalı çizelgesi." hükmü eklenmiştir. Buna dayalı olarakta 2010/07 nolu genelge çıkarıldı.

(mülga) Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliğinin ücret tahsili başlıklı 50 inci maddesinin aşağıdaki fıkralarında;
"(2) (Değişik:RG-23/10/2007-26679) Bakıma muhtaç özürlünün bakım ücretinin Genel Müdürlükçe ödenecek olması halinde; bakım ücreti Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre ödenir.
(3) (Ek:RG-23/10/2007-26679) Merkezin eksik personel çalıştırdığının tespit edilmesi halinde; Genel Müdürlükçe ödenecek bakım ücreti, eksik çalıştırılan personel sayısının çalıştırılması gerekli toplam personel sayısına oranı ölçüsünde eksik ödenir. Geçmiş aylarda eksik personel çalıştırdığı tespit edilen merkez için de aynı şekilde hesaplama yapılarak yapılacak yeni ödemelerde kesinti yapılır." hükmüne yer verilmiştir.

Şimdi bu yönetmelikleri değerlendirdiğimizde -mülga- Özel Bakım Merkezleri yönetmeliğinin 50/3 maddesi, Bakıma muhtaç engellilerin tespiti ve bakım hizmeti esaslarına ilişkin yönetmelik hükümleri ile çelişmekte, ayrıca 2828 sayılı kanun ile 5018 sayılı kanuna aykırı düzenlenmiştir.

-mülga- Özel Bakım Merkezleri yönetmeliğinin 50/3 maddesine göre özel bakım merkezinde eksik personel çalıştırıldığında hak edişten kesinti yapılması gerekir. Ancak hak edişten kesinti yapılması hem 5018 sayılı kanuna hem de 2828 sayılı kanuna aykırıdır.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yukarıda izah edilen çelişkileri gidermek için 12 Temmuz 2013'te Sosyal Hizmetler Kanununda değişiklik yaptı. Eksik personelden dolayı hak edişten kesinti yapılması kaldırıldı yerine idari para cezası uygulaması getirildi. Yani Kanunlara aykırı olduğu için şu anda eksik personelden dolayı hak edişten kesinti yapılmamakta, idari para cezası uygulanmaktadır.

Eş zamanlı olarakta 16 Ağustos 2013 tarihinde yeni Bakıma Muhtaç Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği çıkarıldı. (Kanuna uygun hale getirildi)
Yukarıdaki konularla ilgili Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Hukuk Müşavirliği;
07/10/2013 tarih ve 103932 sayılı Strateji Geliştirme Başkanlığına gönderdiği görüşünde "(mülga) Bakıma Muhtaç Özürlülere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği'nin 50/3 maddesinde "merkezin eksik personel çalıştırdığının tespit edilmesi halinde; Genel müdürlükçe ödenecek bakım ücreti, eksik çalıştırılan personel sayısının çalıştırılması gerekli toplam personel sayısına oranı ölçüsünde eksik ödenir. Geçmiş aylarda eksik personel çalıştırdığı tespit edilen merkez için de aynı şekilde hesaplama yapılarak yapılacak yeni ödemelerde kesinti yapılır." denilmektedir. Bu hüküm de kamu zararlarının tahsiline ilişkin esas ve usullere aykırı olduğu için yeni yönetmelikte -16 Ağustos 2013'te Resmi Gazetede yayımlanan- yer almamıştır. Bu sebeple 2010/07 sayılı Genelgenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki döneme uygulanmaması gerekmektedir." şeklinde ifade etmiştir.

C. UYGULAMADA DEVAM EDEN SORUNLAR

1- Hukuk müşavirliğinin görüşünde de ifade edildiği gibi, bakanlık 2007 ve 2010 yılında yönetmeliklerde yapılan hatayı 2013 yılında düzeltme yoluna gitti ve mevzuatlar yeniden düzenlendi. Ancak Hukuk Müşavirliğinin görüşü ve mevzuatlardaki değişiklikler müfettişler tarafından ve diğer birimler tarafından dikkate alınmamaktadır.

2- Strateji Geliştirme Başkanlığı ve Denetim Hizmetleri Başkanlığı da yeni mevzuatlara aykırı hareket etmekte, denetimlerde yanlış uygulama yapan müfettişler ile ilgili hiçbir işlem yapılmamakta ve Hukuk Müşavirliğinin görüşüne itibar edilmemektedir.

3- Bakanlıkta bu konularda birbirleri ile çelişen raporlar bulunmakta ve hiçbiri ile ilgili müfettişler açısından işlem yapılmamaktadır.

4- Özel Bakım Merkezlerinin olduğu illerde müfettişler tarafından yapılan denetimlerde, 2007 ve 2010 yılında kanuna aykırı olarak yönetmeliğe eklenen hükümleri evrensel hukuk ilkelerine aykırı olarak önceki yıllara da uygulamaktadırlar.

5- Özel Bakım Merkezlerinin olduğu nerdeyse bütün illerde;
- hak edişlerden kesinti yapan il müdürlüğü personelleri, özel bakım merkezlerini mağdur ettikleri gerekçesi ile hem disiplin cezaları almaktalar hem de görevlerini kötüye kullandıkları gerekçesiyle yargılanmaktadırlar.
- hak edişlerden kesinti yapmayan il müdürlüğü personelleri ise, hem disiplin cezaları almaktalar, hem de kamu kurumunun zararına sebebiyet verdiklerinden zimmet çıkarılmakta ve hem de görevlerini kötüye kullandıkları gerekçesiyle yargılanmaktadırlar. Yani Aile bakanlığında ne tür işlem yapsanız yapın cezadan kurtulamıyorsunuz. Özel bakım merkezlerinin olduğu bütün illerde çalışan personeller ceza almaktadırlar.

6- Engellilerin özel bakım merkezlerine yerleştirmede de mevzuatlara uygun işlem yapıldığı halde müfettişlerin keyfi ve birbirlerinden farklı uygulamaları neticesinde engelliler için alınan olurlardan dolayı personellere ceza verilmektedir. Yakında İl Müdürlüklerinde ceza almayan personel kalmayacak

7- Bakanlık merkez teşkilatında Genel Müdürlükler/Başkanlıklar arasında gerekli koordinasyon sağlanmadığı için bu tür problemler gün geçtikçe artamaya devam etmektedir.

8- Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü yetkisi olmadığı halde her türlü konuda -engellilerle ilgili- mütalaa vermekte, aynı konuda farklı iller için verilmiş birbiri ile çelişen çok sayıda mütalaası bulunmaktadır.

9- Yukarıdaki hususlarla ilgili personel lehine bir çok yargı kararı olmasına rağmen aynı hatalar yapılmaya devam edilmektedir.

10- Söz konusu konuları anlayacak personel merkez teşkilatında acaba bulunmamakta mıdır? Yoksa bilindiği halde yanlış işler mi yapılıyor?

11- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının taşra teşkilatında, özellikle de özel bakım merkezlerinin olduğu illerde personeller ciddi anlamda mağdur edilmektedir ve bu mağduriyetlerin giderilmesi için bir ışık görülmemektedir.

Yukarıda izah edilen hususlar, Sayın Bakan Ayşenur İSLAM tarafından bizzat talimat verilerek düzeltme yoluna gidilmelidir. Aksi halde yakında taşra teşkilatında imza atacak personel bulunmayacaktır. Çünkü birçok ilde (Antalya, Ağrı, Batman, Kütahya, Nevşehir, Eskişehir, İstanbul vb.) ciddi huzursuzluklar bulunmakta, özel bakım merkezlerinin iş ve işleyişinde hiçbir personel artık çalışmak istemiyor. Muharrem BİLİR