Ette 'yeni kriz' kavgası

2010 yılında bu ülkeye binlerce ton hayvan ithal edildi. O tarihte insanlar eti ucuza mı yediler? Şimdi piyasada bir sorun yok ama sorun var diyerek sorun çıkarmaya çalışıyorlar."

Bu sözler Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Birliği Başkanı Bülent Tunç'a ait. Tunç'a son dönemde et fiyatlarındaki artışın nedenlerini soruyoruz. Tunç'a göre perakendeciler, dışarıdan et gelmesi için lobi yapıyor:

"Bedava da et gelse yine ucuza et yedirmeyecekler. Ette kriz çıkacağına inanmıyorum. Kendi kendilerine kriz çıkarıyorlar. Türkiye'de yönelim dana etine ama küçük baş hayvanlar da tercih edilmeli. İnsanların elinde koyun var, koyununu satamıyor"

Besicilere göre üretici le toptancı arasında fiyat artışı yok. Kırmızı Et Üreticileri Birliği Başkan Yardımcısı Ahmet Alp "Sorun perakendede. Ucuza alıp, pahalıya satıyorlar" diyor.

1 yılda yüzde 28 zam

Besiciler piyasada bir sorun olmadığını söylüyor ancak tüketici cephesinde et fiyatları günden güne artıyor. Ulusal Et Konseyi'nin internet sitesinde yaynladığı et fiyatları verilerine göre 2013'ün Temmuz ayı ortasında kilosu 15,93 lira olan dana eti, 2014 başında 16,40 liraya, 2015 başında ise 20,58 liraya yükseldi. Yılın başından beri neredeyse her gün zamlanan et fiyatı 19 Şubat'ta 22,58 liraya çıktı.

Bu verilere göre dana eti bir yılda yüzde 28, yılbaşından beri de yüzde 9 zamlandı.

Türkiye'nin önde gelen firmalarına et gönderen aynı zamanda besicilik yapan Etçii Yönetim Kurulu Başkanı Emin Arslan, et fiyatlarının her hafta yükseldiğini, piyasada yeteri kadar yeteri kadar et olmadığı için fiyatların artığını söylüyor:

"İçeride tüketim fazla, et var ama yetmiyor. Böyle olunca kaçak et almış başını gidiyor. Özellikle Güneydoğu'da Hindistan'dan hastalıklı etler geliyor. Hükümetin önlem alması gerekiyor. Ette turistlerin gelmesinin de etkisiyle asıl alımlar nisan mayıs aylarında oluyor."

Et, son tüketiciye ulaşana kadar üç kez el değiştiriyor. Besici, hayvanı yetiştirip gövdesini (karkas et) tedarikçiye satıyor. Tedarikçi kemiklerini, sinirlerini temizliyor. Pirzola, bonfile gibi bölümlere ayırıp markete, kasaba, restorana satıyor. Emin Arslan'a göre et besiciden markete gelene kadar maliyetler yüksek. Arslan, karkas etin üzerine ortalama yüzde 15 işletme maliyeti (elektrik, çalışan ücretleri, su, kira vs.), yüzde 5 kar ve yüzde 1 KDV eklendiğini söylüyor.

İthalat yapılmalı mı?

Arslan fiyatın düşmesi için ithalat yapılması gerektiğini savunuyor. Türkiye Kasaplar Federasyonu Başkanı, aynı zamanda Ulusal Et Konseyi Başkan Vekili Fazlı Yalçındağ ise et ithalatına karşı. Ona göre besilik dana ithalatı yapılması gerekiyor. Al Jazeera'ye konuşan Yalçındağ, sorunun asıl kaynağının Türkiye'deki hayvan profili olduğunu düşünüyor:

"Türkiye'de hayvan profilinin istenilen düzeye gelmesi lazım. Beslenecek hayvan sayısı ve niteliğinde sıkıntı var. Et ile ilgili fiyat sorununu 3-4 yılda bir yaşıyoruz. Etçi ırklardan et üretimine yönelmemiz lazım."

Yalçındağ, üreticilerin yeni mal bulmakta zorlandıklarını belirterek, fiyatın alıcı ile satıcının buluştuğu noktada oluştuğunu söylüyor:

"Üreticiler malı ucuza veriyor, birileri almıyor. Öyle mi? Mal bulmakta zorluk var. Piyasa neye ihtiyaç duyuyorsa ona göre ortam yaratılmalı. Hükümet yerli damızlıkları korumak için gümrükte fiyatları ayarlayabilir."

2010'daki et sıkıntısı sırasında Angus ithalatı yapan Tarım Bakanlığı açıklamalarında ithalata sıcak bakılmadığı öne çıkıyor. Geçtiğimiz yıl konuyla ilgili bir toplantıda konuşan Müsteşar Vedat Mirmahmutoğulları, "Türkiye kapıyı açarsa, ithalata başlarsa besici biter." demişti.

Türkiye, ırk konusunda da çalışmalar yapıyor. Etçi ırkların yaygınlaştırılması projeleri hükümet programında da var. Hedef üç yılda Türkiye'de et tipi damızlık oluşturmak.

Melis Kobal / Al Jazeera