Devlet mağdurdan para alamaz!

GÖKÇER TAHİNCİOĞLU

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Burdur cezaevi'ne 2000'de düzenlenen operasyonda, cezaevi duvarını yıkan kepçenin darbesiyle kolu kopan ve devletin kopan kolu için ödediği tazminatı faiziyle geri istemesi nedeniyle 1 milyon TL'ye yakın bir borç yüküyle karşı karşıya kalan Veli Saçılık ile operasyon mağdurlarının açtığı davada, içtihat niteliğinde bir karara imza attı.

AİHM, hükümetin, Saçılık'a karşı açtığı alacak davalarının tümünden vazgeçmesi gerektiğine hükmederken, AİHM kararlarına uymayan Danıştay, idare mahkemesi ve asliye hukuk mahkemesine de eleştiriler yöneltti. Karar, operasyonlardan doğan mağduriyetlere rağmen "isyan eden mahkümların zarara yol açtıkları ve bu nedenle tazminat ödenemeyeceği" tezini savunan, bu tez doğrultusunda alacak davaları açan hükümeti diğer dosyalar yönünden de bağlıyor. Devletin ve mahkemelerin, doğan zararları tazminle yükümlüğü olduğuna ve oluşan zarardan operasyon mağdurlarının sorumlu tutulamayacağına atıf yapıyor.

Tazminat geri istendi

Burdur Cezaevi'nde düzenlenen operasyonla ilgili açılan soruşturmalarda askerler, komutanlar ve gardiyanlar hakkında takipsizlik kararı verilmişti. Olaydan sonra tek dava, dozer operatörü hakkında açılmış ancak bu dava da beraatla sonuçlanmıştı. Saçılık'ın İçişleri ve Adalet bakanlıkları aleyhinde açtığı davada mahkeme, idareyi kusurlu bularak önce 150 bin TL tazminata hükmetmiş, ancak bu para ödendikten yıllar sonra Danıştay, Saçılık'ı "isyana katıldığı" gerekçesiyle kusurlu bulmuştu. Saçılık'ın 725 bin TL olarak parayı geri ödemesi kararlaştırılmıştı.

Saçılık'ın karar düzeltme başvurusunu Danıştay 10. Daire, geri çevirmişti. Böylece Saçılık'ın aldığı tazminatı yaklaşık beş kat fazla olarak geri ödemesi kesinleşmişti. Saçılık hakkında bir dava da dozerin duvarı yıkması nedeniyle açıldı ve duvar parası olarak 61 mahkümdan faiz artışları hesaplanarak 250 bin TL istendi.

Feragat etmeli

Saçılık ile Burdur Cezaevi'ne yönelik operasyonun mağdurlarının açtığı davayı AİHM, dün karara bağladı. Davada, hükümetin, isyanı çıkaranların zarardan sorumlu olduğu ve bunun tahsilinin gerektiği, ayrıca tazminat da ödenemeyeceği yönündeki temel savunmasına itibar etmedi.

Devletin, mahkümları koruma yükümlülüğüne atıf yapılan kararda, Saçılık'ın maddi ve manevi zararlarına karşı yapılan tazminat ödemesine karşı açılan her türlü davadan, İçişleri ve Adalet bakanlıklarının bu davalardaki masraflarının da Saçılık'a ödetilmesine yönelik kararlardan hükümetin feragat etmesi gerektiği kararlaştırıldı.

Saçılık, bu ödemeleri yapmışsa, ödediği miktarın üç ay içinde faiziyle hükümet tarafından geri ödenmesi de karar altına alındı.

Saçılık'a ayrıca, 10 bin euro mahkeme masrafı ödemesi yapılmasına da hükmedildi. Karara katılan, ancak ayrışık oy kullanan iki üye de Saçılık'a ayrıca tazminat ödenmesi gerektiğini belirtti.

Devletin yükümlülüğü

Hayata Dönüş Operasyonu başta olmak üzere tüm cezaevi operasyonları ile sokak olaylarında devlet, isyanı çıkartan, gösteriyi başlatanların zarardan sorumlu oldukları tezi üzerinden savunma yapıyor. Ancak devletin sorumluluğuna işaret eden söz konusu AİHM kararı, devletin zararları tazmin etmesi gerektiğine işaret ediyor. Karar, bu yönüyle birçok davaya emsal olabilecek. Karar, AİHM içtihatlarını uygulamayan Danıştay, idare mahkemesi ve asliye hukuk mahkemesi gibi yargı organlarının da hukuka uygun davranmadığına ve AİHM içtihatlarına rağmen bu yönde kararlar alınamayacağına işaret ediyor.