Meclis 25. Dönem'e hazırlanıyor

Melda Çetiner

Meclis'te, 25. Dönem'e yönelik çalışmalar sürüyor.

7 Haziran seçimlerinin ardından dört partinin girdiği ancak hiçbirinin tek başına iktidar çoğunluğunu yakalayamadığı Meclis aritmetiği, önümüzdeki günlerde bir yandan TBMM'nin 26. Başkanı'nın seçimine, diğer yandan da koalisyon hükümeti arayışlarına sahne olacak.

Milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının YSK tarafından (Resmi Gazete'de) ilanını izleyen beşinci gün saat 15.00'te TBMM Genel Kurulu herhangi bir çağrıya gerek kalmadan toplanıyor. Bu birleşimde milletvekilleri yemin edecek. Yemin töreninde bulunmayan milletvekilleri, katıldıkları ilk birleşimin başında bu işlemi yapabilecek. Buna göre, milletvekilleri 23 Haziran Salı günü TBMM Genel Kurulu'nda yemin edecek.

Meclis'in ilk işi Başkanı'nı seçmek olacak

Yasama döneminin birinci birleşiminin ilk oturumundan başlayarak Başkan seçilinceye kadar, en yaşlı milletvekili olan CHP Antalya Milletvekili Deniz Baykal Geçici Başkanlık görevini yapacak. En genç altı milletvekili de geçici olarak dönüşümlü katip üyelik yapacak. Meclis, YSK'dan en genç üyelerin listesini istedi. Geçici Başkan, yeni başkan seçimine kadar Meclis Başkanı yetkilerine sahip olacak.

Milletvekillerinin yemin etmesinin ardından Meclis'in ilk işi, TBMM Başkanı'nı seçmesi olacak.TBMM Başkanlığına aday başvuruları, ilk birleşimden itibaren 5 gün içinde TBMM Başkanlık Divanı'na yapılacak, daha sonraki 5 günde de Genel Kurul'da seçimler yapılacak. Milletvekillerinin 23 Haziran Salı günü yemin etmesi durumunda adaylık başvuruları bu birleşimden itibaren başlayacak ve ilk tur oylama 28 Haziran Pazar günü yapılacak.

Başkan seçimi gizli oyla yapılacak. İlk iki oylamada üye tam sayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranacak. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılacak; dördüncü oylamada en fazla oy alan üye Başkan seçilecek.

Hükümet kurulması süreci

Bakanlar Kurulunun istifasına dair Tezkere, Başkanlık oylamasının yapılacağı birleşimde TBMM Genel Kurulu'nda okunacak.

Bu arada, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, seçimlerde en çok oyu alan partinin genel başkanını yeni hükümeti kurmakla görevlendirebilir. Yeni hükümetin kurulması için öngörülen 45 gün de bu görevlendirmeden itibaren işleyecek.

Cumhurbaşkanı, görev verdiği kişi hükümeti kuramazsa başka görevlendirmelerde de bulunabilecek.

Cumhurbaşkanı'na seçimleri yenileme yetkisi

Anayasa, seçimlerin dört yılda bir yapılmasını öngörüyor. Meclis, bu süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebileceği gibi, Anayasa'da belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanınca verilecek karara göre de seçimler yenilenebiliyor. Yenilenmesine karar verilen Meclis'in yetkileri, yeni Meclis'in seçilmesine kadar sürecek.

Anayasa Cumhurbaşkanı'na "TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek" yetkisini 1961 Anayasasından beri tanıyor.

Anayasa'nın 116. maddesi uyarınca seçimlerin yenilenmesine karar verildiğinde Bakanlar Kurulu çekilerek, Cumhurbaşkanı geçici Bakanlar Kurulunu kurmak üzere bir Başbakan atıyor. Geçici Bakanlar Kuruluna, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanları Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki veya Meclis dışındaki bağımsızlardan olmak üzere, siyasi parti gruplarından, oranlarına göre üye alınıyor.

Bakanlar Kurulunun, güvenoyunu alamaması ve güvensizlik oyuyla düşürülmesi hallerinde; 45 gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı'na danışarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebiliyor.

Başbakan'ın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine 45 gün içinde veya yeni seçilen TBMM Başkanlık Divanı seçiminden sonra yine 45 gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Meclis Başkanı'na danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Örneği yok

Koalisyon görüşmelerinden sonuç alınamaması halinde Türkiye bir ilki yaşayacak.

TBMM İçtüzüğü uyarınca, iki seçim arası bir dönem sayıldığından 25. Dönem bitmiş olacak. Süresinin ne kadar olduğu hiç önemli değil. Partiler, 26. Dönem milletvekili seçimlerine yeni listelerle gidecek. Örneğin AK Parti'deki 3 dönem kuralına takılanlar aday gösterilebilecekleri gibi, aksi düzenleme yapılmazsa yeni üç dönem kuralına takılan milletvekilleri ise aday gösterilmeyebilir.

Türkiye'de, Cumhurbaşkanı'nın TBMM'yi seçime götürmesinin örneği bulunmuyor. Meclis'in açıldığı 23 Nisan 1920'den beri hükümet kurulamadığı için Türkiye'nin yeniden seçime gittiği ve geçici bakanlar kurulunun kurulduğu bir dönem yaşanmadı.

Bakanlar Kurulunun Türkiye'de en uzunu 4 yıl 9 ay olan 22. Dönem olurken, en kısası ise 1. Dönem. Bu dönemde Bakanlar Kurulu 3 yıl 2 ay sürdü. Meclis dönem ortalaması ise 3,5 yıl... Parlamento, seçimlerin 5 yılda bir yapıldığı dönemlerde bile 5 yıl çalışmadı.

Seçim ne zaman olur?

Milletvekili Seçimi Kanunu uyarınca, seçim dönemi bitmeden önce seçimin yenilenmesine TBMM veya Cumhurbaşkanı tarafından karar verilmesi halinde, durum Bakanlar Kurulu tarafından 48 saat içinde ilan olunacak.

Yenileme kararı TBMM tarafından verilmişse Meclis, seçimin yapılacağı tarihi de belirliyor ancak yenileme kararının Cumhurbaşkanınca verilmesi halinde, bu kararın verildiği günden sonra gelen 90. günü takip eden ilk Pazar günü seçim gerçekleştirilecek.