AYM, Astsubay'ın yargılama hakkı ihlal edildi

Anayasa Mahkemesi, Türk Silahlı Kuvvetleriyle (TSK) ilişiği kesilen astsubayın, bazı haklarının iadesi talebiyle yaptığı başvurunun reddedilmesi işlemine esas alınan personel ifadelerini inceleyerek, bunlara karşı savunma yapmasına imkan verilmemesi nedeniyle "silahların eşitliği" ve "çelişmeli yargılama hakkının" ihlal edildiğine karar verdi.

Resmi Gazete'de yayımlanan karara göre, astsubay olarak görev yapan Orhan Tekkaya, disiplinsizliği ve ahlaki durumu nedeniyle Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararıyla resen emekliye sevk edildi ve Tekkaya'nın TSK'dan ilişiği kesildi.

Tekkaya, YAŞ kararıyla TSK'dan ilişiği kesilenlere bazı haklarının iadesini mümkün kılan düzenlemenin ardından Milli Savunma Bakanlığına başvurdu.

Bakanlık, Tekkaya'nın başvurusunu "Askeri sivil personel ile toplu olarak uyuşturucu madde kullanması, askeri personeli uyuşturucuya özendirmesi ve askeri personele uyuşturucu temin etmesi" gerekçeleriyle reddetti.

Tekkaya, söz konusu işlemin iptali istemiyle Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde (AYİM) dava açtı.

AYİM Birinci Dairesi, Bakanlıktan işleme esas alınan soruşturma kapsamında, varsa ifadesi alınan diğer askeri personele ait ifade tutanaklarının gönderilmesini talep etti.

Bakanlık ise gönderdikleri ifade tutanağının davacı astsubaya sunulmamak ve içeriği hakkında bilgi verilmemek kaydıyla incelenmesini istedi.

AYİM Birinci Dairesinin davayı reddetmesi üzerine Tekkaya, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulundu.

Yüksek Mahkeme, Tekkaya'nın, hakkındaki karara esas teşkil eden ifadeleri incelemesine izin verilmemesi nedeniyle silahların eşitliği ilkesi ve çelişmeli yargılama hakkının ihlal edildiğine karar verdi.

Kararda, tanık dinletme hakkı da dahil olmak üzere delillerin ibrazı ve değerlendirilmesinin adil yargılanma hakkının unsurlarından biri olarak kabul edilen silahların eşitliği ilkesi kapsamında kabul edildiği belirtildi.

Silahların eşitliği ilkesinin, davanın taraflarının usuli haklar bakımından aynı koşullara tabi tutulması ve taraflardan birinin diğerlerine göre daha zayıf bir duruma düşürülmeksizin iddia ve savunmalarını makul bir şekilde mahkeme önünde dile getirme fırsatına sahip olması anlamına geldiğine işaret edilen kararda, kural olarak başvurucuların davanın karşı tarafına tanınan bir avantajın kendisine zarar verdiğini veya bu durumdan olumsuz etkilendiğini kanıtlamasının gerekmediği anlatıldı.

Kararda, çelişmeli yargılama ilkesinin de taraflara dava malzemesi hakkında bilgi sahibi olma ve yorum yapma hakkının tanınmasını ve bu nedenle tarafların yargılamanın bütününe aktif katılmalarını gerektirdiği, çelişmeli yargılama ilkesinin ihlali durumunda, davasını savunabilmesi açısından taraflar arasındaki dengenin bozulacağı ifade edildi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) hükme esas olan ve gizli olduğu belirtilen belgelere tarafların erişiminin kısıtlanmasını ihlal sebebi saydığı dosyalara yer verilen kararda, şöyle denildi:

"Anılan belgelerin başvurucunun incelemesine açılıp açılmayacağına ilişkin herhangi bir karar alınmadığı ve bu belgelerden başvurucunun haberdar edilmediği görülmektedir. Olayda, davalı idare tarafından sunulan ve AYİM kararında hükme esas alınan gizlilik dereceli belgelere karşı başvurucuya savunma yapma imkanı verilmemesi nedeniyle başvurucunun silahların eşitliği ilkesi ve çelişmeli yargılama hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır."

Kararın bir örneği, ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapmak üzere AYİM Birinci Daire Başkanlığına gönderildi.