Sistem sorununun çözümü başkanlık

Alev Dönmez

Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez, başkanlık sistemi ve yeni anayasa tartışmalarıyla ilgili STAR'a yaptığı değerlendirmede, Türkiye'nin ciddi bir yürütme sorunu olduğunu, yeni yapılacak anayasa çalışmasında hükümet sistemi dışındaki maddeleri değiştirmenin yetmeyeceğini söyledi. Başkanlık sisteminin olmadığı bir anayasanın yeni değil, yenilenmiş anayasa olacağını belirten Prof. Hakyemez, "Türkiye'nin en ciddi sorunları arasında yönetim sistemi vardır. Yeni anayasada bu sorun da çözülmeli. Başkanlık sisteminin kişisel değil, üst düzeyde tartışılıp halka çok iyi anlatılması gerekir" dedi.

ÇİFT BAŞLILIK

Türkiye'nin bir anayasa sorunu olduğunun altını çizen Prof. Hakyemez, yetki ve sistem tartışmaları üzerinden çift başlılık olduğunu belirterek, başkanlık sistemi ve yeni anayasa hakkında şu değerlendirmeleri yaptı: "Türkiye'nin anayasa sorunu içerisinde insan hakları ile ilgili hukuk devletiyle ilgili sorunları ve aynı zamanda hükümet sistemiyle ilgili sorunlar var. Hükümet sistemi dediğimiz nedir? Başkanlık sistemi mi olsun, parlamenter sistem mi olsun? Niye sorun var? Çünkü 1982 Anayasasındaki hükümet sistemi ve cumhurbaşkanının yetkilileri var sorumluluğu yok. İki başlı bir yürütme var bu özellikle halkın oyuyla cumhurbaşkanlığının seçilmesi esasına 2007'de geçildikten sonra daha da sorunlu hale geldi. Bir de işte koalisyon hükümetleri söz konusu olduğunda bu yürütmedeki sorunlar karşımıza çıkıyor. Dolayısıyla bu da anayasanın sorunlarındandır.

Şöyle bir yaklaşım doğru değildir; Anayasanın hükümet sistemi dışındaki diğer maddelerini değiştirelim veya anayasanın hükümet sistemi artı hukuk sistemi sorunları dışında mesela sadece insan hakları veya sadece yargıyla ilgili maddelerini değiştirelim yolumuza devam edelim. Bu yenilenmiş bir anayasa olur, yeni bir anayasa olmaz. Yeni anayasa yapılacaksa Türkiye'nin bütün bu sorunlarına cevap verecek bir yaklaşımla ele alınmalı. Bunun içerisinde hükümet sistemi de var."

STATÜKOYU KORUMA

Muhalefetin statükoyu korumak istemesinin hukuki bir izahından ziyade aslında siyasi bir endişeyle cevaplandırılmasının doğru olacağını söyleyen Prof. Hakyemez şöyle devam etti: "Çünkü bakıyorsunuz 1982 Anayasasında hükümet sistemiyle ilgili sorun var. Bu sorunun olduğunu herkes söylüyor. Bunun çözülmesi lazım. Çözüm noktasında AK Parti'nin önerisi Başkanlık sistemi. Diğer partilerin önerisi ise klasik parlamenter rejime dönüş hemen hemen. Burada tepki şu yani 'AK Parti, başkanlık sistemini öneriyor aslında Cumhurbaşkanı Erdoğan kendini başkan yaptırmaya çalışıyor.' Bunu da sistemin içerisindeki özelliklerden dolayı karşı çıkış yerine öneren kişiden dolayı karşı çıkış var. Ama bu yeni değil Türkiye'de bu aynı zamanda Turgut Özal Cumhurbaşkanı iken başkanlık sitemine yönelik vurguları vardı. O zaman da söz konusuydu o zaman bu kadar fazla konuşulmamıştı. Hatırlarsanız 2011'de oluşturulan anayasa uzlaşma komisyonunda gündeme geldi şimdi yine gündeme gelince muhalefet kimin başkanlık sistemine önerdiğinden hareket bir pozisyon alıp ona karşı çıkmaya çalışıyor."

Türkiye'de bu konuların kişinin pozisyonu göz önünde bulundurularak konuşulduğunu söyleyen Prof. Hakyemez, "Ama yeni bir anayasa ihtiyacı özellikle Türkiye'nin başkanlık sistemine geçmesinin niçin gerekli olduğu veya niçin gerekli olmadığı 'Başkanlık Sistemi'ne geçildiğinde ne tür sorunlar ortaya çıkabilir, AK Parti'nin önerisinde ne tür sorunlar vardır. Bu biçimdeki bir düzeye gelerek tartışmaya henüz başlayamadık. Belki de daha esaslı bir biçimde daha somut örnekler üzerinden tartışmak gerekir. Bu bağlamda da kim ne demiş onu ikinci plana atmayı becerilmemiz lazım. Ama bunu yapamıyoruz maalesef. Çünkü siyasi endişeleri hep söylüyorsunuz bunların halk karşısında pek karşılığı olmayabilir. O zaman Başkanlık sisteminin olumlu ve olumsuz yönlerini söylemek gerekiyor" şeklinde konuştu.

ANLATILMALI

Prof. Hakyemez, başkanlık ile ilgili olarak halkın tavrını ise şöyle değerlendirdi: "Peki Başkanlık sistemini halk kabul eder mi? Onun için de Başkanlık sistemini halka iyi tanıtmak gerekiyor. Halka detaylarından ziyade pratikte bize neler getirebilir onu savunanların ortaya koyması gerekiyor. Ama Başkanlık Sitemi tek başına çözüm değildir. Türkiye'nin anayasal sorunu içerisinde insan haklarını, hukuk devletinin, devlet birey ilişkisinde bireyin ön plana çıkartılmasında sağlamadıktan sonra hükümet sistemini tek başına değiştirseniz de bu istenilen sonucu vermeyecektir pek fazla."

Muhalefet yapıcı davranmalı

"Muhalefetin anayasa yapım sürecindeki pozisyonu yapıcı olmak zorundadır" diyen Prof. Hakyemez şu uyarıyı yaptı: "Muhalefetin de iktidarın da yapıcı olması gerekiyor. Ancak o zaman birlikte bir Anayasa yapılabilir. İktidar partisi tek başına bir anayasa yapamıyor. Yapamaması da aslına bakarsanız Türkiye'de uzlaşma açısında bir avantaja dönüştürebilir. Ama muhalefetin burada olumlu gördüğü yerlerde katkı sağlaması gerekiyor. Dolayısıyla yeni anayasa hep beklenti olmaktan ziyade eyleme geçmesi gerekiyor. Yoksa burada sorumluluktan kaçanlar haklarında ciddi bir şekilde bedelini ödetmeye mahkum bırakılabilirler. Muhalefetin yapıcı yaklaşması lazım."

Tepki anayasası olmamalı

Yeni anayasanın bir tepki anayasası olmaması gerektiğini ifade eden Prof Hakyemez: "Geçmişte yaşanan sorunlara yönelik kısa vadeli çözümler üreten tepkileri içerisinde barındırmamalıdır. Devlet birey ilişkisinde bireyi özgürlüklerle beraber güvence altına alması lazım. İdeolojisinin olmaması gerekiyor. Halkın devlet yönetimine katılımının imkanlarını sağlaması lazım. Sonrasında hukuk devletinde, özellikle yargının oluşumunun yeniden demokratik hukuk formatında sağlaması gerekiyor. Hükümet sistemi olarak da kimin yetkisi varsa onun sorumlu olduğu bir hükümet benimsemek gerekir. Ama bu hükümet sisteminin Türkiye'yi bir koalisyon hükümetleri sıkıntısıyla karşı karşıya bırakmaması gerekiyor" dedi.