Kamuda ve madenlerde geçici işçi çalışamayacak

Özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi kurulması ve uzaktan çalışma gibi esnek çalışma modelini öngören tasarı, TBMM Başkanlığı'na sunuldu.

İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanunu'nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile özel istihdam bürosunun faaliyet alanı genişletiliyor, geçici iş ilişkisi kurma faaliyeti bu bürolara veriliyor.

Geçici iş ilişkisi, özel istihdam büroları aracılığıyla ya da holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir iş yerinde görevlendirme yapılarak kurulabilecek.

Türkiye İş Kurumu'ndan gerekli izni alan özel istihdam bürosu, bir işveren ile geçici işçi sağlama sözleşmesi yaparak bir işçisini geçici olarak bu işverene devretmesiyle özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi kurulabilecek.

Geçici iş ilişkisi şu hallerde kurulabilecek:

-İş sözleşmesi devam eden işçinin hamilelik, askerlik, yıllık izin, hastalık gibi iş sözleşmesinin askıya alınması hallerinde iş görme edimini yerine getirememesi nedeniyle işin devamının ve işverenin ihtiyacının karşılanması amacıyla bu hallerin devamı süresince

-Mevsimlik tarım işlerinde veya temizlik işleri, hasta, yaşlı ve çocuk bakım hizmetleri gibi ev hizmetlerinde süre sınırı aranmaksızın

-İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak kısa süreli belirli işlerin yapılması amacıyla gördürülen işlerde en fazla 4 ay süresince

-İş yerinde iş güvenliği açısından ortaya çıkan acil işlerin yürütülmesi hallerinde veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması halinde en fazla 4 ay süresince

-İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen şekilde artması sonucunda en fazla 4 ay süresince

-Dönemsellik arz eden iş artışları halinde en fazla 4 ay süresince yapılabilecek.

-Kamuda ve madenlerde geçici işçi çalışamayacak

Geçici işçi sağlama, öngörülen dönemsellik arz eden iş artışları haricinde toplam 8 ayı geçmemek üzere en fazla iki defa yenilenebilecek. Sürenin sonunda aynı iş için 6 ay geçmedikçe geçici işçi çalıştırılamayacak.

Kamu kurum ve kuruluşlarında, iş sağlığı ve güvenliği açısından tehlikeli olan yer altında maden çıkarılan iş yerlerinde geçici işçi çalıştırılamayacak.

Grev ve lokavt uygulaması sırasında geçici iş ilişkisi kapsamında işçi çalıştırılamayacak.

İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen ölçüde artması halinde geçici iş ilişkisine dayalı çalıştırılan işçi sayısı, işletmedeki toplam işçi sayısının dörtte birini geçemeyecek.

Küçük ölçekli işletmelerde üretimin devamının sağlanması amacıyla 10 ve daha az işçi çalıştırılan iş yerlerinde, bu sınırlama olmayacak, 10 işçiye kadar geçici iş ilişkisi kurulabilecek.

Geçici işçiler, engelli işçi çalıştırma kontenjanlarının hesaplanmasına dahil edilmeyecek.

İşveren, iş sözleşmesi feshedilen işçisini, fesih tarihinden itibaren 6 ay geçmeden geçici iş ilişkisiyle çalıştıramayacak.

Geçici işçi, özel istihdam bürosunun hizmet bedeline mahsup edilmek üzere avans ve borç alamayacak.

Geçici iş ilişkisi kurulan işverenin işçiye talimat verme hakkı, özel istihdam bürosu ile geçici işçi çalıştıran işveren arasında yapılan sözleşmeye aykırı olamayacak.

-Sosyal hizmetlerden yararlanabilecek

Özel istihdam bürosu işçisi, geçici iş ilişkisi kurulan işverenin iş yerindeki tüm açık işlerden haberdar edilecek.

Geçici işçiler, çalıştıkları dönemlerde ulaşım, yemek, kantin ve çocuk bakım hizmetleri gibi sosyal hizmetlerden, çalışmadıkları dönemlerde ise özel istihdam bürosundaki eğitim ve çocuk bakım hizmetlerinden yararlanabilecek.

Özel istihdam bürosu ile geçici işçi çalıştıran işveren arasında yapılacak olan geçici işçi sağlama sözleşmesinde, sözleşmenin başlangıç ve bitiş tarihi, işin niteliği, özel istihdam bürosunun hizmet bedeli, varsa geçici işçi çalıştıran işverenin ve özel istihdam bürosunun özel yükümlülükleri yer alacak.

Aynı holdingi veya şirketler topluluğu içinde kurulan geçici iş ilişkisi 6 ayı geçemeyecek, en fazla iki defa yenileme yapılabilecek.

Sözleşme süresinin dolmasına rağmen geçici iş ilişkisi devam ederse, belirsiz süreli iş sözleşmesi kurulmuş sayılacak. Bu durumda özel istihdam bürosu, işçinin geçici iş ilişkisinden kaynaklanan ücretinden, işçiyi gözetme borcundan ve sosyal sigorta primlerinden sözleşme süresiyle sınırlı olmak üzere sorumlu olacak.

-"Uzaktan çalışma"

Tasarı, "Çağrı üzerine çalışma" ya da "uzaktan çalışma" da ekliyor. Uzaktan çalışma, "işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi" olarak tanımlanıyor.

Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamayacak.

Türkiye İş Kurumu Kanunu'na, "Özel istihdam bürosu", "İş arayanların elverişli oldukları işlere yerleştirilmesine ve çeşitli işler için uygun işçiler bulunmasına aracılık yapan, geçici iş ilişkisi kurma faaliyeti yürütmek üzere kurum tarafından izin verilen gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan bürolar" olarak tanımlanıyor.

Başvuru tarihinden önceki iki yıl faaliyet gösteren özel istihdam bürolarına; şartları taşıması halinde geçici iş ilişkisi kurma yetkisi verilebilecek.

İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısıyla, özel istihdam bürosu faaliyeti yürütmek için başvuru yapacak kişilere izin verilmesinin esasları düzenleniyor.

Aracılık faaliyetine izin verilmesi için aranan şartlar şöyle:

- Kişiler; devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkum olmayacak.

- Müflis veya konkordato ilan etmiş olmayacak, en az lisans mezunu olacak.

- İş ve işçi bulma faaliyetlerini gerçekleştirebilecek ölçüde teknik donanım, uygun işyeri veya internet sitesine sahip olacak.

- Türkiye İş Kurumuna başvurulan tarihte, brüt asgari ücret tutarının 20 katına denk gelen miktarda teminat verecek.

Özel istihdam büroları, belirlenen şartları yerine getirmeleri şartıyla şube açabilecek, sistem ve markasını kullandırabilecek. Kurumca verilen izinler üç yıl süreyle geçerli olacak ve üçer yıllık sürelerle yenilenebilecek.

Başvuru tarihinden önceki iki yıl kesintisiz faaliyet gösteren Türkiye İş Kurumuna kayıtlı özel istihdam bürolarına; olumlu rapor düzenlenmesi, geçici iş ilişkisi kurma yetkisi almak için kuruma başvurulan tarihte brüt asgari ücret tutarının 200 katı teminat verilmiş olması, özel istihdam bürosunun vergi borcunun bulunmaması, SGK'ya prim, idari para cezası, gecikme cezasının bulunmaması, uygun işyerine sahip olması halinde geçici iş ilişkisi kurma yetkisi verilebilecek.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca uygun görülmesi halinde, başvuru tarihinden önce altı ay kesintisiz faaliyet gösteren özel istihdam bürolarına, koşulları taşıması şartıyla geçici iş ilişkisi kurma yetkisi verilebilecek. Bu yetki üç yıl süreyle geçerli olacak ve üçer yıllık sürelerle yenilenebilecek.

Özel istihdam büroları; iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyeti yapacak, iş gücü piyasası ile istihdam ve insan kaynaklarına yönelik hizmetleri yürütebilecek, mesleki eğitim düzenleyebilecek, yetki verilmesi halinde geçici iş ilişkisi kurabilecek. Kamu kurum ve kuruluşlarının kadro ve pozisyonları için aracılık faaliyeti yapamayacak, geçici iş ilişkisi kuramayacak.

Kurs ve programlar sonucunda bu faaliyetten yararlananları işe yerleştirmek üzere kurumla sözleşme yapan yükleniciler, sözleşme çerçevesinde iş ve işçi bulmaya aracılık yapabilecek. Kurumdan izin almaksızın bir iş yerinde, Basın Kanununda yazılı araçlarla veya radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın, elektronik bilgi iletişim araçlarıyla iş ve işçi bulmaya aracılık yapılamayacak, geçici iş ilişkisi kurulamayacak.

Basın ve yayın kuruluşları ile diğer bilgi iletişim araçları vasıtasıyla kurumdan izin almadan iş ve işçi bulmaya aracılık ve geçici iş ilişkisi kurma faaliyeti gösteren kişilere ait reklam ve ilanların yayını yapılamayacak.

Özel istihdam büroları, yaptıkları işle ilgili olarak, üçer aylık dönemler halinde Türkiye İş Kurumuna rapor verecek. Bakanlık iş müfettişleri, özel istihdam bürolarını denetleyecek.

- İzinler hangi hallerde iptal edilecek?

Tasarıyla, özel istihdam bürosu ve geçici iş ilişkisi kurma izinlerinin hangi hallerde iptal edileceği düzenleniyor.

Özel istihdam bürosu kurma izni; aranan şartların kaybedilmesi veya taşınmadığının sonradan anlaşılması, izin almadan faaliyetin yürütülmesi, istisna tutulan meslek mensupları dışında iş arayanlardan ücret alınması veya menfaat sağlanması, iş arayanlara ilişkin bilgilerin iş ve işçi bulma faaliyetinden başka bir amaçla toplanması, çalışma izni bulunmayan yabancı işçi çalıştırıldığının tespit edilmesi, 12 ay boyunca hiçbir işe yerleştirmeye aracılık yapılmaması halinde, özel istihdam bürosu izni iptal edilecek, üç yıl süreyle izin verilmeyecek.

Kurumca verilen geçici iş ilişkisi kurma yetkisi; iznin iptal edilmesi, işçi sayısının yüzde 10'unun ücretinin ödeme gününden itibaren 20 gün içinde ödenmemesi, bir yıl içinde en az bir işçinin ücretinin en az üç defa sözleşmeyle belirlenen ücretin altında ödenmesi, kayıtdışı işçi çalıştırıldığının tespit edilmesi halinde geçici iş ilişkisi kurma yetkisi iptal edilecek ve üç yıl süreyle izin verilmeyecek.

Özel istihdam büroları, şubelerinin faaliyetlerinden ve kuruma karşı olan yükümlülüklerinden birlikte sorumlu olacak.

Geçici iş ilişkisi kurma yetkisinin iptali halinde, devam eden sözleşmelerin uygulanmasına süreler tamamlanıncaya kadar devam edilecek, ancak bu dönem içerisinde geçici iş ilişkisi kurma veya geçici işçi sağlama sözleşmesini uzatma yetkisini kullanılamayacak.

Özel istihdam bürosunun kapanması halinde geçici işçi çalıştıran işverene bu durumun tebliğ edilmesiyle geçici iş ilişkisi sona erecek.

Kurum tarafından aracılık izni veya geçici iş ilişkisi yetkisi verilmemesi, bu iznin veya yetkinin iptal edilmesi kararlarına karşı, kararın tebliğ tarihinden itibaren 30 iş gününde yetkili iş mahkemesinde dava açılabilecek.

Tasarıda, özel istihdam bürolarının geçici iş ilişkisi faaliyeti kapsamında yerine getirmek durumunda olduğu yükümlülükler ve kaçınması gereken hususlar, faaliyetin sağlıklı yürütülmesi amacıyla belirtiliyor.

Özel istihdam bürosu, aracılık ve geçici işçi sağlama faaliyeti karşılığı olarak işverenden hizmet bedeli alabilecek. İş arayanlardan ve geçici iş ilişkisiyle çalıştırılan işçilerden menfaat sağlanamayacak ve hizmet bedeli alınamayacak. Ancak özel istihdam bürolarınca, istisna tutulan meslekler ve pozisyonlar için hizmet bedeli alınabilecek.

- Cezalar

Tasarıda, Türkiye İş Kurumundan izin almadan iş ve işçi bulmaya aracılık yapanlara verilen cezalar da düzenleniyor.

Buna göre, kurumdan izin almadan iş ve işçi bulmaya aracılık yapan kişilere 20 bin lira, tekrarı halinde 40 bin lira, bu kapsamda hizmet alan işverenlere 10 bin lira, kurumdan izin almamasına veya yetkisi iptal edilmesine rağmen geçici iş ilişkisi düzenleyen kişilere 50 bin lira, fiilin tekrarı halinde 100 bin lira, bu kapsamda hizmet alan işverenlere 20 bin lira, iş arayanlardan ücret alan veya menfaat sağlayan kişilere 20 bin lira, geçersiz anlaşmaların herhangi birini düzenleyen özel istihdam bürosu ve geçici işçi çalıştıran işverene ayrı ayrı 5 bin lira idari para cezası verilecek.

Bunun dışında, ek teminatı vermeyen özel istihdam bürolarına, kurumdan izin almadan aracılık yapan kişiler ile yurt dışına işçi götürmek isteyenlere, kurum tarafından istenilen rapor, bilgi ve belgeleri, gerekli istatistiksel bilgileri belirlenen süre içerisinde ibraz etmeyenlere, iş arayanlara ilişkin bilgileri amacı dışında kullanan özel istihdam bürolarına da idari para cezası uygulanacak.

Cezalar, kurum ile çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince verilecek.

Coşkun Ergül