Askere hem zırh hem yetki

Turan YILMAZ/ANKARA

Yasayla asker, operasyon yetkisi, yargılama izni, yargılanma yeri ve istihbarat gibi 5 alanda 2009'dan bu yana yapılan düzenlemelerde kaybettiği 4 önemli yetkisini yeniden elde ediyor.

VALİLERE GÖZETİM GÖREVİ

Yasaya göre, askeri birliklerin terörle mücadelede görevlendirilmesini İçişleri Bakanlığı'nın teklifiyle Bakanlar Kurulu yapacak. Ancak bu birliklerin çapı, emir-komuta ilişkileri, kuvvet kaydırması gibi operasyonel yetkileri Genelkurmay Başkanlığı'nda olacak. Mevcut yasada çok daha yetkili konumda bulunan valilere, birden fazla ili kapsayan operasyonlarda "işbirliğini sağlama, koordinasyon ve gözetim" görevi verilirken, polisin de katıldığı ortak operasyonlardaki yetki de askeri birliğin en kıdemli komutanına bırakılıyor.

ASKERİ YARGI YOLU

Yasaya göre operasyonlarda, kaçmakta olan kişiler izlenirken girdikleri konuta, işyerine veya kamuya açık olmayan kapalı alanlar ile bunların eklentilerine, birlik komutanının yazılı emriyle girilebilecek. Yetkili birlik komutanı, "can veya mal güvenliğinin sağlanması ya da kişinin yakalanması" amacıyla bu kararı alabilecek. Bu karar 24 saat içinde hakimin onayına sunulacak. Yasayla, askeri personelin terörle mücadele operasyonlarında işledikleri öne sürülen suçlar "askeri suç" sayılarak, bu suçlarla ilgili açılacak davaların askeri yargıda görüşülmesi sağlanıyor. Soruşturma izni verilene kadar da yakalama, gözaltı ve tutuklama yapılamayacak.

KORUCULAR DA YARARLANACAK

Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları için Başbakan'ın, diğer personel için Milli Savunma Bakanı'nın, Jandarma Genel Komutanı ve Sahil Güvenlik Komutanı ile bu komutanlıklardaki diğer personel için İçişleri Bakanı'nın izniyle soruşturma açılabilecek. Terörle mücadele operasyonları sırasında verilen zararları da devlet tazmin edecek. Bu konudaki davalar sadece devlete açılabilecek, devlet de görevini kötüye kullananlara bu tazminatı ilgili bakanın uygun bulması koşuluyla rücu edecek. Bu hukuksal korumadan geçici köy korucuları ve gönüllü korucular da yararlanacak.

YENİ YASA NE GETİRİYOR?

ESKİSİ: Mevcut düzenlemelerde terörle mücadele için kapsamlı bir iç güvenlik operasyonunun direktifi Başbakan tarafından veriliyor. İllerdeki operasyonlara ilişkin yetki de valilerde bulunuyor. Son dönem, askerin operasyon yetkisi istediği ancak valilerin vermediğine ilişkin tartışmalar da İl Özel İdaresi Yasası'ndaki mevcut yetki düzenlemesinden kaynaklanıyordu.

YENİSİ: Yeni düzenleme operasyonlara ilişkin direktifin İçişleri Bakanlığı'nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu'nca verilmesini öngörüyor. Bakanlar Kurulu kararında görevin kapsam ve süresi, görev alanı gibi konular da yer alacak. Ancak bu operasyonlarda görev alacak birliklerin çapı, konuşlandıracağı yer, emir-komuta ilişkileri ve kuvvet kaydırması gibi operasyonel yetkiler Genelkurmay Başkanlığı'nda olacak.

SICAK TAKİPTE İZİNSİZ ARAMA

ESKİSİ: Sıkıyönetim dönemleri dışında kent merkezlerinde terörle mücadele operasyonları polis ve jandarma tarafından yapılıyor. AK Parti hükümetleri döneminde polisin görev alanı genişletildi ve geçmişte jandarmanın görev alanındaki birçok alan polisin sorumluluk alanına alındı. Ancak Güneydoğu'daki il ve ilçelerde yürütülen operasyonlarda bu konu asker açısından bir 'yetki' sorunu ortaya çıkardı.

YENİSİ: Kaçak teröristlerin girdiği konut ve işyeri gibi yerlere birlik komutanının yazılı emriyle girilebilecek, bu karar 24 saat içinde yargıç onayına sunulacak. Bütün bu faaliyetler askerlik hizmet ve görevi, bu faaliyetler sırasında işlenen suçlar ise askeri suç sayılacak. Bu suçlarla ilgili soruşturma izni verilinceye kadar yakalama, gözaltı ve tutuklama yapılamayacak. Askerin bu operasyonlarda ihtiyaç duyacağı istihbarat da süratle kendisine ulaştırılacak.

SORUŞTURMA İZNİ BAŞBAKAN'DAN

ESKİSİ: Askerin yargılanması konusu da uzun süredir tartışılıyordu. 2009 yılında yapılan bir düzenlemeyle askerlerin örgütlü suçlardan sivil mahkemelerde yargılanmasının önü açılmıştı. Bunun örneği de Ergenekon ve Balyoz davalarında yaşandı. 2014 yılında yapılan bir düzenlemeyle Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanlarının Yüce Divan'da yargılanmaları öngörülürken, Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları için

Başbakan'ın, Jandarma Genel Komutanı için de İçişleri Bakanı'nın izni getirilmişti.

YENİSİ: Yine Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları için soruşturma iznini Başbakan, diğer personel için Milli Savunma Bakanı, Jandarma Genel Komutanı ve Sahil Güvenlik Komutanı ile bunlara bağlı personel için de İçişleri Bakanı verecek. Ancak İl Özel İdareleri Yasası'nın 11'inci maddesine eklenen aynı fıkra ile askerin terörle mücadele kapsamındaki suçlardan yargılanmasına da izin koşulu getiriliyor. İzin koşulunda er ve erbaş ayrımı da yapılmıyor. Yeni düzenlemeyle terör operasyonlarıyla ilgili suçlar da "askeri suç" sayıldığından bu suçlarla ilgili yargılamalar da askeri mahkemelerde yapılacak. Bu görev sırasında kişisel kusur da dahil olmak üzere verilen zararlar nedeniyle de ancak devlet aleyhine dava açılabilecek, devlet de ödediği tazminatı görevini kötüye kullananlara ilgili bakanın uygun bulması koşuluyla bir yıl içinde rücu edecek. Bu hukuksal koruma geçici köy korucuları ve gönüllü korucuları da kapsayacak.

GÖREVDEKİLERİ DE KAPSAYACAK

İl Özel İdaresi Yasası'na eklenen geçici bir maddeyle bütün hükümlerin, yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce görevlendirilen asker, polis, geçici köy korucuları ve gönüllü korucular ile diğer kamu görevlilerini de kapsaması sağlandı. Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Yasası'na eklenen bir maddeyle, sivil mahkemelerde uygulanan hükmün açıklanmasının geri bırakılması uygulaması askerler için de getirildi. Buna göre, sırf askeri bir suçtan dolayı 6 ay ya da daha fazla süreli hapis cezasına hükmedilmesi, eylemin disiplini ağır şekilde ihlal etmesi ya da birliğin güvenliğini düşürmesi, birliğin muharebe hazırlığını ya da etkinliğini zafiyete uğratması ile eylemin savaş ve seferberlikte işlenmesi halleri dışında askeri suç ve cezalarda da hükmün açıklanması geri bırakılacak. Yine bu madde sayılan istisnalar dışındaki askeri suçlarda Türk Ceza Yasası'ndaki hapis cezasının ertelenmesine ilişkin hükümler uygulanacak.