İnceleme/ soruşturma ile ön inceleme arasındaki fark nedir?

Ön İnceleme İle Başlayalım.

Ön inceleme denilince "ön" kelimesi nedeniyle basit algılanabilir fakat aslında İnceleme/Soruşturmadan daha ağırdır.

Devlet memurlarının yargılanabilmesi için "4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun" vardır.

Bu kanunun amacı şu şekildedir:

"Amaç
Madde 1 - Bu Kanunun amacı, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmek ve izlenecek usulü düzenlemektir."

Yani Devlet memuru yargılanamaz, memurluk güvencesi vardır söylemi doğru değildir. Devlet memuru görevi sebebiyle işledikleri suçlarda izne tabi olarak yargılanabilir.

Diğer suçlarda ise normal vatandaş gibi tutuklama, gözaltı... sürecine tabidir.

Örneğin sokakta kavgaya karışan ve hakkında şikayet olan bir memur için izin alınmasına gerek yoktur.

Fakat okuldaki bir görevi nedeniyle suç işleyen örneğin sahte evrak düzenleyen, görevini kötüye kullanan... öğretmen için izin alınması gerekir.

Yani görevi ile ilgili suçlarda yetkili amirin izni olmadan yargılanamaz.

İşte bu yargılama öncesinde ilgili hakkında ön inceleme yapılması gerekir. Ön incelemenin amacı yargılansın mı yargılanmasın mı? noktasındadır. Bu güvencenin memura verilmesinin nedeni ise iftira, kötü niyet gibi durumlardan memuru korumak içindir.

Yani ön inceleme adli yargılamaya ilişkin bir kavramdır.

Yine aynı kanunda;

"Ön inceleme, izin vermeye yetkili merci tarafından bizzat yapılabileceği gibi, görevlendireceği bir veya birkaç denetim elemanı veya hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki memur ve kamu görevlilerinden biri veya birkaçı eliyle de yaptırılabilir. İnceleme yapacakların, izin vermeye yetkili merciin bulunduğu kamu kurum veya kuruluşunun içerisinden belirlenmesi esastır. İşin özelliğine göre bu merci, anılan incelemenin başka bir kamu kurum veya kuruluşunun elemanlarıyla yaptırılmasını da ilgili kuruluştan isteyebilir. Bu isteğin yerine getirilmesi, ilgili kuruluşun takdirine bağlıdır".

şeklinde bir madde bulunmakta ve Ön incelemeyi kimlerin yapacağı da kanunda belirtilmiştir. Ön inceleme için görevlendirilen kişi üst düzey konumunda olmak zorunda. Yani eşdeğer görevdeki bir kişi (Okul Müdürü, Okul Müdürü için ya da şube müdürü şube müdürü için ön incelemeci olamaz.)

Ön incelemeci her türlü bilgi ve belgeyi toplar ve ifadeleri alır ve kendi değerlendirmesini de koyarak bir rapor hazırlar. Hazırlanan rapor yetkili merciye iletilir.

Yetkili merci bu rapor üzerine soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine karar verir. Yani yargılama için süreç başlamalı mı başlamamalı mı bunu söyler. Bu kararlarda gerekçe gösterilmesi zorunludur.

Yetkili merciler de kanunda belirtilmiştir. Örneğin ilçelerdeki memurlar için kaymakam yetkilidir. Kaymakam izin verir ya da vermez. Her durumda da yargıda itiraz edilmesi mümkün olup idari yargı bu tür dosyaları öncelikli görüşür.

İzin verilmişse adli yargılama süreci başlamış olur.

Tekrar söyleyelim ki görevle ilgili olmayan ve TCK ya göre suç olan konularda izin alınmasına gerek yoktur.

Burada kanunda da geçen soruşturma kelimesi adli soruşturmalar için geçerli bir kelime olup bunu da savcılıklar yapar.

Disiplin soruşturmaları için ise aşağıda açıklanacaktır.

İnceleme / Soruşturma

Disiplin işlemlerine ilişkin bir dosyayı daha önce size sunmuştuk. İsteyenler detayları yeniden inceleyebilirler. http://www.memurlar.net/haber/637434/

İnceleme örneğin bir şikayet söz konusu olduğunda şikayetteki iddia doğru mu değil mi diye araştırılmasının istendiği bir durumdur. İddia ciddiye alınacak bir iddia ise gerçeklik payı var ise soruşturma yapılmasına diye rapor yazılır ve soruşturma başlatılır.

Ya da genellikle yapılan görevlendirmelerde "İnceleme yapılması ve Soruşturmaya gerek görüldüğü taktirde soruşturma yapılması anlamında "inceleme/soruşturma" onayı verilir.

İnceleme/Soruşturmayı kimler yapabilir?

İşte burada ön incelemeden farklı bir durum vardır. Disiplin soruşturmasındaki görevlilerin aynı düzeyde ya da üst düzeydeki memurlardan olması gerekir. Ön incelemede aynı düzeydeki kişiler ön inceleme yapamazken disiplin soruşturmalarında aynı düzeydeki memurlar görev alabilmektedirler.

Örneğin; bir okul müdürünün disiplin soruşturmasında başka okul müdürleri görev yapabilirler. İdare genellikle üst düzey memuru tercih etmekte en azından iki soruşturmacıdan birini böyle seçmektedir. Örneğin Okul Müdürü için yapılacak soruşturmada bir şube müdürü ile bir okul müdürü görevlendirilmektedir.

Ya da öğretmen soruşturmalarında okul müdürleri görevlendirilmektedir.

Bu konuda yargı kararı ise şöyledir:

"... Soruşturmacıların memurluk görev ve derecelerinin, haklarında soruşturma yapacakları memurlardan üst ya da hiç olmazsa aynı düzeyde olmasının idare hukuku ilkeleri bakımından ve memuriyet güvencesi yönünden önem taşıyacağının kuşkusuz olduğu... (Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu'nun 14.03.1986 tarihli ve 1985/141 esas, 1986/18 sayılı kararı) "

Ayrıca Soruşturmacı disiplin amirleri veya atamaya yetkili amirler tarafından atanabilir.

Tekrar belirtelim ki disiplin soruşturma sürecine ilişkin açıklamaları daha önce ele alınan yazıdan okumak mümkün olup 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 7.Bölüm Disiplin başlıklı 124. Madde ile başlayıp 135. Madde ile sona eren bölümü ile akabinde 145. Madde ile sona eren Görevden Uzaklaştırma başlıklı 8. Bölümü okumalarında fayda vardır.

Maksut BALMUK