İşsizlerin parası devlete

Türkiye'de sayıları 4 milyona dayanan ve ağırlıklı gençlerden oluşan işsizlere, 6,8 ve 10 ay boyunca geçimin sağlanması için kurulan İşsizlik Sigortası Fonu'ndan devlete aktarılan kaynak artırılıyor. Resmi Gazete'de dün yayımlanan Bakanlar Kurulu kararına göre, İşsizlik Sigortası Fonu'nda istihdamı artırıcı tedbirler için ayrılan oran 2017 ve 2018 yılları için yüzde 30'dan yüzde 50'ye çıkarıldı. İşsizlik Sigortası Kanunu'nun 48.maddesinin 7.fıkrasına göre yükselen Bakanlar Kurulu'nun kararnamesinde şöyle denildi: "İşgücünün istihdam edilebilirliğini artırmak, çalışanların vasıflarını yükselterek işsizlik riskini azaltmak ve teknolojik gelişmeler nedeniyle işsiz kalması beklenenlerin başka alanlara yönlendirilmesini sağlamak, istihdamı artırıcı ve koruyucu tedbirler almak ve uygulamak, işe yerleştirme ve danışmanlık hizmetleri temin etmek, işgücü piyasasını araştırma ve planlama çalışmalarını yapmak amacıyla kullanılmasını öngören İşsizlik Sigortası Fonu bir önceki yıl prim gelirlerinin oranı, 2017 ve 2018 yılları için yüzde 50'ye çıkarıldı." Kurulduğu Mart 2002 yılından Fon'da biriken para 106,7 milyar liraya ulaştı. Fon'dan 2015 yılına kadar 37,3 milyar lira harcanırken, bunun 10,8 milyar lirası işsize ödendi. Kalan 10,4 milyar lira aktif işgücü programlarına, 11.5 milyar liralık kısmı da Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ve diğer kalkınma projeleri için Hazine'ye ödeme yapıldı. Fon'da 2016'da biriken para, 22,3 milyar lirayla en yüksek seviyesine ulaşırken, bu gelirlerin sadece 3,6 milyar liralık kısmı işsizlik maaşı olarak işçiye ödendi. Aktif işgücü programlarına yapılan ödemeler 2015 yılına göre yüzde 113,7 artış gösterdi. Böylelikle istihdamı artırmak için yapılan harcamalar 3.02 milyar liradan 6,46 milyar liraya ulaştı. Bu yılın ilk üç ayında ise İşsizlik Sigorta Fon gelirleri 6,4 milyar liraya ulaştı. Giderler 3 milyara yaklaşarak 2,84 milyar lira oldu.

Söz konusu ilk üç ayda işsizliğin yüzde 13'e ulaşarak 4 milyon kişiye dayanması, bağlanan işsizlik maaşlarında da kendini gösterdi. Bu yılın ilk üç ayında toplam 1,19 milyar lira işsize maaş olarak bağlandı. Ödemeye bağlanan kişi sayısı 1 milyon 493 bin 993 oldu. Sadece mart ayında başvuruda bulunan 110 bin 517 kişiden 490 bin 318 kişiye 387.8 milyon lira ödeme yapıldı. Aktif işgücü, yarı ve kısa çalışma ödeneğine ilk üç ayda 923.6 milyon lira ödendi. Yine 2017'nin ilk üç ayında 210 kişiye 279 bin lira kısa çalışma ödeneği, 6 bin 385 kişiye 4,4 milyon yarı çalışma ödeneği verildi.

İşsizlik Sigorta Fonu, özellikle son dönemde genç işsizliğin artmasıyla birlikte istihdam fonu gibi işlev görmeye başladı. Daha önce yapılan düzenlemeyle Fon'un bir önceki yıl prim gelirlerinin yüzde 30'una kadar kısmının "aktif işgücü programlarına" tahsis edilmesi öngörülmüştü. Şimdi, Bakanlar Kurulu kararı ile bu oran yüzde 50'ye çıkartıldı. Bu sayede işsizliğin azaltılması, istihdamın artırılması hükümetin hedefleri arasında. Geçen yıl söz konu prim gelirleri 22,2 milyar lirayla en yüksek seviyesine ulaşmıştı. Söz konusu Fon'a, Meclis'te kabul edilen torba yasayla yeni görevler de yüklenmiş ve işbaşında eğitim gören 18-29 yaş arasındaki gençlerin 6 aylık maaş ödemesi bir yıla çıkartılmıştı. Bu yeni görevle Fon'un maliyeti artış göstermişti.

İŞSİZE BİN 421 TL AYLIK

Asgari ücretin bin 400 liraya yükseltilmesiyle yıl başından itibaren işsizlik maaşları da arış gösterdi. Bu yıl itibariyle net asgari ücret bin 404 lira, brüt bin 777 liraya yükseldi. İşsizlik maaşı, çalışırken alınan son 4 aylık ortalama ücretin yüzde 40'ı üzerinden ödeniyor. En yüksek rakam brüt asgari ücretin yüzde 80'ini aşamıyor. Bu yıl itibariyle işsizlik maaşının üst limiti bin 318 liradan bin 421 liraya yükseldi. En düşük işsizlik maaşı da 659 liradan 710 liraya çıktı.

ALMANYA'DA İŞSİZE AYDA BİN 500 EURO

Türkiye'de işsizlik maaş oranı brüt asgari ücretin yüzde 80'ini geçemez. Alt limit ise yüzde 40 olarak belirlenmiştir. Buna göre bir kişinin işsizlik maaşı en düşük 659 lira, en yüksek ise 1.421 lira olabiliyor. Almanya'da saatlik asgari ücret 8,84 euro. Aylık asgari ücret ise yaklaşık 1.500 euroya denk geliyor. İşsizlik maaşı ise normal maaşın yüzde 60 ila 67'si arasında değişiyor. Ama üst limit 2.000 euro. Mesela çalışırken 3 bin euro maaş alan işsiz kalınca 1.800 euro maaş alıyor ama 5.000 euro alan işsiz kalınca 2.000 eurodan yüksek işsizlik maaşı alamıyor. Kısaca Türkiye'de işsizlik maaşı net asgari ücrete kadar çıkabiliyor ama Almanya'da yüksek ücretliler asgari ücretin üzerinde bile işsizken maaş alabiliyor.

AVRUPA VE TÜRKİYE'DE SİSTEMİN İŞLEYİŞİ

500 EURO KİRA YARDIMI

Almanya'da son 2 yılda en az 12 ay sigortalı çalışma şartı aranıyor.

İşsizlik parası net maaşın yüzde 60'ı, çocuk varsa yüzde 67 oranında

Süreler yaşa göre değişiyor: 50 yaşına kadar 6-12 ay, 58'den sonra 24 ay.

İşsiz kişinin bir an önce iş bulup çalışması bekleniyor, iş dairesi bu konuda yardımcı oluyor.

İşsizlik parası alındığı sürece, izinsiz şehir dışına ya da yurt dışına çıkılamaz.

İşsiz kişi arandığında ulaşılamazsa cezası var.

Haftada 15 saatten az işi olan işsiz oluyor

Kişinin işini kaybetmemesi için gerekli çabayı göstermesi gerekiyor

İşsizliğe kendi kusuru neden olmuşsa, ceza olarak 3 ay işsizlik parası alamayabilir.

İşsize teklif edilen 3 işin geri çevrilmesi durumunda işsizlik maaşı kesiliyor.

Almanya'da işsizlik maaş süresi bittiğinde sosyal yardım fonu devreye giriyor ve 500 euro +çocuk+ kira yardımı başlıyor.

10 AY AYLIK ÖDEMESİ

Türkiye'de son 3 yılda en az 600 gün süreyle işsizlik sigorta primi ödemek

İşsizlik maaşı brüt asgari ücretin yüzde 40'ı üzerinden ödeniyor

Ödemeler 6, 8 ve 10 ay olmak üzere 180 gün ile 300 gün arasında

Yaşa göre değişim yok, işsiz kişi iş bulamıyorsa İŞ-KUR kurslarına katılabilir

İş-Kur'un yönlendirdiği iş yerinde kişinin 12 ay boyunca maaşını devlet ödüyor

Bu staj döneminin kalıcı işe çevrilmesi beklense de istihdama dönüşüm düşük.

Çoğu işveren, devlet teşviki almak için İş-Kur'dan yeni bir işsizi geçici istihdam ediyor

Türkiye'de işsizlik başlar başlamaz sağlık sigortası ödeneği işsizden isteniyor.

Ödeme gücü olmayanların gelir testi ile bunu ispat etmesi halinde sağlık sigortası primini devlet kendine ödüyor.

Türkiye'de aylık süresi bittiğinde maaş otomatik kesiliyor. Kira yardımı alamıyor.

İŞSİZE AYLIK BAĞLAMA KOŞULLARI

Öte yandan işsiz kalan bir kişinin, İşsizlik Sigorta Fonu'ndan maaş alabilmesi için öncelikli şart, çalışanın kendi kusuru ve isteği dışında işsiz kalması. İstifa yoluyla işsiz kalanlar fon ödemesinden yararlanamıyor. Ayrıca işçinin, iş akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde primlerinin sürekli ödenmiş olması, son üç yılda en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olması koşulu bulunuyor. Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde işsizin, Türkiye İş Kurumu'na işsizlik maaşı talebiyle başvuruda bulunması gerekiyor. Bu 30 günlük sürenin kaçırılması durumunda, geciken gün kadar eksik maaş ödemesi söz konusu.

Kaynak: Karar Gazetesi