Bankalar kredide 'tüketimin' yolunu açtı

HAMİDE HANGÜL

Başbakan Binali Yıldırım'ın "Son çağrı" uyarısı yaptığı bankalarda mevduat faizleri tırmanışını sürdürürken, konut ve taşıt kredilerinde düşük seyretti. Bir yıla kadar TL mevduat faizleri son üç ayda yüzde 10,9'den 14,71'e çıktı. Kredi tarafında özellikle ihtiyaç kredilerinde yıllık ortalama faiz yüzde 17.7, ticari kredilerde yüzde 16.6'ya ulaşarak, hem vatandaşların hem de işletmelerin cüzdanını yakmasına karşın, tüketim potansiyelinin yüksek olduğu konut ve taşıt kredilerin de ise düşük seyretti. Buna göre, bu yıl mart ayı ortasında ağırlıklı ortalama yıllık konut kredileri faizi yüzde 11,13 olurken, 23 Haziran itibariyle yüzde 11,72'ye çıkarak hafif bir yükseliş gösterdi. Söz konusu dönemde taşıt kredileri yüzde 15,61'den yüzde 15,67'ye geldi. Öte yandan Başbakan Binali Yıldırım'ın çağrısına ilişkin bankacılar, "Bankalar çağrıyı dikkate aldı, indirimler görülmeye başlayacak" dedi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) faiz istatistiklerinden yapılan belirlemelere göre, yıl başından bu yana TL mevduat faizleri yüzde 33,8 artış kaydetti. Buna göre, 6 Ocak 2017 haftasında yüzde 10,99 olan bir yıla kadar açılan TL mevduat faizleri, 23 Haziran itibariyle yüzde 14,71'e yükseldi. Bu yükselişin ağırlıklı mart ayında başladığı gözlendi. Bu tarihe kadar ağırlıklı ortalama yıllık yüzde 10,70 ve yüzde 11,09 bandında seyreden mevduat faizleri mart sonlarında doğru yerini keskin yükselişe bırakmaya başladı. Böylelikle 24 Mart'ta yüzde 11,48'e, Nisan'da yüzde 13,68'e ve 16 Haziran'da 13,77'ye ulaşan bir yıllık TL mevduat getirisi 23 Haziran itibariyle yüzde 14,71'e yükseldi. Söz konusu oranlar, 6 aya kadar TL mevduatlarda son 6 ayda yüzde 23,8 artış kaydederken yüzde 10,45'ten yüzde 12,94'e ulaştı. Bu mevduat diliminde faiz oranlarının dalgalı bir seyir izlemesi de dikkat çekti. Bankalar, parasını bir yıldan fazla bankaya yatıran mudilere yine yıl başından bu yana faizi yüzde 23 artırırken, söz konusu oranlar yüzde 10,35'den yüzde 12,74'e yükseldi. Bankalar tarafından açılan TL mevduatlarda en yüksek getirinin yüzde 33,8'lik oranla "bir yıla kadar" olan vade diliminde olması, bankalar arasındaki rekabetin de ağırlıklı bu alanda olduğunu gösterdi. Bankalar tarafından kredilere uygulanan faiz oranları incelendiğinde faiz yükünün ihtiyaç ve ticari kredilerde olduğu görüldü. Bu kapsamda, bankalarca TL ihtiyaç kredilerine uygulanan ağırlıklı ortalama faizin son altı ayda yüzde 7,1 artışla yüzde 16,22 seviyesinden yüzde 17,38'e çıktığı belirlendi. Böylelikle oranların, geçen yılki indirim öncesi seviyelerine dayandığı belirlendi.

Söz konusu oranlar, geçen yıl eylül sonundan itibaren düşüşe geçmeye başlamış ve bu indirimler ağırlıklı bu yıl mart ayına kadar sürmüştü. Keskin yükselişin yaşandığı kredi dilimlerinden biri de ticari krediler oldu. Buna göre, 2016 yılının sonunda yüzde 14,53 olan, bu yıl ocak sonunda ise yüzde 13,25 olarak gerçekleşen TL ticari kredi faizleri 23 Haziran itibariyle yüzde 16,59'a yükseldi. Bu yılın başından itibaren yükseliş yüzde 18,4 olarak gerçekleşti. Bu durum, 50 bin liralık bir ticari kredide 8 bin 300 liralık bir maliyet artışı anlamına geliyor. Söz konusu kredi faizlerinin tüketici potansiyelinin yüksek olduğu konut ve taşıtta düşük seviyede seyrettiği belirlendi. Bu kapsamda, 2016 yılı sonu ve bu yılın başlarında yüzde 11,43 ile yüzde 11,45 bandında olan TL konut kredilerinde ağırlıklı ortalama yıllık faiz yüzde 11,72 oldu. Söz konusu oranlar, yine aylara göre incelendiğinde şubat başında yüzde 11,41, martta yüzde 11, nisanda yüzde 11,02, mayısta yüzde 11,40 ve 23 Haziran itibariyle yüzde 11,72 olarak gerçekleşti.

Yıl sonundan bu yana yükselişi yüzde 2,3 oldu. Taşıtta da benzer bir durum yaşandı ve söz konusu kredi türü faizlerinde fazla oynama yaşanmadı. Bu yılın ilk haftasında yüzde 15,03 seviyesinde olan taşıt kredilerinde yıllık ortalama faiz, 23 Haziran itibariyle yüzde 15,67'ye ulaştı. Bu yılın başından itibaren artış yüzde 4,2 ile diğer ticari, ihtiyaç kredilerine göre daha düşük oranda gerçekleşti. Söz konusu oranlar aylara göre incelendiğinde sırasıyla yüzde 15,45, yüzde 15,36, yüzde 15,39, yüzde 15,47 ve yüzde 15,67 oldu.

'BAŞBAKAN'IN ÇAĞRISIYLA FAİZ İNDİRİMİNE BAŞLIYORUZ'

Mevduat faizlerinin düşürülmesi konusunda hükümetin yaptığı çağrıya ilişkin Karar'a konuşan bankacılar, Başbakan Binali Yıldırım'ın mevduat faizlerinin düşürülmesi çağrısına ilişkin, "Bankalar çağrıyı dikkate aldı, indirime ufak ufak başlandı. Mevduat faizlerinde haziran sonuna doğru geri çekilme görülecektir" açıklamasında bulundu. Öte yandan bankacılar, faiz indiriminde ilk adımı önce kamu bankalarının atması gerektiğinin de altını çizdi. Başbakan Binali Yıldırım, İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) Haziran ayı Meclis Toplantısı'nda yaptığı konuşmada, bankaların mevduat toplamak için verdiği yüksek faiz yarışını eleştirmişti. İSO toplantısında, Türk bankalarında geçen yıl yüzde 15,5 olan rasyoların şimdi yüzde 16,4'e çıktığına işaret eden Başbakan Yıldırım, "Herşey iyiyken niye bankalar faizleri bu kadar yüksek tutuyor? Bakın açık söylüyorum, son çağrıyı yapıyorum. Ya adam gibi makul bir faiz oranın benimsersiniz, yahut da biz bunun da tedbirini alırız. Bunu bankacılarımız tehdit olarak algılamasın. Ellerinden parayı alacak değiliz ancak elimizde araçlarımız olduğunu bilsinler. O araçlarımızı kullanmaktan çekinmeyiz ama istiyoruz ki bu tatlılıkla olsun" diye konuşmuştu.

ERİYEN MUVDUATA SON ÜÇ HAFTADA 25 BAZ PUAN FAİZ

Garanti BBVA Group'un Ekonomik Araştırmalar Bölümü tarafından hazırlanan, "Kredi Büyüme Eğilimi" raporuna göre, kur etkisinden arındırılmış kredilerin yılık büyümesi yüzde 18.3'ten yüzde18'e düşerken, 13 haftalık trend oran ise yüzde 39.3'ten yüzde 34'e azaldı. Ticari kredilerde Kredi Garanti Fonu destekli yaşanan yüksek ivmede Haziran sonuna doğru hafif bir normalleşme yaşandı. Mart ve Nisan aylarında yaklaşık yüzde 0.80 olarak gerçekleşen ortalama haftalık ticari kredi büyümesi, Mayıs ve Haziran aylarında sırasıyla yüzde 0.60 ve yüzde 0.30 olarak gerçekleşti. Mevduat faizlerinde yukarı yönlü trend sürerken, 3 haftadır üst üste yaklaşık 25 baz puanlık artışlar gözlemlendi ve yüzde 12.2 seviyesine ulaştı. Mevduatlar tarafında, dolar kurunun yüzde 0.4 sınırlı yükseldiği 16 - 23 Haziran haftasında, dolar mevduatlara girişte artış yaşanırken, TL mevduatlar ise sabit kaldı. Yıllık bazda, TL mevduat büyümesi yüzde 15.4'ten yüzde 14.6'ya düşerken, Yabancı Para (YP) mevduat büyümesi ise yüzde 5,5'ten yüzde 5 seviyesine düştü.

DOLARA DA YÜKSEK KAZANÇ

Son dönemde düşüşe geçen dolarda mevduat faizleri de tırmanışa geçti. Buna göre, vadesi bir yıla kadar olan dolar mevduatında faiz yüzde 3,7'ye çıktı. Son altı aylık dönemde yükseliş yüzde 65,1 oldu. Böylelikle, bu yılın başında dolar üzerinden açılan 1 yıla kadar vadeli mevduatın ağırlıklı ortalama yıllık faizi yüzde 2,24 olurken, 23 Haziran itibariyle yüzde 3,70'e yükseldi. Söz konusu oranlar şubat başında yüzde 2,67, martta yüzde 21,21, nisanda yüzde 2,35, mayısta yüzde 2,76 seviyesinde olurken, en son açıklanan verilerde yüzde 3,70'e çıktı. Söz konusu oranlar altı aylıkta yüzde 3,61, üç aya kadar yüzde 3,37 ve bir yıldan daha uzun vadelilerde yüzde 3,25 olarak gerçekleşti.

EURO MEVDUATTA DÜŞÜŞ

Euro mevduatlarda ise getirinin yıl sonu ve yıl başına göre düştüğü görüldü. Buna göre, geçen yılın sonunda yüzde 1,55 olan bir yıla kadar vadeli euro mevduat faizi 23 Haziran haftasında yüzde 1,46 olarak gerçekleşti. Söz konusu vade dilimleri şubat ortasında 1,59, martta 1,49, nisanda 1,95, mayısta yüzde 1,25 olurken, haziranda yüzde 1,46 oldu. Bir yıl ve daha uzun süreli euro mevduat yüzde 1,47, altı aya kadar yüzde 1,29, üç aya kadar yüzde 1,68 ve aylık yüzde 1 getiri sağladı. Bu vade diliminde yıl başında yıllık ağırlıklı ortalama yüzde 0,97 olan aylık euro mevduat faizi, şubatta yüzde 0,85, martta yüzde 0,92, nisanda yüzde 0,87, mayısta yüzde 1,02 olurken, haziran ayında yüzde 1 olarak belirlendi. Bankaların mevduat ve tüketici kredilerine uyguladığı faiz oranları incelendiğinde ise son dönemde makasın daralarak yüzde 30,4 olarak gerçekleştiği hesaplandı.

VATANDAŞ PARAYI BANKA YERİNE TÜKETİME YATIRIYOR

Türkiye'de konut satışları mayıs ayında yüzde 1,5 artışla 116 bin 558 olurken, yılın beş aylık döneminde toplam konut satışları 554 bin 784'e ulaştı.

Ocak ayında 95 bin 389 olan satışlar, şubatta 101 bin 468'e, martta 128 bin 923'e, nisanda 114 bin 446'ya ve mayısta 116 bin 558'e çıktı.

Otomobil ve hafif ticari araç pazarı ilk 6 ayda 401 bin olarak gerçekleşti. Otomobil toplam satışları, söz konusu dönemde 305 bin 924 adet olarak gerçekleşti.

Bankacılık sektöründe verilen kredilerin toplam büyüklüğü 1,85 trilyon liraya yükseldi.

Mevduat toplam büyüklüğü 1,61 trilyon liraya çıkmasına karşın kredilerin halen gerisinde.

Bu rakamın 1,43 trilyon liralık kısmı yurtiçi bankalar, 40,1 milyarlık kısmı yurtdışı bankalarda.

Söz konusu 1,43 trilyon liralık mevduatın 855.3 milyarlık kısmı TL, 580,6 milyarı yabancı para.

Kaynak: Karar Gazetesi