Kamu Laboratuvarları Mercek Altında

Türkiye'deki sağlık, gıda, çevre, veterinerlik ve beton-zemin alanlarında hizmet veren, insan sağlığı ve yaşamı açısından kritik önem taşıyan kamu laboratuvarlarının sorunlarını araştıran Başbakanlık, çarpıcı bir tablo ortaya koydu. Buna göre, kamu laboratuvarları güvensiz, verimsiz ve kalitesiz hizmet sunuyor.

Rapor, araştırma yapmak üzere kurulan bazı kamu laboratuvarlarının da, ücret karşılığı piyasaya rutin analiz yapan birimler haline geldiğini gözler önüne serdi.

Başbakanlık, kamu laboratuvarlarının yasal çerçevesinin düzenlenmesi, yeniden yapılanması, etki analizinin yapılması ve etkin işleyen bir kamu laboratuvar sisteminin oluşturulması kapsamında Türkiye'deki laboratuvarların durumunu ve sorunlarını araştırdı. Sağlık, gıda, çevre, tarım, veterinerlik ve beton-zemin alanlarında hizmet veren laboratuvarların incelendiği araştırmada kamu laboratuvarlarının genel olarak şu temel problemleri belirlendi:

"- Etkin işlemeyen bir yapı: Bazı laboratuvarlar rasyonel gerekçelere dayanmadan kurulmuştur. Çoğu etkili ve verimli olarak işletilememektedir.

- Hizmet kalitesiz: Birçok kamu laboratuvarında norm kadro tanımlaması yapılmamış, tanımlaması yapılanlarda da uygulamaya geçilememiştir. Laboratuvarların üzerinde denetleyici bir yasal otoritenin olmaması kaliteli hizmet verilmesini engellemektedir. Kamuya ait bazı laboratuvarlar sadece ihtiyaç duyulduğunda veya acil durumlarda önemi hatırlanan kurumlar konumundadır.

- Para karşılığı iş yapıyorlar: Araştırma yapmak üzere kurulan bazı kamu laboratuvarları adeta varlık nedenlerinden uzaklaşarak ücreti mukabili piyasaya rutin analiz yapan birimler haline gelmişlerdir.

- İşe almada sorun: Nitelikli laboratuvar personelinin istihdamı, hizmet içi eğitimi, elde tutulması ve özlük haklarında önemli problemler vardır. Laboratuvarlarda uygulanan işe alma prosedüründe profesyonel nitelikler dikkate alınmamaktadır.

- Güvensizlik: Laboratuvar analiz sonuçlarının tutarsızlığı ve yanlış analiz sonuçlarının ortaya çıkardığı kayıplar ve maddi zarar kamu laboratuvarlarına olan güveni azaltmaktadır.

- Verimsizlik: Bazı laboratuvarlar da kendi personel ve ekipman yatırımını karşılayamayacak oranda az numune ile çalışılmakta, dolayısıyla ekipmanlardan verimli olarak yararlanılmamaktadır. Analiz hizmetleri için ücret alınmamakta ve bu numunelerin analiz maliyetinin karşılanmasında sorunlar yaşanmaktadır.

- Kaynak israfı: Farklı kurumların laboratuvarlarına aynı işi yapan ve kapasitelerinin altında çalışan ekipmanların alımı nedeniyle önemli kaynak israfı meydana gelmektedir.

- Kordinasyonsuzluk: Ekipmanın ve eğitilmiş personelin etkin değerlendirilmesi amacıyla kurum ve kuruluşlar arasında görevlerin ve analizlerin paylaşılması gibi bir yöntem uygulanmamaktadır. Gelişmiş ülkelerde son yıllarda araştırma ve rutin analiz laboratuvarları arasında geliştirilen işbirliği sayesinde, hayvandan insana bulaşan hastalıklarla daha etkin mücadele etme imkanı yakalanmışken, ülkemizdeki araştırma ve rutin analiz yapan laboratuvarlar arasındaki işbirliği istenen düzeye getirilememiştir.

- Kapasite altı kullanım: Gıda, su, beton, zemin alanlarında faaliyet gösteren laboratuvarların farklı kurum ve kuruluşların, hatta aynı kuruluşun farklı birimleri bünyesinde yer aldığı görülmektedir. Ayrıca önemli kaynak sarfiyatı ile oluşturulan bazı kamu laboratuvarları, kapasitelerinin çok altında çalışmaktadır."

Araştırmaya göre, Türkiye'de, üniversitelere ait laboratuvarlar ve klinik analiz laboratuvarları hariç olmak üzere toplam 781 kamu laboratuarı bulunmaktadır. Bu laboratuvarlarda çalışan personel sayısı ise 8 bin olarak açıklandı. Kamu laboratuvarlarının özellikle su, sağlık, toprak, tarım, gıda ve yapı malzemeleri-beton-zemin konularında yoğunlaştığı görülürken, bu laboratuvarlar başlıca Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Sanayi Ticaret Bakanlığı, Gümrük Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı yapısı içerisinde yer alıyor.

TÜRKİYE'DEKİ KAMU LABORATUVARLARININ YASAL ÇERÇEVESİNİN YENİDEN DÜZENLENMESİ

Ocak 2007

İÇİNDEKİLER

1. Önsöz

2. Özet

3. Nasıl cevap verilecek.

4. Problemin Tespiti-Kamu laboratuarları ile ilgili yeni bir düzenleme neden gereklidir?

4.1. Kamu laboratuvarlarının durumu

4.2. Analiz Hizmet Bedelleri

4.3. Laboratuvarların Yetkilendirilmesi

4.4. Laboratuvarların ihracat ve ithalattaki yeri

4.5. Laboratuvar Akreditasyonu

4.6. Özel Laboratuvarlar

4.7. Kamu Laboratuvarlarının Problemleri

5. Seçenekler-Kamu Laboratuvarları için tespit edilen hedefe ulaşmak için

A. Seçeneği- Hiçbir şey yapılmaması ve mevcut durumun devamı

B. Seçeneği-Tüm Referans Laboratuvarları tek bir çatı altında toplayan ve il düzeyinde yer alan tüm laboratuvarları yerel yönetimlere devreden yeni bir oluşum

C. Seçeneği- Ulusal bir laboratuvar koordinasyon kurulunun kurulması

D.Seçeneği- Kamu laboratuvarlarına ilişkin merkezde politika belirleme, izleme, denetim yetkilerini haiz bir koordinasyon kurulu ve bu kurulun altında anılan hizmetlerin etkin olarak sunulması için görev icra edecek, hacim olarak küçük fakat etkin bir genel sekreterliğin oluşturulması

Ekler

1-Danışma Dokümanı Cevaplandırma Formu

2-Kamu Laboratuvarlarının Genel Durumu

1. Sağlık Bakanlığı Laboratuvarlarının Durumu

2. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Laboratuvarlarının Durumu

3. Çevre ve Orman Bakanlığı Laboratuvarlarının Durumu

4. Gümrük Müsteşarlığı Laboratuvarlarının Durumu

5. Dış Ticaret Müsteşarlığı Laboratuvarlarının Durumu

6. Türk Standartları Enstitüsü'ne Ait Laboratuvarların Durumu

7. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu'na Ait Laboratuvarların Durumu

8. Beton, Malzeme ve Zemin Laboratuvarları

3-Kamu Laboratuvarlarının Mali Durumu ve Sundukları Hizmetlere Ait Tespit ve Değerlendirmeler

4-Çevre ve Orman Bakanlığı Laboratuvar Bilgi Formu

5a- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Kontrol Laboratuvarları Bilgi Formu

5b- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Veteriner Kont.Araş.Ens. Bilgi Formu

6a-Sağlık Bakanlığı RSHMB Merkez ve Bölge Laboratuvarı Bilgi Formu

6b-Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Laboratuvarı Bilgi Formu

Bu danışma dokümanı ve eklerini elektronik ortamda www.basbakanlik.gov.tr adresinden temin edebilirsiniz.

DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ (DEA) PİLOT PROJESİ

TÜRKİYE'DEKİ KAMU LABORATUVARLARININ YASAL ÇERÇEVESİNİN YENİDEN DÜZENLENMESİ

1-Önsöz

Ülkemizde mevzuat kalitesini artırmak amacıyla hazırlanan ?Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik? 17 Şubat 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmelikle muhtemel etkisi 10 milyon YTL'nin üzerinde olan bütün kanun ve kanun hükmünde kararname taslaklarının Düzenleyici Etki Analizlerinin (DEA) yapılması öngörülmektedir. Bu düzenleme ile ülkemizin mevzuat hazırlama süreci, Avrupa Birliği Komisyonu ve üye ülkelerinin mevzuat hazırlama süreçleri ile uyumlu hale getirilmiştir.

Kamu yönetimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarında DEA idari kapasitesi oluşturmak, DEA'nın idari yapılanma ve uygulama ilkelerini geliştirmek ve kamu laboratuvarlarını daha etkin ve verimli işleyen bir yapıya kavuşturmak için pilot bir proje başlatılmıştır.

Başarılı bir DEA, ancak kamu-özel ilgili tarafların görüşlerinin çalışmanın başından itibaren alınması (istişare) ve bunların katılımı sayesinde gerçekleştirilebilir. Bu nedenle, kamu laboratuvarlarının yeniden yapılanması sürecinin etkin olarak yönetilmesi ve bu sürecin kamu, özel sektör ve sivil toplum üzerinde doğurabileceği muhtemel etkileri tespit etmek üzere açık bir istişare süreci başlatılmıştır.

İstişare sürecinin temel amaçları;

Karar verici ve düzenleyicilerin önüne yeni fikirler, bakış açıları ve veriler getirerek yarışan çıkarların dengelenmesine yardımcı olmak,

İstenilmeyen muhtemel etkilerin ve uygulamada karşılaşılabilecek muhtemel problemlerin tespitine yardımcı olmak,

İdareye, fayda-maliyet değerlendirmeleri üzerinde kalite kontrolü yapma imkânı sağlamak

suretiyle düzenleyici kalitenin artmasına katkı sağlamaktır.

Danışma dökümanında yer verilen alternatif çözüm yollarıyla ilgili yorum, öneri ve eleştirileriniz beklenmektedir. Bu katkılarınız, daha iyi bir kamu yönetişimi hedefi doğrultusunda, kamu laboratuarları ile ilgili düzenlemelerin en iyi şekilde hazırlanması için çok önemli rol oynayacaktır.

Türkiye'de düzenleme sürecine etki analizi tekniğinin dahil edilmesi ve kamu laboratuvarlarının yeniden yapılanması konusunda yürütülen bu istişare süreci, hem etkin işleyen bir kamu laboratuvar sisteminin oluşturulması hem de daha iyi bir kamu yönetişiminin geliştirilmesi yönünde de önemli katkı sağlayacaktır.

Ömer DİNÇER

Müsteşar

2- Özet

Bilindiği gibi, düzenlemelerin kalitesini artırmak için 17 Şubat 2007 tarihinden itibaren hazırlanacak kanun ve kanun hükmünde karar taslakları için Düzenliyici Etki Analizi (DEA) yapma mecburiyeti getirilmiştir. DEA ülkemiz kamu yönetimi için oldukça yeni bir teknik olduğu için, kurum ve kuruluşların bu alandaki idari kapasitelerini oluşturmak ve geliştirmek amacıyla, Başbakanlık ve ilgili bakanlıkların katılımı ile Avrupa Birliği destekli ?Düzenleyici Etki Analizi (DEA) Tekniğinin Türk Mevzuat Sürecine Entegrasyonu Pilot Projesi? başlatılmıştır. Bu projede etki analizi tekniğinin uygulama alanı olarak, kamu laboratuvarlarının yeniden yapılanması çalışması seçilmiştir.

Farklı kurum ve kuruluşlar, mevzuatla verilen görev ve hizmetleri kendi bünyelerinde oluşturdukları laboratuvarlar aracılığı ile yürütmektedir. Bu gün itibariyle, üniversitelere ait laboratuvarlar ve klinik analiz laboratuvarları hariç olmak üzere, toplam 781 kamu laboratuarı mevcut olup, bu laboratuvarlarda çalışan personel sayısı 8.000'in üzerindedir. Ancak, çalışma alanı ve fonksiyonları çok farklılık gösteren bu kamu laboratuvarlarının, altı aylık proje kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olmayacağı görüşünden hareketle, sadece sağlık, gıda, çevre, veterinerlik ve beton-zemin alanlarında hizmet veren laboratuvarlar DEA çalışması kapsamına dahil edilmiştir.

Mevcut kamu laboratuvar sistemine bakıldığında; etkin olmayan, verimsiz işleyen ve koordinasyonsuz bir yapı göze çarpmaktadır. Örneğin; gıda, su, beton, zemin alanlarında faaliyet gösteren laboratuvarların farklı kurum ve kuruluşların, hatta aynı kuruluşun farklı birimleri bünyesinde yer aldığı görülmektedir. Ayrıca, önemli kaynak sarfiyatı ile oluşturulan bazı kamu laboratuvarları, kapasitelerinin çok çok altında çalışmaktadır.

Gelişmiş ülkelerde son yıllarda araştırma ve rutin analiz laboratuarları arasında geliştirilen işbirliği sayesinde, hayvandan insana bulaşan hastalıklarla daha etkin mücadele etme imkanı yakalanmışken, ülkemizdeki araştırma ve rutin analiz yapan laboratuarlar arasındaki işbirliği istenen düzeye getirilememiştir. Hatta araştırma yapmak üzere kurulan bazı kamu laboratuarları, adeta varlık nedenlerinden uzaklaşarak, ücreti mukabili piyasaya rutin analiz yapan birimler haline gelmişlerdir.

İyi işlemeyen mevcut laboratuvar sisteminin etkin bir yapıya kavuşturulması için dört çözüm önerisi geliştirilmiştir. Bu çözüm önerileri;

A.Hiçbir şey yapılmaması ve mevcut durumun devamı,

B.Tüm referans laboratuvarları tek bir çatı altında toplayan ve il düzeyinde yer alan tüm laboratuvarları yerel yönetimlere devreden yeni bir oluşum,

C.Ulusal bir laboratuvar koordinasyon kurulunun kurulması,

D.Kamu laboratuvarlarına ilişkin merkezde politika belirleme, izleme, denetim yetkilerini haiz bir koordinasyon kurulu ve bu kurulun altında anılan hizmetlerin etkin olarak sunulması için görev icra edecek, hacim olarak küçük fakat etkin bir genel sekreterliğin oluşturulması.

Kamu laboratuvarlarının mevcut durumu ve bu durumun iyileştirilmesi için geliştirilen çözüm önerilerini içeren bu danışma dokümanı; Düzenleyici Etki Analizi tekniği gereğince uygulanacak olan formal istişare amacıyla ilgililere gönderilmiş olup, alınan görüşler ışığında nihai hale getirilecektir.

3- Nasıl cevap verilecek.

Kamu laboratuarlarını verimsiz bir durumdan kurtarıp daha etkin bir yapıya dönüştürmek için düzenleyici etki analizi pilot projesi kapsamında sorumlu bakanlıklar arası çalışma grubu tarafından hazırlanan bu danışma dokümanı dört alternatif çözüm önerisi sunmaktadır. Anılan seçeneklerin değerlendirilmesi için Ek-1'de verilen ?Danışma Dökümanı Cevaplandırma Formu? hazırlanmıştır. Bu formu doldurmak suretiyle, geliştirilmiş olan çözüm yolları ile ilgili görüş, öneri ve katkılarınız beklenmektedir. Yapacağınız katkılardan, karar verme aşamasında azami ölçüde yararlanılacaktır. Ayrıca verilecek karar ve yapılacak düzenlemede görüşlerinize yer verilmemiş ise, bunun nedenleri yazılı olarak bildirilecektir.

Danışma dokümanına cevap verecek paydaşlar arasında kurum ve kuruluşlar, kamu laboratuarlarının doğrudan ya da dolaylı kullanıcıları veya tüketiciler, özel laboratuar hizmeti sunanlar, kamu laboratuarlarının teşkilatı konusunda uzman görüşü olanlar ya da ilgili taraf olarak katkıda bulunmak isteyenler (ör: sosyal ortaklar, çevreci gruplar ) bulunmaktadır. Bu çerçevede görüşlerine başvurulacak kurum ve kuruluşların listesi Ek-1'de gösterilmiştir.

Bu danışma dökümanına yazılı olarak; e-mail, mektup ya da faks yoluyla cevap verilmesi istenmektedir. Cevaplama formunda sorulan soruların yanında gerektiği durumlarda cevapları destekleyici dokuman ve materyaller eklenebilir.

Cevaplandırma formunda dile getirilen bazı hususlar, ilgililerin bazen gizli bilgiler vermesini de gerektirebilecektir. Eğer gizli bilgi veriyorsanız lütfen bunu cevabınızda belirtiniz ve mümkünse bunu cevabınızın ayrı bir eki olarak veriniz. Bu tür bilgilerin mahremiyeti kesinlikle muhafaza edilecektir.

Yazılı görüşlerin en geç 9 Şubat 2007 tarihine kadar aşağıda iletişim bilgileri verilen proje genel sekreterine iletilmesi gerekmektedir.

İsim ve Soyadı	Kurum	Telefon	Fax	e-mail
İbrahim AKDAĞ Proje Sekreteri	Başbakanlık	(0312) 413 79 34	(0312) 425 65 74	[email protected]

Yazışma Adresi:

Başbakanlık Merkez Bina A-Blok

Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü

Kat 3 No:329

Bakanlıklar ANKARA

Bu danışma dokümanı ve eklerini elektronik ortamda www.basbakanlik.gov.tr adresinden temin edebilirsiniz.

4. Problemin Tespiti-Kamu laboratuarları ile ilgili yeni bir düzenleme neden gereklidir?

Kamu laboratuvarlarının yeniden yapılanmasında temel hedef, ülkemizde ulusal ve uluslararası düzeyde bütün ilgili tarafların ihtiyaçlarına cevap verebilecek etkili ve verimli bir kamu laboratuar sisteminin oluşturulmasıdır.

4.1. Kamu laboratuvarlarının durumu

Ülkemizde, bünyesinde laboratuar bulunduran kurum sayısı oldukça fazladır. TURKAK tarafından yapılan envanter çalışmasına göre 2003 yılı için -üniversitelere ait laboratuvarlar ve klinik analiz laboratuvarları hariç- araştırma birimleri dahil olmak üzere toplam 781 kamu laboratuarı mevcut olup, bu laboratuvarlarda çalışan personel sayısı 8.000'in üzerindedir. Söz konusu laboratuvarların çalışma alanları dikkate alınarak kurumlara göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Kaynak: TURKAK Envanter çalışması (2003)
* Sağlık Bakanlığı'na ait veriler 2006 yılı sonu itibariyle revize edilmiştir.
Açıklama: Bu tablo bir laboratuvar müdürlüğü altında ayrı ayrı laboratuvar birimleri esas alınarak hazırlanmıştır.

Çalışma alanları ve fonksiyonları oldukça farklılık gösteren tüm kamu laboratuvarlarının aynı yapı içerisinde değerlendirilerek yeniden yapılanma çalışmasına dahil etmek, hem konuyla ilgili paydaş sayısını arttıracak hem de çözüm arayışlarını bir çözümsüzlük noktasına ulaştırabilecektir. Dolayısıyla yeniden yapılanma çalışması maksimum fayda sağlayacak şekilde planlanmış ve kapsamı ortak paydayı sağlayacak oranda dar tutulmuştur.

Yeniden yapılanma çalışmasında, görev alanları birbiri ile az yada çok ilişkili olan ve çalışma alanı olarak duplikasyonların mevcut olduğu başlıca laboratuvar işleten kurumlar ele alınmıştır.

Yukarıdaki tablodan da görüleceği gibi, kamu laboratuvarlarının özellikle su, sağlık, toprak, tarım, gıda ve yapı malzemeleri-beton-zemin konularında yoğunlaşmıştır. Bu laboratuvarlar başlıca Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Sanayi Ticaret Bakanlığı, Gümrük Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı yapısı içerisinde yer almaktadır.

Kamu yönetiminde oldukça farklı kurum ve kuruluşlara bağlı olarak faaliyet gösteren bu laboratuvarların daha etkin bir yapıya kavuşturulabilmesi için, toplam laboratuvarların yekününü teşkil eden laboratuvarlar -klinik analiz laboratuarları hâriç olmak üzere- yürütülmekte olan Düzenleyici Etki Analizi çalışması kapsamına dahil edilmiştir.

Kamu laboratuvarlarına ait kurumlar bazındaki genel bilgiler Ek-2'de verilmiş olup, bu laboratuvarların mali durumları ve sundukları hizmetlere ait tespit ve değerlendirmeler aşağıda özetlenmiştir.

Çevre ve Orman Bakanlığı'na bağlı bir adet Çevre Referans Laboratuvarı olup, bu Laboratuvarın; Ek 4'den de görüleceği gibi, toplam alanı 66530 m2 ve değeri 9.979.500 YTL, kapalı alanı 7.512 m2 ve değeri 1.757.808 YTL, çalışan teknik personel sayısı 26, idari personel sayısı 6 ve bu personelin yıllık maliyeti 615.000 YTL, sahip olduğu tüm ekipmanın tahmini bedeli 2.000.000 YTL, 2005 yılında çalıştığı numune sayısı 1.390 analiz sayısı 13.900 adet, yıllık işletme gideri 1.500.000 YTL'dir. Söz konusu laboratuvar için kapasite kullanım oranı % 15 olarak gerçekleşmiştir. Anılan veriler çerçevesinde;

· Oldukça geniş alanda ve modern bir yapıda inşa edilmiş olan Çevre Referans laboratuvarı 175 kişilik kapasiteye sahip olmasına rağmen, ancak 32 personel ile hizmet vermektedir.

· Toplam ekipman değeri, personel harcamaları ve yıllık işletme gideri (4.115.000 YTL) göz önünde bulundurulduğunda 1.390 numunede çalışılan 13.900 adet analiz ile oldukça verimsiz bir yapı arzetmektedir. Laboratuvarda kişi başına düşen günlük numune sayısı 0.15'dir. Verilen laboratuvar hizmetlerinden elde edilen yılık gelir, işletme giderlerinin çok çok altındadır. Laboratuvar mevcut kapasitesinin altında (%15) faaliyet göstermektedir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nda bu çalışma kapsamında değerlendirilen 66 adet laboratuvar olup, bu laboratuarlardan 40 adet gıda kontrol laboratuarlarına ve 9 veteriner kontrol araştırma enstitülerine ait bilgilerin özeti sırasıyla Ek 5a ve Ek 5b'de verilmiştir.

Gıda kontrol laboratuvarları (40 adet) ile ilgili olarak; 36 adet laboratuvarın toplam arazi kullanım alanı 552.476 m2 ve değeri 335.790.494 YTL, 36 laboratuvarın kapalı alanı 47.232 m2 ve değeri 21.767.093 YTL, 40 laboratuvarda çalışan teknik personel sayısı 1.121, idari personel sayısı 591 ve bu personelin yıllık maliyeti 27.225.571 YTL, 39 laboratuvarın sahip olduğu tüm ekipmanın tahmini bedeli 30.371.952 YTL, 40 laboratuvarda 2005 yılında toplam 105.269 numunede çalışılan analiz sayısı 624.841 adet, 38 laboratuvarın yıllık işletme gideri 4.660.183 YTL'dir. Söz konusu laboratuvarların ortalama kapasite kullanım oranı % 52 olarak gerçekleşmiştir.

Veteriner kontrol araştırma enstitüleri (9 adet) ile ilgili olarak; toplam arazi kullanım alanı 695.748 m2 ve değeri 272.229.525 YTL, kapalı alanı 53.264 m2 ve değeri 967.199.964 YTL, çalışan teknik personel sayısı 459, idari personel sayısı 367 ve bu personelin yıllık maliyeti 15.543.465 YTL, sahip olunan tüm ekipmanın tahmini bedeli 21.474.734 YTL, 2005 yılında toplam 567.749 numunede çalışılan analiz sayısı 790.781 adet ve ayrıca 58 milyon doz veteriner biyolojik madde üretilmiş olup, laboratuvarların yıllık işletme gideri 7.727.424 YTL'dir. Söz konusu enstitülerin ortalama kapasite kullanım oranı % 64 olarak gerçekleşmiştir.

Anılan veriler çerçevesinde;

· Genel bir kabul olarak laboratuvarlar için teknik personelin idari personele oranı 3/1'dir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığına ait gıda kontrol laboratuvarları ve veteriner kontrol araştırma enstitüleri incelendiğinde 49 laboratuvarın 11 adedinde çalışanların oranı bu değere yakın iken, geri kalan diğer laboratuvarlarda bu oran olumsuz yönde değişmektedir.

· Laboratuvarların 2005 yılında gerçekleştirdikleri analiz sayılarında büyük farklılıklar göze çarpmaktadır. Örneğin; bazı gıda kontrol laboratuvarlarında 2005 yılı içerisinde sırasıyla 374 adet, 443 adet, 1354 adet analiz gerçekleştirirken bazı laboratuvarlarda bu rakamlar 57.467 adet, 68.532 adet, 138.622 adede ulaşmıştır.

· Gıda kontrol laboratuvarlarının toplam ekipman değeri, personel harcamaları ve yıllık işletme gideri (62.257.706 YTL) göz önünde bulundurulduğunda, 2005 yılında, 1.712 personel ile toplam 624.841 analiz gerçekleştirilmiştir. Bu rakamlara göre 2005 yılında laboratuvarlarda çalışan personel başına günde 1 analiz düşmektedir.

· Gıda kontrol laboratuvarlarında çalışan toplam personel sayısı ve gerçekleştirilen analiz sayısı dikkate alındığında, 2005 yılı için kişi başına yıllık gerçekleştirilen analiz sayısı 365'dir. Bu sayının laboratuvarlar arasındaki dağılımı incelendiğinde, verilerine ulaşılabilen 40 adet laboratuvarın 28'inde bu ortalamanın altında analizin gerçekleştirildiği görülmektedir. Hatta bazı laboratuvarlarda bu sayı sırasıyla 19 ve 50 olarak gerçekleşmiştir.

Sağlık Bakanlığı'nda bu çalışma kapsamında değerlendirilen 123 adet laboratuvar olup, 8 RSHMB merkez/bölge ve 115 Halk Sağlığı Laboratuvarına ait bilgilerin özeti sırasıyla Ek 6a ve Ek 6b'de verilmiştir.

RSHMB merkez ve bölge laboratuvarları (8 adet) ile ilgili olarak; toplam arazi kullanım alanı 698.723 m2 ve değeri 543.816.110 YTL kapalı alanı 32.160 m2 ve değeri 11.404.631 YTL, çalışan teknik personel sayısı 903, idari personel sayısı 572 ve bu personelin yıllık maliyeti 22.896.583 YTL, sahip olunan tüm ekipmanın tahmini bedeli 13.249.835 YTL, 2005 yılında toplam çalışılan analiz sayısı 2.550.129 adet, yıllık işletme gideri 4.029.654 YTL'dir.

Halk Sağlığı Laboratuvarları (115 adet) ile ilgili olarak; 46 adet laboratuvarın toplam arazi kullanım alanı 156.967 m2 ve değeri 12.512.289 YTL, 47 laboratuvarın kapalı alanı 37.377 m2 ve değeri 13.127.559 YTL, 72 laboratuvarda çalışan teknik personel sayısı 743, 71 laboratuvarda çalışan idari personel sayısı 388 ve toplam personelin yıllık maliyeti 12.573.982 YTL, 41 laboratuvarın sahip olduğu tüm ekipmanın tahmini bedeli 5.513.914 YTL, 74 laboratuvarda 2005 yılında toplam 2.182.935 numunede çalışılan analiz sayısı 9.063.598 adet, 48 laboratuvarın yıllık işletme gideri 4.085.298 YTL'dir. Söz konusu laboratuvarların ortalama kapasite kullanım oranı % 52 olarak gerçekleşmiştir.

Anılan veriler çerçevesinde;

· Bazı laboratuvarların binası mevcut olup, ekipmanı ve personeli bulunmadığı görülmektedir.

· Genel bir kabul olarak laboratuvarlar için teknik personelin idari personele oranı 3/1'dir. Sağlık Bakanlığına ait laboratuvarlar incelendiğinde 77 laboratuvarın 27 adedinde çalışanların oranı bu değere yakın iken, geri kalan diğer laboratuvarlarda bu oran olumsuz yönde değişmektedir.

· Laboratuvarların 2005 yılında gerçekleştirdikleri analiz sayılarında büyük farklılıklar göze çarpmaktadır. Örneğin; bazı laboratuvarlar 2005 yılı içerisinde sırasıyla 943, 1.401, 1.775 adet analiz gerçekleştirirken bazı laboratuvarlarda bu rakamlar 917.723, 955.377, 1.974.791 adede ulaşabilmiştir.

· Toplam ekipman değeri, personel harcamaları ve yıllık işletme gideri (62.349.266 YTL) göz önünde bulundurulduğunda, 2005 yılında, laboratuvarda 2.606 personel ile toplam 11.613.727 analiz gerçekleştirilmiştir. Bu rakamlara göre 2005 yılında laboratuvarlarda çalışan personel başına günde 16 analiz düşmektedir.

· Laboratuvarlarda çalışan toplam personel sayısı ve gerçekleştirilen analiz sayısı dikkate alındığında, 2005 yılı için kişi başına gerçekleştirilen yıllık analiz sayısı 4.456'dir. Bu sayının laboratuvarlar arasındaki dağılımı incelendiğinde, verilerine ulaşılabilen 70 adet laboratuvarın 56'sında bu ortalamanın altında analizin gerçekleştirildiği görülmektedir. Hatta bazı laboratuvarlarda bu sayı sırasıyla 48 ve 135 olarak gerçekleşmiştir.

Ayrıca, Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı il kontrol laboratuvarları, Dış Ticaret Müsteşarlığına bağlı ticari tahliller ve standardizasyon laboratuvarları ve Gümrük Müsteşarlığına bağlı gümrük laboratuvarlarının tamamında gıda analizi yapılmaktadır. Bu kurumlara bağlı laboratuvarların hemen hemen aynı illerde ayrı ayrı mekanlarda ve personel ile çalıştıkları düşünüldüğünde, laboratuvarlar alanındaki etkin olmayan ve verimsiz yapı varlığını devam ettirecektir. Örneğin İstanbul, İzmir ve Mersin illerinde adı geçen üç kurumun aynı alanda faaliyet gösteren birer laboratuvarı mevcuttur. Hatta bu illerin bazılarında ?İzmir, Ankara- aynı alanlarda piyasaya analiz hizmetleri veren TSE ve TUBITAK'a ait laboratuvarlar da mevcuttur.

4.2. Analiz Hizmet Bedelleri

Kamudaki laboratuvarlar ücreti karşılığında piyasaya hizmet vermekte ve bundan elde ettikleri gelirlerle kendi faaliyetlerinin bir kısmını finanse (döner sermayeler) etmektedir.

Kurum ve kuruluşlar analiz hizmet bedellerini yıllık olarak belirler ve kuruma bağlı tüm laboratuarlarda bu analiz bedelleri uygulanır. Ancak bu fiyatlar, özel laboratuvarlar tarafından verilen hizmetlerin bedellerinin serbestçe belirlenmesini kısıtlamaz.

Kamu hizmetinin yerine getirilmesine yönelik numuneler ve denetim numuneleri ile ilgili olarak; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı bu analizlerden hizmet bedeli talep etmezken, Çevre ve Orman Bakanlığı talep etmektedir.

4.3. Laboratuvarların Yetkilendirilmesi

Son dönemde bazı bakanlıklar kendi çalışma sahaları konusunda faaliyet gösteren kamu ve özel laboratuvarları yetkilendirme çalışmaları sürdürmektedir. Bu yetkilendirmenin kapsamı, söz konusu kurum adına analiz yapma yetkisinin laboratuarlara devredilmesini içermektedir. Ancak bu yetkilendirme çalışmaları, sertifika alan laboratuarlara analiz yapma yetkisi dışında, kamu adına numune alma, denetim yapma ve yaptırım uygulama yetkisini vermez.

Yetkilendirme için bakanlıkların izledikleri prosedürlerin farklı olması nedeniyle özel laboratuvarın kurulmasında bürokrasiden kaynaklanan sıkıntılar yaşanmakta ve bu durum kamunun denetim gücünü rasyonel kullanmasını da engellemektedir.

4.4. Laboratuvarların ihracat ve ithalattaki yeri

Günümüzde gerek ihracata ve gerekse ithalata esas ürünlerin hemen hemen tamamına yakını için çeşitli laboratuvar analizlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemizin dış ticaretinde çoğu zaman karşılaşılan en önemli engel, ?tarife dışı engeller?dir.

Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine göre; ithalat açısından Ocak-Ekim 2005 döneminde tarımsal ürünler ithalatı 5,4 milyar dolar, madencilik ürünleri ithalatı 22,6 milyar dolar ve sanayi ürünleri ithalatı 63,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracat açısından ise yine Ocak-Ekim 2005 döneminde tarımsal ürünler ihracatı 6,541 milyar dolar, madencilik ürünleri ihracatı 3,625 milyar dolar ve sanayi ürünleri ihracatı 48,891 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Yukarıdaki rakamlardan da görüleceği gibi, dış ticaretimizde önemli yer teşkil eden ürünlerin kalitesini belirlemede önemli bir fonksiyon gören laboratuvarların etkin ve Dünya Ticaret Örgütü standartlarında hizmet veren bir yapıya kavuşturulması son derece önemlidir. Bu hedefe ulaşıldığında dış ticaretimizin önündeki tarife dışı engeller daha rahat aşılabilecektir.

Diğer taraftan mevcut durumda ihracatçılarımızın bazı ürünlerin analizini yabancı ülkelerdeki laboratuvarlarda yaptırması, ulusal kaynaklarımızın bu ülkelere gitmesine neden olmaktadır. Laboratuvar sisteminin etkinleştirilmesi ile bu kaynakların ülkemizde kalması temin edilmiş olacaktır.

4.5. Laboratuvar Akreditasyonu

Kamu laboratuvarlarının akreditasyonuna önem verilmektedir. Bu çerçevede bazı kamu laboratuvarları akreditasyon sürecini tamamlamış olup, bir kısmının akredite olma süreci devam etmektedir.

Resmi akreditasyon kurumu olan TURKAK, Avrupa Akreditasyon Birliği (EA) ve Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon Kurumu (ILAC) gibi kuruluşlarca tanınmış olup uluslararası kabul edilirliğe sahiptir. Akredite edilmiş fonksiyonları ile birlikte, laboratuvarların listesine TURKAK internet sitesinden ulaşılabilir. Ayrıca EA ve ILAC üyesi diğer akreditasyon kurumları da Türkiye'de akreditasyon hizmeti vermektedir.

Türkiye'nin Kalite Alt Yapısını Desteklenmesi Projesi (2002-2006) kapsamında 2005 yılında yeterlilik testleri ve laboratuarlararası karşılaştırmalar projesi başlatılmıştır. Bu projenin ana amacı yeterlilik testlerinin yaygınlaştırılması ile ilgili eğitim desteği sağlanmasıdır.

4.6. Özel Laboratuvarlar

Bakanlıkların kendi mevzuatı gereğince kamu laboratuvarları yanında özel sektör laboratuvarları da hizmet verebilmektedir. Ancak mevcut durumda kamu laboratuvarları tarafından verilen hizmetlerin tamamı kapasitesizlik ve mevcut mevzuat nedeniyle özel laboratuvarlar tarafından verilememektedir.

Bu laboratuvarların sonuçlarının kabul edilebilmesi için, ilgili Bakanlıklarca yetkilendirilmesi gerekmektedir. Buna karşın birçok yetkilendirilmemiş laboratuvar da hizmet vermeye devam etmektedir. Özel laboratuvarların bir kısmı EUROLAB üyesi olan Türk Laboratuvarlar Birliği Derneği-TÜRKLAB'ı kurmuşlardır.

4.7. Kamu Laboratuvarlarının Problemleri

Kamu laboratuvarlarında karşılaşılan temel problemler şunlardır;

Etkin işlemeyen bir yapı:

o Bazı laboratuvarlar rasyonel gerekçelere dayanmadan kurulmuştur.

o Kamu laboratuvarlarının çoğu etkili ve verimli olarak işletilememektedir.

o Birçok kamu laboratuvarında norm kadro tanımlaması yapılmamış, tanımlaması yapılanlarda da uygulamaya geçilememiştir.

o Laboratuvarların üzerinde denetleyici bir yasal otoritenin olmaması kaliteli hizmet verilmesini engellemektedir.

o Kamuya ait bazı laboratuvarlar sadece ihtiyaç duyulduğunda veya acil durumlarda önemi hatırlanan kurumlar konumundadır.

o Laboratuvarların normal mesai saatlerine tabi olması hizmetin etkili yürütülmesinde sorun yaratmaktadır.

o Nitelikli laboratuvar personelinin istihdamı, hizmet içi eğitimi, elde tutulması ve özlük haklarında önemli problemler vardır.

o Bazı laboratuvarların kullanım alanları verimli olarak değerlendirilmezken bazılarının da faaliyetlerini yürütebilmeleri için yeterli ve uygun alanları bulunmamaktadır.

o Kamu laboratuvarlarında uygulanan işe alma prosedüründe profesyonel nitelikler dikkate alınmamaktadır.

o Çalışanların farklı laboratuvarlara nakli oldukça zor ve mücadele gerektiren bir süreçtir.

Verimsiz işleyen bir yapı:

o Laboratuvar analiz sonuçlarının tutarsızlığı ve yanlış analiz sonuçlarının ortaya çıkardığı kayıplar ve maddi zarar, kamu laboratuvarlarına olan güveni azaltmaktadır.

o Bazı laboratuvarlarda kendi personel ve ekipman yatırımını karşılayamayacak oranda az numune ile çalışılmakta, dolayısıyla ekipmanlardan verimli olarak yararlanılmamaktadır.

o Denetim numuneleri gibi bir takım analiz hizmetleri için analiz ücreti alınmamakta ve bu numunelerin analiz maliyetinin karşılanmasında sorunlar yaşanmaktadır.

o İnsan Kaynakları yönetiminde herhangi bir iş tanımı ve performans ödüllendirme sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla çalışanların motivasyonunu arttıracak teşvik unsurları yeterli değildir.

Koordinasyonsuzluk:

o Farklı kurumların laboratuvarlarına, aynı işi yapan ve kapasitelerinin altında çalışan ekipmanların alımı nedeniyle önemli kaynak israfı meydana gelmektedir.

o Ekipmanın ve eğitilmiş personelin etkin değerlendirilmesi amacıyla kurum ve kuruluşlar arasında görevlerin ve analizlerin paylaşılması gibi bir yöntem uygulanmamaktadır.

o Bakanlıkların yürüttüğü yetkilendirme çalışmalarında izledikleri yöntem farklılıklarının doğurduğu idari yük, özel laboratuvarların gelişimini engellemektedir.

o Bazı hizmetlerin sunumunda dublikasyonlar söz konusudur.

o Ekipman alımlarında, ?amaca hizmet edecek? cihazın alınmasına yönelik etkin bir sistem uygulanmamaktadır.

o Aynı bina içerisinde dublike cihazlarla karşılaşılabilmektedir.

5. Seçenekler-Kamu Laboratuvarları için tespit edilen hedefe ulaşmak için geliştirilen alternatif çözüm yolları

Kamu laboratuvarlarının yeniden yapılanması aşağıdaki dört seçenek esas alınarak değerlendirilmiştir;

A. Seçeneği- Hiçbir şey yapılmaması ve mevcut durumun devamı

Hiçbir şey yapmama seçeneği; ülkemizde uygulanan laboratuar yönetim sisteminin bölüm 4.7'de belirtilen sorunlarıyla birlikte devam etmesini, var olan sorunların çözümü için her bir kurum ve kuruluşun kendi içinde çözüm arayışlarını ve koordinasyonsuzluğu işaret etmektedir. Bu durumda süregelen mali disipsinsizlik, idari yapılanmada ve görev dağılımlarındaki düzensizlik ve etkinsizlik mevcut sekliyle devam edecektir.

A.1 Bu politika seçeneğinin uygulanmasının muhtemel olumlu ve olumsuz etkileri

Olumlu etkiler:

EKONOMİK ETKİLER

Kurum ve kuruluşlar, kendi laboratuvarlarını daha etkin kılmak için, diğer kurum ve kuruluşlardan kopuk da olsa yürütecekleri yeniden yapılanma projeleri ile, sunulan hizmet standardını yükseltebilecektir.

Kurum ve kuruluşların kendi kanunlarının verdiği yetki ile görev alanlarında, hızlı karar alma ve uygulama kolaylığı sağlayacaktır.

Her kurumun kendi laboratuvarını kendi öncelikleri çerçevesinde yönetebilmesi, standartlarını oluşturabilmesi, böylece kendi kurumsal problemlerinin çözümlenmesine daha kolay odaklanması sağlanacaktır.

SOSYAL ETKİLER

Bazı laboratuvarlarda istihdam fazlası da olsa, personel çalışmaya devam edecek, dolayısıyla işsizlik artmayacaktır.

ÇEVRESEL ETKİLER

-

Olumsuz Etkiler:

EKONOMİK ETKİLER

Hiçbir şey yapmama seçeneği öncelikle bölüm 4.7'de değinilen kamu laboratuvarları ile ilgili tüm problemlerin olduğu gibi devam etmesi anlamına gelecektir.

Mevcut laboratuvar sisteminde, kaynakların verimli kullanılamadığı genel kabul gören bir durumdur. Dolayısıyla, sistemin bu şekilde işlemeye devam etmesi, emek ve kaynakların israfına devam edilmesi anlamına gelecektir. Çözümün ertelenmesi, olası bir yeniden yapılanma çalışmasını da ertelemek anlamına gelecektir.

Sistemin bu şekilde işlemeye devam etmesine izin verilmesi kurumsal çözüm arayışlarını gündeme getirecektir. Bu tür kurumsal düzenlemelerin en büyük dezavantajı kurumlar arası koordinasyon eksikliği nedeniyle birbirinden kopuk, tutarsız, çelişen uygulamaların ortaya çıkmasına neden olma olasılığıdır.

Mevcut laboratuvarların verdikleri hizmetlerde belirli bir kalite standardına ulaşılamadığı için bir çok laboratuvarın analiz sonuçları arasında kabul edilebilir sınırları aşan farklılıklar bulunmaktadır. Bu durum AB sürecinde; Türkiye'nin rekabet piyasası ve uluslararası ticareti açısından engel teşkil etmektedir.

SOSYAL ETKİLER

Çalışanların iş tatmini anlamındaki memnuniyetsizliği devam edecektir.

ÇEVRESEL ETKİLER

Koordinasyonsuz ve etkin olmayan bir yapı arz eden laboratuarlarda standart çevre yönetim politikaları uygulanma imkanı bulunmaması nedeniyle bu laboratuvarlardan kaynaklanan atıkların, atıksuların ve emisyonların alıcı ortamları kirletme ihtimali vardır.

Araştırma laboratuvarları üzerlerindeki rutin işyükü nedeniyle kendilerine kanunla verilen hizmetleri yürütmekten uzaklaşmaktadırlar. Özellikle toprak analizi yapmak ve toprağın verimliliğini artırmak için kurulmuş olan araştırma laboratuarları rutin analiz yapmaktan araştırmaya zaman ayıramadıkları için, tarım arazilerinin yanlış kullanımı nedeni ile çevresel ve ekolojik değerlerinin kaybolmasına neden olunmaktadır.

Araştırma ve rutin analiz yapan laboratuarlar arasında iyi işleyen bir işbirliği olmadığı için, zoonoz (hayvandan insana geçen hastalıklar) hastalıklar konusunda çevresel ve hatta sağlıkla ilgili önemli kayıplar yaşanmaktadır. Örneğin deli dana ve kuş gribi hastalıklarında olduğu gibi.

B. Seçeneği-Tüm Referans Laboratuvarları tek bir çatı altında toplayan ve il düzeyinde yer alan tüm laboratuvarları yerel yönetimlere devreden yeni bir oluşum

Bu modelin ortaya koyduğu temel hususlar şu şekildedir;

- Türkiye'deki özel ve kamu laboratuvarlarının izin, denetim ve izlemesinden sorumlu olan ve bir yönetim kurulu marifetiyle yönetilecek bir kurum oluşturulması öngörülmektedir. Bu kurum, kamu laboratuvarlarının cihaz ve ekipman alımları dahil açılması, kapatılması ve birleştirilmesi ile ilgili yetkilerle donatılmış olacaktır.

- Alt yapısı uygun olan kamu laboratuvarları, referans laboratuvarları oluşturmak üzere bu kuruma devredilecektir. Ayrıca yine kamu kurum ve kuruluşlarının taşra teşkilat kaynakları kullanılarak bu kurum bünyesinde coğrafik olarak bölgelere dağılmış belli sayıda bölge laboratuvarı oluşturulacaktır. Referans laboratuvarlar yeterli imkanlarla donatılmış olacak ve ulusal ve uluslararası düzeyde çalışmalarda bulunacaktır. Bölge laboratuvarları ise bulunduğu bölgenin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde tasarlanmış olacak ve bünyesinde her bir referans laboratuarına ait işlemleri bölgesel düzeyde yerine getirebilecek ekipman ve personel ile donatılmış olacaktır. Bölge laboratuvarlarının imkanlarının yetmediği durumlarda referans laboratuvarlar devreye girebilecektir.

- Her ilde, ilin rutin analizlerini karşılayabilecek ilk adım laboratuvarları oluşturulacak ve bu laboratuvarların yönetimi il özel idarelerine devredilecektir. Bölge ve gerektiğinde referans laboratuvarlar ilk adım laboratuvarlarına her tür teknik ve analiz desteği sağlayacaktır.

- Özel laboratuvarlar ülkede istenilen yerde ve düzeyde hizmet verebilecektir. Genel bir ilke olarak özel laboratuvarın hizmet göstereceği bölgelerden, gerekli asgari kamu hizmetlerinin karşılanması şartıyla kamu çekilebilecektir.

- İlk adım ve özel laboratuvarların izin, denetim ve izlenmesi kurum tarafından yapılacaktır.

- Laboratuvarlar arasında analiz sonuçlarında tutarlılık sağlanması amacıyla kurum tarafından yeterlilik testleri yapılacak, bu testlerde başarı sağlayamayan laboratuvar sonuçları geçici veya sürekli olarak geçerli sayılmayacaktır.

-

B.1. Bu politika seçeneğinin uygulanmasının muhtemel olumlu ve olumsuz etkileri

Olumlu Etkiler:

EKONOMİK ETKİLER

Laboratuvarlar bugünkü verimsiz durumlarından kurtarılmış ve görevi sadece laboratuvar yönetimi olan bir kuruma devredilmiş olacaktır.

Laboratuvarlar arasında gerekli ekipman alımı, görev dublikasyonu ve personel yönetimi yönündeki koordinasyonsuzluk büyük oranda ortadan kaldırılacaktır.

Yerel yönetimlere bağlı olacak ilk adım laboratuvarları da dahil olmak üzere, kuruma bağlı referans ve bölge laboratuvarları oluşturulurken herhangi bir yeni laboratuvar kurulması planlanmamaktadır. Tüm bu laboratuvarlar mevcut olan mekan, ekipman ve personel kaynaklarının yeniden düzenlenmesi yoluyla oluşturulacaktır.

Ayrı kurumlar tarafından farklı bütçelerle yürütülen laboratuvarların finansmanı tek elden yürütüleceği için, kamu kaynaklarının etkin ve verimli şekilde kullanılması sağlanmış olacaktır.

Kurum tarafından gerçekleştirilecek yeterlilik testleri ile laboratuvar analiz sonuçları arasındaki farklılıklar kabul edilebilir seviyeye indirilmiş ve analiz sonuçlarına güven sağlanmış olacaktır.

Aynı işi yapan laboratuvarların birleştirilmesi ve il düzeyindeki laboratuvar sayısının azaltılması ile kamuya ait laboratuarlar daha verimli çalışacaktır.

Farklı kurumlarda çalışan laboratuvar personeli arasında fonksiyon ve görev tanımı anlamında bir paralellik sağlanmış olacaktır.

SOSYAL ETKİLER

Farklı laboratuvarlarda çalışanlar arasında mali, sosyal ve ekonomik açıdan eşit haklar tanınacağından çalışanlar arasındaki farklılıktan kaynaklanan memnuniyetsizlik ortadan kaldırılmış olacaktır.

ÇEVRESEL ETKİLER

Tüm kamu laboratuvarlarında uygulanacak etkin bir çevre yönetimi sayesinde laboratuvarlardan kaynaklanan atıkların, atıksuların ve emisyonların alıcı ortamları kirletme ihtimali asgari seviyeye indirilecektir.

Kurum ve kuruluşların ihtiyaç duyacakları çevrenin korunmasına yönelik izleme, değerlendirme ve veri toplama çalışmaları duplikasyonlara neden olmaksızın asgari kaynak kullanımı ile yerine getirilmiş olacaktır.

Araştırma laboratuvarları üzerindeki rutin analiz yükleri azalacağı için kendi görev sahalarında daha etkin görev icra etme imkanı doğacaktır.

Zoonoz (hayvandan insana geçen hastalıklar) hastalıklarla mücadalede etkinlik sağlanacağı ve koruyucu yönde çalışmalar artacağı için doğal ortama ait canlıların itlafı asgari seviyeye indirelecektir.

Olumsuz Etkiler:

EKONOMİK ETKİLER

Kamunun yeniden yapılanması sürecinde kamu yönetimini küçültme, böylece de etkinleştirme çabaları sürerken devasa yeni bir kurum oluşturmanın getireceği maliyetler göz önüne alınmalıdır.

Laboratuvarlar gibi çok geniş bir alanı tek bir merkezi kurumun kontrolüne girmesi kaynakların etkin kullanımını azaltacaktır.

Laboratuvarlar alanında kurum ve kuruluşlarda şu ana kadar oluşmuş olan hafızanın ve bilgi birikiminin bir çırpıda alınıp yeni bir yapıya adapte edilmesi son derece zor olacağından kurumsal kültür uyuşmazlıkları yaşanabilecektir.

Kurum ve kuruluşların kendi kanunlarından ileri gelen görevleri göz önüne alınarak görev yüklenen laboratuvarların kurum ve kuruluşlardan bağımsız bir yönetime dahil edilmesi problemlerin çözümünde ?laboratuvar-ilgili kurum ve kuruluşlar? ilişkilerinde uyuşmazlıkların yaşanmasına neden olacaktır. Bu nedenle kurum ve kuruluşlar kendi asli görevlerini yerine getirmede güçlük çekebileceklerdir.

SOSYAL ETKİLER

Mevcut Kamu Labotatuarları ilgili bakanlıklarından alınarak yeni oluşturulacak bir birime devredilecekleri için ,personelin bu geçiş sürecinde tedirginlik ve huzursuzluk yaşaması muhtemeldir.

Laboratuarlar etkin bir yapıya kavuşturulacakları için, bazı personelin işini kaybetmesi sonucu işsiz sayısında artış görülebilecektir.

Mecburi personel yerdeğişiklikleri durumunda personelin tepki gösterebilecek ve yasal yollara baş vurabilecektir.

ÇEVRESEL ETKİLER

-

C. Seçeneği- Ulusal bir laboratuvar koordinasyon kurulunun kurulması

Mevcut laboratuvar sisteminin problemlerinin bir bölümünün (işlevsellik, ekipman, kaynak paylaşımı ve görev paylaşımı vb) kurumlar arasında oluşturulacak bir koordinasyon birimi marifeti ile çözülmesi hedeflenmektedir.

- Bu seçenekte bütün laboratuvarlar kendi bakanlıklarına bağlı olarak kalacak ve ilgili kurumların birer Müsteşar Yardımcısından (Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı) oluşacak, belli sürelerle bir araya gelecek, koordinasyon görevini yerine getirecek ve karar alacak bir kurulun oluşturulması öngörülmektedir.

- Bu kurul gerektiğinde ilgili diğer kurum ve kuruluşların eşdeğer temsilcilerinin de görüşlerini alacaktır. Kurulun sekreterya görevi dönüşümlü olarak kurum ve kuruluşlarca yürütülecektir.

- Teknik çalışmalar laboratuvar faaliyet alanlarına göre oluşturulacak çalışma grupları tarafından yürütülecektir.

C.1. Bu politika seçeneğinin uygulanmasının muhtemel olumlu ve olumsuz etkileri

Olumlu Etkiler:

EKONOMİK ETKİLER

Laboratuvarların koordinasyonu kapsamlı bir düzenlemeye gerek kalmaksızın hızla sonuçlandırılmış olacaktır.

Kurumlar arasında oluşturulacak iyi bir koordinasyon ile işlevsellik, ekipman, kaynak ve görev paylaşımı gibi problemlere belli oranda çözüm getirilebilecektir.

Oluşturulan kurul ortak standartlar belirleyerek laboratuvar sektörü için ortak ve tutarlı uygulamaların yerine getirilmesini kısmen sağlayabilecektir.

İnsan kaynakları yönetiminde verimsizliğe neden olan sıkıntılar kısmen ortadan kaldırılabilecektir.

Oluşturulacak kurul, kurum ve kuruluşlar arasında her bakanlığın eşit şekilde temsil edildiği görev ve sorumlulukları olan bir konumda olacaktır.

Kurul, kurum ve kuruluşların laboratuvar alt yapıları, personel durumları ve gelecekte oluşabilecek gelişmelerle ilgili rapor sunabilecektir.

Kurul, laboratuvarlarla ilgili verimsizliğe neden olan etkenleri ortaya çıkartarak personel ve alt yapı durumlarına göre etkin ve verimli çalışacak laboratuvarları, belirleyecek, personeli ve alt yapısı uygun olmayan, etkin çalışmayan laboratuvarların kapatılması veya yerel yönetimlere devri için görüş sunabilecektir.

Kurul, kamu laboratuvarları için nitelikli sayıda norm kadrolar oluşturulması için ilgili kurum ve kuruluşlara tavsiyede bulunabilecektir.

Kurul, kamu laboratuvarlarının ortak kullanımı ile ilgili politikalar oluşturabilecektir.

SOSYAL ETKİLER

Farklı kurumların laboratuvarlarındaki uygulamaların yarattığı sosyal dengesizlik koordinasyon kurulunun alabileceği kararların uygulanabilirliği oranında giderilebilecektir.

ÇEVRESEL ETKİLER

Olumsuz Etkiler:

EKONOMİK ETKİLER

Oluşturulacak kurul, oturmuş bir kamu laboratuvar sistemi içerisinde rutine dayalı işleri yürütebilecek, yeniden yapılanma kapsamındaki köklü değişiklikleri gerçekleştirmede yetersiz kalabilecektir.

Kurum ve kuruluşlar ile kurul arasında laboratuvarların yönetimi açısından bir uyuşmazlık ortaya çıkabilecektir.

Laboratuvarlar mevcut hali ile kendi kurumlarında kalmaya devam edeceği için özellikle harcama kalemlerinin tek elde toplanamaması nedeniyle kaynakların etkin kullanımı tam anlamıyla sağlanamayabilecektir.

Her kurumun yapısal özellikleri nedeniyle kendilerine ait laboratuvarların yönetim modellerinde ve uygulamalarında var olan aksaklıklar devam edecektir.

SOSYAL ETKİLER

Laboratuarların bazıları kapatılacağı için, bir kısım personel işini kaybedebilecek ya da yer değiştirmek zorunda kalacaktır..

ÇEVRESEL ETKİLER

-

D.Seçeneği- Kamu laboratuvarlarına ilişkin merkezde politika belirleme, izleme, denetim yetkilerini haiz bir koordinasyon kurulu ve bu kurulun altında anılan hizmetlerin etkin olarak sunulması için görev icra edecek, hacim olarak küçük fakat etkin bir genel sekreterliğin oluşturulması

Bu modelin ortaya koyduğu temel hususlar şu şekildedir.

- İlgili kurum ve kuruluşların müsteşar yardımcıları düzeyinde temsil edileceği ve laboratuvarların izleme ve denetim faaliyetlerini yürütecek bir koordinasyon biriminin oluşturulması öngörülmektedir.

- Koordinasyon birimi Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Gümrük Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Müsteşar Yardımcılarından teşkil edilecektir. Bu kurul gerektiğinde ilgili diğer kurum ve kuruluşların eşdeğer temsilcilerini de toplantılarına davet edebilecektir.

- İcra, izleme ve denetim yetkileriyle de donatılacak olan bu kurulun altında genel sekreterlik oluşturulacak ve bu görevler genel sekreterlik eliyle yürütülecektir.

- Her bakanlık merkezde veya bölge düzeyinde referans ve bölge laboratuvarlarına sahip olabilecek, il düzeyinde kurulu bulunan laboratuvarlar il özel idarelerine devredilecektir. Oluşturulacak bölge laboratuvarları, Koordinasyon Kurulunun kararı doğrultusunda bakanlıklarla ilişkilendirilecektir.

- Söz konusu Kurul, kurum ve kuruluşların yeni kuracağı kamu laboratuvarları ve özel laboratuvarları yetkilendirecek ve koyulan standartlara uyulup uyulmadığını denetleyecektir.

- Yerel düzeyde uygun görülen laboratuvar hizmetlerinin aynı zamanda özel sektör tarafından da yerine getirilmesi öngörülmektedir.

- Merkezi laboratuvarlar, bağlı oldukları bakanlıklar bünyesinde kendi finansmanını sağlayabilecek ve işlevlerini sürdürebilecek nitelikteki birimlere dönüştürülecektir.

D.2. Bu politika seçeneğinin uygulanmasının muhtemel olumlu ve olumsuz etkileri

Olumlu Etkiler:

EKONOMİK ETKİLER

Laboratuvarlar arasında gerekli ekipman alımı ve görev tekrarı (düplikasyon) yönündeki koordinasyonsuzluk ortadan kaldırılacaktır.

Tüm laboratuvarlar mevcut olan mekan, ekipman ve personel kaynaklarının yeniden düzenlenmesi yoluyla oluşturulacağı için ek bir kaynak sarfiyatı gerekmeyecektir. Çünkü herhangi bir yeni laboratuvar kurulması planlanmamaktadır.

Araştırma, üretim, uzman yetiştirilmesi gibi işlevleri olan enstitü niteliğindeki laboratuarların özerkliği korunmuş olacak, bu laboratuarların kamuya ait diğer rutin analiz laboratuvarlarıyla ilişkisi kurularak problemlerin çözümü yönünde (örneğin kriz durumları, zoonoz hastalıklarının araştırılması vb.) daha etkili olunacaktır.

Gerekli ekipman alımında ve düplikasyonların önlenmesi yönündeki koordinasyonun sağlanması ile bütçede önemli tasarruflar sağlanacaktır.

Yerel laboratuvarların il özel idarelerine devredilmesi ve mevcut laboratuvarların yeniden yapılandırılması sonucu önemli kaynak tasarrufu sağlanacaktır.

Kurul tarafından koordine edilecek yeterlilik testleri ile laboratuvar analiz sonuçları arasındaki farklılıklar kabul edilebilir seviyeye indirilmiş ve laboratuvar hizmetlerine güven sağlanmış olacaktır.

Laboratuvar personelinin özlük hakları performansa dayalı ücretlendirme sistemi getirilerek iyileştirilecektir. Bu sayede yetişmiş personelin elde tutulması imkanları da sağlanmış olacaktır.

Etkin çalışan bir laboratuvar sistemi ihracatın ve ithalatın daha sağlıklı gerçekleştirilmesi, dolayısıyla da ekonomik büyümeye ve istihdam oranının artmasına katkı sağlayacaktır.

SOSYAL ETKİLER

Çalışanların iş tatmin oranı yükselecektir.

ÇEVRESEL ETKİLER

Etkin çalışan bir kamu laboratuar sistemi sayesinde hava ve toprak kirliliği ile mücadele daha kolay yapılabilecektir.

Toprak analizleri daha sağlıklı yapılarak , toprağın en etkin değerlendirilmesi sağlanmış olacaktır.

Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar erken teşhis edilerek, hastalıklar yayılmadan eradike edilebilecek ve böylece doğada yaşayan vahşi hayvanların itlafının önüne geçilmiş olacaktır.

Olumsuz Etkiler:

EKONOMİK ETKİLER

Koordinasyonu sağlamak üzere oluşturulacak kurulun altında görev icra edecek olan Genel Sekreterlik yapısı, örgütlenme anlamında ek bir yapı olacağından yeni maliyetler getirecektir.

Özellikle bölge düzeyindeki laboratuvarların bakanlıklarla ilişkilendirilmesi hususunda yaşanabilecek sürtüşmeler sonucu bürokrasi artabilecektir.

SOSYAL ETKİLER

Laboratuarlar etkin bir yapıya kavuşturulacakları için, bazı personelin işini kaybetmesi sonucu işsiz sayısında artış görülebilecektir

ÇEVRESEL ETKİLER