Defter-i kebirin üstüne defter-i eziyet geliyor
Maliye şirketlerin fatura, çek, senet işlemleri ve nakit para tahsilatlarında kişisel bilgileri de içeren ayrıntılı kayıtları bilgisayarda 5 yıl boyunca tutmasını zorunlu hale getiriyor. Bilgiler istendiğinde Excel ve Word formatında Maliye'ye sunulacak.
Maliye Bakanlığı bu yıl vergi gelirlerinde yaşanan düşüşün 2008'de de devam etmesi endişesiyle harekete geçti. Hazırlanan tebliğ taslağıyla yaklaşık 600 bin mükellefi ilgilendiren yeni bir kayıt sistemi zorunluluğu getirilecek. Mükelleflerden, 1 Ocak 2008'den itibaren yasal defterlerin yanı sıra alış-satış, çek, senet, nakit gibi işlemlerinin ayrıntılı kaydının tutması istenecek. Bu yeni defterler hem muhasebecilerin iş yükünü artıracak hem de şirketlere ek maliyet getirecek. Şirketler bu bilgileri 5 yıl boyunca saklayacak ve denetim elemanları istediğinde göstermekle yükümlü olacak.
Hazırlanan tebliğ taslağına göre, kaydı istenen bilgiler yasal defterlerden ayrı olarak bilgisayarda tutulacak. Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren sattıkları malların miktarını, henüz belirlenmeyen bir tutarın üstünde satış yapmaları halinde o kişinin vatandaşlık numarasını, nakit ödemelerde ödeme yapılan kişinin adını soyadını, ödeme tarihini, döviz cinsini, tutarını tek tek kayıt altına alacak. Ya da bankalardan yaptıkları havale, EFT, virman gibi işlemleri bankadan kredi almışlarsa hangi bankadan kredi aldıkları gibi bilgileri ayrıca bir kayıt sistemi oluşturarak kayıt altına almak zorunda kalacak. Bu bilgiler beyan edilmeyecek ancak 5 yıl boyunca saklanacak. Denetim yapıldığında bu bilgiler denetim elemanlarına gösterilecek. Böylece denetime gidildiğinde bütün bilgiler denetim elemanın elinde olacak. Ancak bu durum aynı zamanda "muhasebenin muhasebesi" anlamına gelecek ve şirketlerin yükünü de artıracak.
Tüketicinin bilgisi olacak
Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin kapsama alındığı yeni sistemde amaç denetim elemanı şirkete gittiğinde bilgi ve belgelere daha çabuk ulaşabilmesini sağlamak ve etkin denetim olarak belirlendi. Şu anda şirketler tuttukları defterlerde satışın tamamını yasal deftere geçiriyor. 100 YTL'lik satış yapmışsa bu yasal deftere işleniyor. Mükellef bunu 10 elbise satışından sağlamışsa bunun bilgisi defterde yer almıyor. Yeni kurulacak sistemle; kayıt sisteminde alış ve satışların ayrıntıları yer alacak. Satışa ilişkin kayıtlarda artık; "fatura tarihi, seri-sıra no, alıcının ticari bir işletme olması durumunda alıcıya ait vergi kimlik no, gerçek kişilere yapılan tüketim amacına yönelik olarak yapılan satışlarda fatura tutarının KDV hariç belli bir tutarı aşmasında alıcıya ait vergi kimlik numarası, fatura üzerinde yer alan vergisel yükümlülükler" gibi bilgilere yer verilecek. Ayrıca alış faturaları, dönem başı ve sonu emtia stoklarına ilişkin envanter kayıtları tutulacak. Bu başlık altında, "gerçek kişilere tüketim amacına yönelik olarak yapılan satışlarda KDV hariç ... YTL'ye aşması halinde alıcıya ait vergi kimlik nosu" başlığı dikkat çekti. Bu madde ile fazladan harcama yapanların tespit edilmesinin amaçlandığı tahmin ediliyor.
Nakit ödemeler kayıtta
Tebliğle nakit ödemelerin de kayıt altına alınması sağlanacak. Şirketler, yaptıkları nakit ödemelerin kaydını tutarken, lehine ödeme yapılan kişinin adı, soyadı, unvanı, ödeme tutarının belli bir miktarı aşması halinde ödeme yapılanın vatandaşlık no'sunu, ödeme yapılan döviz cinsini, ödeme tarihi, tutarını ve neden ödeme yapıldığına ilişkin açıklamayı kayıt altına alacak. Ücretler, çekler ve senetlerde de kayıt yükümlülüğü olacak. Çek eğer düzenleyen kişiden alınmışsa o kişinin adı, soyadı, unvanı, vatandaşlık no'su, çekin ait olduğu banka ve şube adı, ibraz tarihi, çek numarası, döviz cinsi, tutar ve açıklamanın ayrı ayrı kaydı tutulacak. Çek ciro yolu ile alınmışsa da bu sefer ciro edene ilişkin aynı bilgilerin kaydı tutulacak. Aynı kayıt işlemleri çek verme için de geçeli olacak.
Şirketlerin bankacılık işlemleri de sıkı takibe alınacak. Her bir banka hesabı alt hesaplar aracılığıyla takip edilecek. Banka hesabı üzerinden veya hesaba bağlı olmaksızın yapılan havale gönderme veya alma, EFT, virman, teminat mektubu verilmesi veya tahsil edilmesi halinde işlem türü, döviz cinsi, işlem tutarı, işlem tarihi, açıklama bilgileri kayıtlarda yer alacak. Eğer bankadan kredi alınmışsa da kredi alınan banka ve şube adı, kredi hesap numarası, döviz cinsi, kredi tutarı, kredi vadesi, kredi faiz oranı ve açıklama gibi bilgiler kayıtlarda gösterilecek.
2007'de Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) gelirlerinde yaşanan düşüşe de bu tebliğle önlem getirilmesi hedefleniyor. Şirketlerin tutacağı kayıtta, örneğin satış faturalarına ilişkin kayıtlarda fatura üzerinde yer alan vergisel yükümlülükler KDV ve ÖTV ayrıca belirtilecek.
Zorunlu defterler yine var
1 Ocak 2008 tarihinden itibaren tutulması gereken bu kayıtlar vergi usul kanuna göre tutulması gereken defterleri ortadan kaldırmayacak. Muhasebe kayıtlarına ilişkin veriler herhangi bir kurum/kuruluş veya Maliye Bakanlığı'na aktarılmayacak, muhafaza işlemini şirketler kendi bünyelerinde yapacak. Ama verilerin inceleme veya başka herhangi bir nedenle istenmesi halinde verilerin yaygın formatlardan birisiyle aktarımı konusunda gerekli imkana sahip olmaları gerekecek. Bu bilgiler 5 yıl boyunca saklanacak. Kayıtları tutmayanlara özel usulsüzlük cezası verilecek.
ŞİRKETLERİN 10 DAKİKADA TÜM BİLGİLERİ GÖRÜLECEK
Maliye Bakanlığı'ndan bir yetkili, sistemin amacının etkin ve hızlı denetim sağlamak olduğunu belirterek, "Denetim elemanı A şirketine gittiğinde kaç tane elbise satıldığını tek tek faturalardan çıkarabiliyordu. Ama şirket faturayı kaybettim ya da çalışmam lazım süre verin, diyebiliyordu. Eğer büyük bir firmaysa aylarca çalışmak gerekiyordu. Ya da defterde nakit işlemlerle ilgili 'ödeme' ibaresi var ama kime niçin yapıldığı bilgisi yok. Şimdi nakit ödemeleri, çek işlemleri görülebilecek. Bankadan kredi alınmış ama hangi bankadan hangi koşullarda alınmış bilgisi yok. Yani bir şirkete gidildiğinde 10 dakikada bütün ayrıntılar elinde olacak" dedi. Şirketlerin zaten önlerini görmek için her türlü belgeyi tuttuklarını anlatan aynı yetkili, "Biz tuttuklarını düşünüyoruz şimdi zorunluluk getiriyoruz. Kayıt dışılıkla mücadele için önemli bir adım" dediler. Taslakta yer alan para sınırlarının ise yapılacak tartışmalardan sonra kesinleştirileceği belirtildi.