Dul ve yetim aylığı alanların dikkat etmesi gereken hususlar
Vefat eden Devlet memuru eşten dolayı dul aylığı, vefat eden anne babadan dolayı çocuklara yetim aylığı, vefat eden çocuktan dolayı da anneye yetim aylığı- belirli şartlar altında- verilebilmektedir. Ancak alınan bu aylıklar belirli durumlarda kesilmektedir. Bu durumlara bir çok kişi dikkat etmemekte, ancak daha sonra tespit yapılınca, SGK yapılmış ödemeleri geriye doğru istemektedir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için dul ve yetim aylığı alanların bu dosyayı okumaları uygun olacaktır.
Devlet memuru eşinden Dul aylığı,
Devlet Memuru babasından veya annesinden Yetim aylığı,
Devlet memuru çocuklarından Anneye Yetim aylığı ,
Hangi koşullarda bağlanabiliyor? hangi koşullarda aylıklarını almaya devam edebiliyorlar? Bugün için bu koşullarda bir değişiklik oldu mu? Muvazaalı Boşanmaların sıkça gündeme geldiği bugünkü durumda aylıklar hakkında ne gibi işlemler yapılıyor?
Bu konular hakkında değerlendirmelerimizi 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hükümleri ile yeni düzenlemeleri içeren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerini birlikte ele almaktayız.
1) ÖNCEKİ KOŞULLAR
DUL EŞLER
- Vefat eden eşinin aylığını yeniden evlenmediği sürece alırlar. Dul aylığı alan kişi eğer evlenirse bu durumu SGY'ye bildirmelidir ve aylığı kestirmelidir. Aylığını kestiren kişi, evlendiği eşinden ölüm, boşanma vb. hallerde ayrılması halinde eski eşinin dul aylığını yeniden alabilir.
- Devlet memuru olarak çalışması, Devlet memuru olarak emekli aylığı alması halinde dul aylığı kesilmez, aylık yüzdesi eşinin aylığının yarısı olur (% 50).
- Sigortalı, Bağ-Kur'lu çalışması, Sigortalı, Bağ-Kur'lu olarak yaşlılık aylığı alması halinde dul aylığı kesilmez, aylık yüzdesi eşinin aylığının % 75'i olur.
- Boşanmalarını müteakip boşandığı eşleri ile birlikte aynı evde yaşasalar, bu durumları tespit edilse dahi dul eş olarak aylıklarını alabilirler. (Çünkü, bu konuda 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile yürürlükte bulunan diğer kanunlarda aylıklarını alamazlar, şeklinde hüküm bulunmamaktadır)
YETİM KIZ ÇOCUKLARI:
- Vefat eden anne veya babasından yetim aylığı alma şartları; evli olmayacak, devlet memuru olmayacak.
- Sigortalı, Bağ-Kur'lu çalışmaları, Sigortalı, Bağ-Kur'lu olarak yaşlılık aylığı almaları halinde yetim aylıkları kesilmez.
- Boşanmalarını müteakip boşandığı eşleri ile birlikte aynı evde yaşasalar, bu durumları tespit edilse dahi yetim aylıklarını alabilirler. (Çünkü, bu konuda 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile yürürlükte bulunan diğer kanunlarda aylıklarını alamazlar, şeklinde hüküm bulunmamaktadır)
ANNE VE BABA OLARAK YETİM AYLIĞI ALANLAR:
Anne için: Dul olma şartı, ayrıca Muhtaç olma.(Asgari ücretin net tutarından az geliri olacak) şartı bulunmaktadır.
Baba için; Muhtaç olma şartı (Asgari ücretin net tutarından az geliri olacak), 65 yaşından küçük olması halinde ayrıca malul olduğunu sağlık kurulu raporu ile belgelemek şartı.
NOT: İzah edildiği üzere, belirtilen şartları taşıdıkları sürece eşler, çocuklar, anne ve babalar, aylıklarını alabilmektedirler, şartları taşımazlarsa aylıkları kesilmektedir.
2) YENİ KOŞULLAR
DUL EŞ, YETİM KIZ ÇOCUKLAR, YETİM AYLIĞI ALAN ANNELER
Yeni Koşullar:
5434 sayılı Kanuna tabi devlet memurlarının vefatları nedeniyle aylık alanların; dul eş, çocuklar, ana ve babanın aylıklarının kesilmesi şartları yukarıda izah edildiği üzeredir. Bu hususlarda bir değişiklik bulunmamaktadır.
Ancak, günümüzde uygulanması devam eden 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda önemli bir husus dikkate alınarak yeni bir hükmün getirildiğini görmekteyiz. Bu hüküm 5510 sayılı Kanunun 56. maddesinde yapılmıştır. Madde hükmü;
?Gelir ve aylık bağlanmayacak haller
MADDE 56- (Değişik birinci fıkra: 17/4/2008-5754/36 md.) Ölen sigortalının hak sahiplerinden;
a) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya bu Kanun gereğince sürekli iş göremez hale veya malûl duruma getirdiği,
b) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suç işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle ölüme bağlı bir tasarrufla mirasçılıktan çıkarıldıkları,
hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık ödenmez. Ödenmiş bulunan gelir ve aylıklar, 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır.
Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır.?
Ayrıca, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından düzenlenen, Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile Kurumdan boşandığı halde durumunu Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmeyip, boşandığı eşi ile birlikte yaşayanların tespiti durumunda, bu duruma sebebiyet verenler hakkında ayrıca Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulacağı açıklanmıştır. (Yönetmelik, 27 Eylül 2008 tarihli, 27010 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)
Bu halde, Devlet memuru vefat eden eşinden dul aylığı alan bir kişi, evlenmesi nedeniyle kesilen dul aylığını yeniden alabilmek için boşanması, ancak boşandığı eşiyle birlikte yaşadığının tespiti halinde yeniden bağlanan dul aylığını almamakla kalmıyor, bunun yanı sıra ayrıca Cumhuriyet Başsavcılığına da Sosyal Güvenlik Kurumunca suç duyurusunda bulunuluyor.
5510 sayılı Kanunun 56. maddesi neyi getiriyor?
Sırasıyla;
- Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya bu Kanun gereğince sürekli iş göremez hale veya malûl duruma getirdiği, (Bu hüküm 5434 sayılı Kanunun 77 nci maddesindeki hükümle paraleldir)
- Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suç işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle ölüme bağlı bir tasarrufla mirasçılıktan çıkarıldıkları, (Bu hüküm 5434 sayılı Kanunun 77 nci maddesindeki hükümle paraleldir)
hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık ödenmez. Ödenmiş bulunan gelir ve aylıklar, 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır.
Bu hükümlerde bir değişiklik bulunmamaktadır. Değişiklik 56. maddenin son fıkrasına eklenmiş olan hükümle yapılmıştır. Hüküm;
?Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır.?
Muvazaalı boşanmanın amacı nedir?
Muvazaalı boşanmanın amacı, sosyal güvenlik kanunlarında dul ve muhtaçlık şartına bağlı aylık alma şartlarını hileli olarak taşımak olarak izah etmek mümkündür.
Yeni getirilen hüküm, bu surette boşanmaların tespiti halinde aylıklarının kesilmesi, borç çıkarılması, faiziyle birlikte geri alınması ve suç duyurusunda bulunulmasını sağlamış bulunmaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumunca da, madde hükmünün aradığı anlamda işlem tesis edilmekte, muvazaalı boşananların tespiti halinde aylıklarını kesmekte, borç çıkarmakta ve suç duyurusunda bulunulduğunu görmekteyiz.
Konu hakkında genel değerlendirmemiz:
Toplumumuz milli değerleri ile birlikte ahlaki değerleri üstün bir toplumdur. Ancak son zamanlarda toplum içinde olumsuz bir durum yaratan ve rahatsızlık uyandıran, kendi aileleri içinde de gerektiğinde hoş karşılanmayan durum, eşinden boşanmalarına rağmen aynı evde birlikte yaşanması ortamıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunundan önceki sosyal güvenlik kanunlarında boşandığı eşiyle birlikte yaşayanlara ödenen aylıkların ne olacağı konusunda bir hüküm bulunmamakta iken, yeni sosyal güvenlik kanunu ile düzenlenmiş olan kanun hükmünün, hiç olmazsa toplumun beklentilerini de karşılamış olduğunu düşünmekteyiz. Ayrıca, Devletten haksız yere para almak suretiyle gerçekten muhtaç yetimlerin hakkını yemek olarak da bakmamız doğru olacaktır.