Eş Durumundan Nakil İsteklerinde, Memur Eşin Statüsünün Önemi

Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğin Eş Durumunun Belgelendirilmesini düzenleyen 14'üncü maddesinde; "(B) özür grubuna dayanarak memurun yer değiştirme isteğinde bulunabilmesi için; eşinin Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkındaki 13/12/1960 tarih ve 160 sayılı Kanuna tabi bir kurumda memur statüsünde çalıştığını, görev yeri belgesi ve nüfus kağıdı örneği ile belgelendirmesi gerekir. Ayrıca, eşlerden birinin bağlı olduğu nüfus idaresinden alınacak evlilik durumunu kanıtlayan belgenin de eklenmesi gerekir.Bu özür grubuna dayanarak yerleri değiştirilenler her yıl Ocak ayı içinde durumlarının devam ettiğini aynı şekilde alınmış belgelerle belgelendirirler." hükmü yer almaktadır.

Ayrıca bu Yönetmeliğin Özel Yönetmelikleri düzenleyen 28'inci maddesinde;"Kurumlar bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde halen görevde bulunan memurların geçmiş hizmetlerinin bu Yönetmelik çerçevesinde nasıl değerlendirileceğini ve bu Yönetmeliğin çeşitli maddelerinde kurumlarca tespiti öngörülen diğer hususları kapsayan özel Yönetmeliklerini Devlet Personel Dairesinden olumlu görüş alınmak sureti ile çıkarırlar. Özel Yönetmeliklerde bu Yönetmeliğe aykırı hükümler yer alamaz. Ancak, Mülki İdare Amirliği Hizmetleri ile Emniyet Hizmetleri sınıflarına dahil memurlar hakkında kendi özel yönetmeliklerinin uygulanmasına devam edilir." hükmü yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen hükümler açık olarak şunu göstermektedir.
1- Devlet memuru sadece eşi memur olarak çalışıyorsa eş durumundan nakil isteyebilir.
2- Ancak, uygulamada yaşanan çok sayıda problemden dolayı taşra teşkilatı bulunan bazı kurumlar eşi işçi, sözleşmeli personel, Bağ-Kur veya SSK'ya tabi olanlara da eş durumundan nakil imkanı tanımaktadır. Bu kurumlara örnek olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı verilebilir. Bu üç kurum, genel yönetmeliğin, özel yönetmeliklerin genel yönetmeliğe aykırı olamayacağı yönündeki açık hükmüne rağmen kendi özel yönetmeliklerine eşi işçi, sözleşmeli personel, Bağ-Kur veya SSK'ya tabi olanların da eş durumundan nakil isteyebileceği hükmünü koymuştur.
3- Hangi kurumun eşi işçi, sözleşmeli personel, Bağ-Kur veya SSK'ya tabi olanlara da nakil imkanı tanıyıp tanımadığına bakabilmek için çalışılan kurumun atama ve yer değiştirme yönetmeliğine bakmak gerekmektedir. Eğer atama ve yer değiştirme yönetmeliğinde aşağıda yer verilen türden hükümler yer almakta ise memur eş durumundan yer değişikliğinde bulunabilir.

Eşi İşçi, Sözleşmeli Personel, Bağ-Kur veya SSK'ya Tabi Olarak Çalışanlara Nakil İmkanı Tanıyan Kurumlara Örnekler

Örnek-1Diyanet İşleri Başkanlığı Sınav Atama Nakil ve Görevde Yükselme Yönetmeliğinin İstek üzerine yer değiştirmeyi düzenleyen 35'inci maddesinde; "a) Mazeret sebebiyle yer değiştirme: Aşağıda belirtilen mazeretlerin belgelendirilmesi halinde, grup ve sınıf hizmetine tabi olan veya olmayan personelin görev yaptığı yerdeki zorunlu çalışma süreleri tamamlanmadan da memurun isteği üzerine ve aşağıdaki öncelik sırasına göre yer değiştirme suretiyle ataması yapılabilir. .....2) Eş durumu: Eş durumu sebebiyle memurun yer değiştirme isteğinde bulunabilmesi için eşinin 8/6/1984 tarihli ve 217 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci maddesinde belirtilen kamu kurum ve kuruluşlarından birinde memur veya sürekli işçi statüsünde çalıştığını görev yeri belgesi ve vukuatlı nüfus kayıt örneği ile belgelendirmesi gerekir. Müftü, müftü yardımcısı, vaiz ve müdürlerin eş durumu mazeretleri sebebiyle nakil isteğinde bulunabilmeleri için eşlerinin aynı seviyede veya daha üst bir görevde bulunmaları şarttır."hükmü yer almaktadır.

Örnek-2 Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumları Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin Özüre Bağlı Yer Değiştirmeleri düzenleyen 14'üncü maddesinde; Eş durumu özrü için Öğretmenin bu özür durumundan yer değiştirme isteğinde bulunabilmesi için eşinin, herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olarak çalıştığının, emekliye ayrıldığının ya da şehit olduğunun belgelendirilmesi gerektiği hükme bağlanmıştır."

Yukarıda yer verilen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliklerinde göze çarpan bir husus vardır ki o da bu Yönetmeliklerin Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğe aykırı hükümler içerdiğidir. Ancak, genel yönetmelik özel yönetmelik ayrımında özel yönetmeliklerin uygulanması gerektiği kuralından hareketle yukarıda yer alan hükümler Genel Yönetmeliğe aykırı olsa da bu hükümler uygulanacaktır. Bütün bunlarla birlikte Özel Yönetmeliklerini Genel Yönetmeliğe uygun olarak çıkaran kurumlar ise atama ve yer değiştirmeye tabi personelinin eş durumu nedeniyle yer değiştirme talebini karşılayabilmesi için eşinin Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkındaki 13/12/1960 tarih ve 160 sayılı Kanuna tabi bir kurumda memur statüsünde çalıştığını belgelemesi gerekmektedir.

İşte bu noktada sorunlar çıkmaya başlamaktadır. Yukarıda da görüleceği üzere bazı kurumların özel yönetmelikleri gereğince bu kurumlarda kamuda veya özel sektörde eşleri çalışanların bu durumu belgelemeleri halinde eş durumundan yararlanabilmeleri mümkünken bazı kurumlarda çalışanların ancak eşlerinin memur statüsünde görev yapmaları gerekmektedir. Özellikle bu durumun uygulamadaki en çarpıcı çarpıklığını göstermek için şu örneği vermek yeterli olacaktır. Ziraat Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğünde müdür olarak çalışan bir personelin eşi şayet eş durumu nedeniyle yer değişikliği talebinde bulunmuşsa genel yönetmelik gereği bu yer değişikliği yapılamayacaktır. Çünkü bu personel banka ile sözleşme imzaladığı tarihten itibaren memur statüsünden çıkmıştır. Yine bu personelin eşi KİT'lerde görev yapan sözleşmeli personelse eş durumundan faydalanılamayacaktır. Çünkü, yönetmelik eşin sadece memur olması halinde yer değiştirme talebinde bulunulabileceğini hükme bağlamıştır.

1982 Anayasasının aile birliğinin korunması yönündeki amir hükmü karşısında bizim önerimiz Genel Yönetmelikte yer alan yukarıdaki hükmün biran önce düzeltilmesidir. Bu düzeltmenin de hiç olmazsa Genel Yönetmeliğin 14'üncü maddesinde yer alan;"eşinin Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkındaki 13/12/1960 tarih ve 160 sayılı Kanuna tabi bir kurumda memur statüsünde çalıştığını," ibaresinin "eşinin Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkındaki 13/12/1960 tarih ve 160 sayılı Kanuna tabi bir kurumda memur, işçi veya sözleşmeli statüsünde çalıştığını,"şeklinde değiştirilmesinin yukarıda belirttiğimiz sorunları çözecektir.
Ümidimiz o dur ki bunun ciddi bir sorun olduğunu çözüm getirme merciinde olanların farkına varmasıdır. Çünkü, bir sorunun sorun olabilmesi için onun sorun olmasından ziyade bazılarının bu sorunu sorun olarak kabul etmesinden geçmektedir. Eş durumundan dolayı ciddi bir mağduriyet yaşayan memurların sorunlarına çözüm getirileceği ümidiyle.