AYM'den taşınmaz bedel tespitinde sınıra iptal

Anayasa Mahkemesi, kamulaştırılan taşınmazın bedel tespitinde uygulanacak artışın, belirlenen arazi bedelinin yarısını geçemeyeceğine dair kuralın iptaline karar verdi.

Resmi Gazete'deki karara göre, Tarsus, Afyonkarahisar ve Van 1. Asliye Hukuk mahkemeleri, Kamulaştırma Kanunu'nun 11. maddesinde yer alan, kamulaştırılan taşınmazın bedel tespitinde uygulanacak artışın, tespit edilen arazi bedelinin yarısını geçemeyeceğine yönelik kuralın Anayasa'ya aykırı olduğu sonucuna vararak Yüksek Mahkemeye başvurdu.

Başvuru gerekçesinde, kamulaştırılan taşınmazın gerçek bedelinin ödenmesi gerektiği, bedel tespitinde taşınmazın özelliklerine göre değişen objektif değer artışı oranının yüzde 50 ile sınırlandırılmasının gerçek değerin belirlenmesi imkanını ortadan kaldırdığı belirtildi.

Anayasa Mahkemesi, söz konusu kuralın Anayasa'ya aykırı olduğu sonucuna vararak, iptaline karar verdi.

- Karardan

İtiraz konusu kuralın, kamulaştırmaya konu arazinin değeri üzerinde olumlu etkiler bulunan birtakım ölçüler sebebiyle uygulanacak objektif değer artırıcı unsur oranını ilgili kanunun 11. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen unsurlara göre tespit edilen arazi bedelinin yüzde 50'si ile sınırlandırdığı belirtilen kararda, kuralın doğrudan kamulaştırma bedelinin tespiti ile ilgili olduğu, kuralla getirilen sınırlamanın tespit edilerek kamulaştırma bedelinin tutarını doğrudan etkiliyecek nitelikte olduğu vurgulandı.

Kararda, düzenlemenin kamu yararı amacıyla gerçekleştirilen projelerde kamulaştırma maliyetlerinin azaltılması, yatırım bedellerinin düşürülmesi ve bu suretle idarenin kaynaklarının korunması amacıyla yapıldığı ve kamu yararı amacına dönük olduğu ifade edildi.

Kuralın kamulaştırılan arazilerde değer artırıcı unsular sebebiyle uygulanacak objektif değer artırıcı unsur oranına bir üst sınır getirerek bu oranı yüzde 50 ile sınırladığının bildirildiği kararda, objektif değer artışı uygulamasıyla taşınmazın değerinde yüzde 100, yüzde 200 ve hatta yüzde 300'lere varan oranlarda artış yapılmasını gerektiren durumlara rastlandığı hatırlatıldı.

"Bu durumda uygulanacak objektif değer artırıcı unsur oranının yüzde 50 ile sınırlandırılması kamulaştırmaya konu taşınmazın somut olarak sahip olduğu, daha önce arazi bedelinin belirlenmesinde etkili olabilecek diğer bir unsur içinde veya kapitalizasyon faiz oranının belirlenmesi sırasında değerlendirilmemiş, taşınmaza olumlu yönde katkı ve değer sağlayan unsurların olması gerektiği oranda ve ölçüde kamulaştırma bedelinin tespitinde dikkate alınmaması sonucunu doğuracaktır." değerlendirmesine yer verilen kararda, şunlar kaydedildi:

"Kamulaştırmada gerçek karşılığın malike ödenmesi gerekliliği karşısında araziyi emsallerine göre daha değerli kılan oumlu özelliklerinin önemli ölçüde bedele yansıtılmasını engelleyebilecek şekilde oransal sınırlama öngörülmesinin gereki olduğu söylenmeyeceği gibi öngörülen sınırlama olağan koşullarda yüzde 50'inin üzerinde objektif değer artışı uygulanması gereken taşınmazlar yönünden kamulaştırmada gerçek bedelin tam olarak tespitini ve malike ödenmesini engelleyeceğinden kamu yararı ile malikin mülkiyet hakkı arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi malik aleyhine bozmaktadır. Bu yönüyle kural ölçülülük ilkesine aykırıdır. Anayasa'nın 46. maddesinde öngörülen anayasal ögelerden birinin bulunmaması kamulaştırma işlemini Anayasa'ya aykırı hale getireceği gibi Anayasa'nın 35. maddesi ile korunan ve sınırları belirtilen mülkiyet hakkına da aykırılık oluşturur."

Kararda, kamulaştırma bedelinin tespitinde kamulaştırmanın anayasal ögelerinden biri olan gerçek karşılığına ulaşılmasını engelleyen, mülkiyet hakkının ölçüsüz biçimde sınırlandırılmasına neden olan kuralın Anayasa'ya aykırı olduğu belirtildi.