Üniversitelerde, bilimsel araştırma projeleri birimi, idari teşkilatta düzenlenmeli!

Hatırlayacağınız üzere, 16 Aralık 2016 tarihli haberimizde; yıllar geçtikçe gelişen ve büyüyen üniversitelerin idari teşkilatının 1983 yılında çıkartılan 124 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle yönetilmemesi gerektiğini, günümüz şartlarına uygun oluşturulacak idari teşkilatın düzenlemesi gerektiğini gündeme getirmiştik.

Haberimizin üzerinden üç yıla yakın bir süre geçtikten ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemiyle birlikte tüm kamu kurumlarının idari yapısının yenilendiği günlerden sonra, 08 Ağustos 2019 tarihinde "Üniversitelerin İdari Teşkilatı Ne Zaman Yenilenecek" başlığıyla bu konuya yeniden dikkat çekmiştik.

Yukarıda bahsettiğimiz yazılarımızda, yükseköğretim kurumlarında koordinatörlük düzeyinde işlemlerini yürüten proje birimlerinin (BAP, TÜBİTAK, SAN-TEZ vb. diğer ulusal ve uluslararası projeler) "Proje Daire Başkanlığı" adı altında birleştirilmesi ve hukuki yapıya kavuşturulmasının önemli olduğunu önermiştik.

Nitekim, 2018 yılı Sayıştay Denetimlerinde Sinop Üniversitesi ile ilgili düzenlenen raporu incelediğimizde; "Bilimsel Araştırma Proje Koordinatörlüğünün 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanuna uyarlı olmadığı, üniversite bütçesi içerisinde önemli bir kaynağı kullanan proje koordinatörlüğünün üniversite teşkilat yapısı içerisinde de Kanunla oluşturulmuş bir birim olmadığı, sadece Yönetmelikle düzenlendiği dolayısıyla personel yapısının da kadroya bağlı bulunmadığı bu birimde görev yapanların ise çeşitli birimlerden görevlendirilen geçici personeller olduğu, üniversite bütçesinde proje koordinatörlüğü birimi adına bütçede kurumsal kod açılması, ayrıca proje koordinatörlüğünün üniversite teşkilat yapısı içerisinde kurumsal yapıya dönüştürülmesi için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerektiği" vurgulanmıştır.

Bu bağlamda, son on yılda büyük değişime uğrayan yükseköğretim sisteminin sorunlarına çözüm olamayan 1983 yılından kalma 124 sayılı Yükseköğretim Üst Kuruluşları İle Yükseköğretim Kurumlarının İdari Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile daha fazla geciktirilmeden yenilenerek üniversite idari teşkilatının bütünüyle revize edilmesi gerekmektedir.

Yavuz Selim KAPLAN

İŞTE SAYIŞTAY RAPORU

BULGU 1: Bilimsel Araştırma Proje Koordinatörlüğünün 5018 Sayılı Kanuna Uyarlı Olmaması

Bilimsel projelerde kullanılacak kaynaklar için düzenlenen ödenek gönderme belgesi 901 Kurumsal kod "Özel Kalem" adına kaydedilmekte olup, buradan ilgili harcama yetkilisinin talimatıyla proje özel hesabına tutarlar aktarılmaktadır. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun "Harcama yetkisi ve yetkilisi" başlıklı 31'inci maddesinde; "Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. Ancak, teşkilat yapısı ve personel durumu gibi nedenlerle harcama yetkililerinin belirlenmesinde güçlük bulunan idareler ile bütçelerinde harcama birimleri sınıflandırılmayan idarelerde harcama yetkisi, üst yönetici veya üst yöneticinin belirleyeceği kişiler tarafından; mahalli idarelerde İçişleri Bakanlığının, diğer idarelerde ise Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine yürütülebilir. Kanunların verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur. (Ek fıkra: 29/6/2012-6338/13 md.)

Yükseköğretim Kurulu ile üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitülerinde, harcama yetkilileri ödenek gönderme belgesiyle belirlenir. Bu idarelerde ödenek gönderme belgesi ile ödenek gönderilen birimler harcama birimi, kendisine ödenek gönderilen birimin en üst yöneticisi ise harcama yetkilisidir. Bütçe ödeneklerinin ilgili birimlere dağılımının planlanması, ödenek gönderme belgesine bağlanması ve kullanılmasına ilişkin usül ve esaslar Maliye Bakanlığı tarafından belirlenir.

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde; idareler, merkez ve merkez dışı birimler ve görev unvanları itibarıyla harcama yetkililerinin belirlenmesine, harcama T.C. Sayıştay Başkanlığı Sinop Üniversitesi 2018 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 10 yetkisinin bir üst yönetim kademesinde birleştirilmesine ve devredilmesine ilişkin usül ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir. Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idari sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Harcama yetkilileri bütçede öngörülen ödenekleri kadar, ödenek gönderme belgesiyle kendisine ödenek verilen harcama yetkilileri ise tahsis edilen ödenek tutarında harcama yapabilir." hükmüne yer verilmiştir.

Yukarıda yer verilen maddede üniversitelerde harcama yetkililerinin ödenek gönderme belgesiyle belirleneceği, ödenek gönderme belgesi ile ödenek gönderilen birimlerin harcama birimi, kendisine ödenek gönderilen birimin en üst yöneticisinin ise harcama yetkilisi olacağı belirtilmektedir. Bilimsel Araştırma Proje (BAP) bütçeleri üniversitelerde ödenek gönderme belgesi ile 901 Özel Kalem kurumsal kodu altında ödenekleştirilmektedir.

Özel kalemden proje özel hesaplarına aktarılan proje bütçesinden yapılan harcamalarda harcama yetkilisi görevini BAP Koordinatörleri yürütmektedir. Başka bir değişle kendisine ödenek gönderme belgesi düzenlenmeyen BAP birimi ve bunun Koordinatörü harcama yetkilisi sıfatıyla harcama belgelerini imzalamaktadır. Esas itibariyle BAP birimine ödenek gönderme belgesinin düzenlenememesinin nedeni BAP biriminin üniversite bütçesinde kurumsal kodunun bulunmamasından kaynaklanmaktadır. Üniversite bütçesi içerisinde önemli bir kaynağı kullanan proje koordinatörlüğünün üniversite teşkilat yapısı içerisinde de Kanunla oluşturulmuş bir birim olmadığı, sadece Yönetmelikle düzenlendiği dolayısıyla personel yapısının da kadroya bağlı bulunmadığı bu birimde görev yapanların ise çeşitli birimlerden görevlendirilen geçici personeller olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik'te Proje Koordinatörünün proje biriminin harcama yetkilisi olduğu belirtilmişse de yukarıdaki Kanun hükmü uyarınca Proje Koordinatörlüğü birimine ödenek gönderme belgesi tanzim edilmediğinden ilgili birim Kanuna göre harcama birimi olmayıp koordinatörü de harcama yetkilisi sıfatını kazanmamaktadır.

Yukarıda yer verilen açıklamalar ve mevzuat hükmü birlikte değerlendirildiğinde, üniversite bütçesinde proje koordinatörlüğü birimi adına bütçede kurumsal kod açılması, ayrıca proje koordinatörlüğünün üniversite teşkilat yapısı içerisinde kurumsal yapıya dönüştürülmesi için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerektiği düşünülmektedir.

Kamu idaresi cevabında; Üniversitemiz Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğünde yürütülen iş ve işlemler; Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca yapılan düzenlemelere, muhasebe işlemleri ise mer'i mevzuat hükümlerine göre yürütülmektedir. Harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi, bütçe kod sistemi, muhasebe işlemleri vb. mali mevzuatta yeni düzenlemeler yapıldığı takdirde, bu yasal düzenlemelere göre işlemler yürütülecektir. Sonuç olarak Bulgu konusu edilen Bilimsel Araştırma Proje (BAP) Koordinatörlüğünün 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'na uyarlı olmamasına ilişkin olarak idare tarafından gönderilen cevapta konu ile ilgili olarak mevzuatta düzenleme yapılması gerektiğine vurgu yapılmıştır.

Bulgumuzda da ayrıntılı olarak belirtildiği üzere; üniversite bütçesi içerisinde kamu kaynağının önemli bir kısmını harcayan Koordinatörlüğün üniversite teşkilat yapısında yer almaması, sadece Yönetmelikle düzenlenmiş bir birim olmasından kaynaklı olarak 5018 sayılı Kanuna uyarlı olmayan bütçe uygulamalarının var olduğu anlaşılmaktadır Bu nedenle; BAP Koordinatörlüğünün üniversite teşkilatı içinde hukuki yapıya kavuşturulması, böylelikle 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa da uyarlı hale geleceği değerlendirilmektedir.