Sayıştay'dan üniversiteye akademik ilanların kişiye özel uyarısı!

Son yıllarda, üniversiteler tarafından akademik rekabeti engelleyecek şekilde kişiye özel ilanların giderek yaygınlaştığını gündeme taşımaya gayret ediyoruz. Bu konuda, yapısal düzenlemeler kısa vadede mümkün gözükmese de, bir farkındalık yaratabildiğimizi görüyoruz.

Bu kapsamda, ilk defa Sayıştay tarafından İzmir Katip Çelebi Üniversitesinin kişiye özel ilanları denetim raporunda yer buldu. İlgili yükseköğretim kurumunun 2019 yılı ilanlarını inceleyen Sayıştay, 195 kadroda belirli bir adayı tarif eden özel şartlara yer verildiğini, kadroların tamamına yalnızca bir kişinin başvurabildiğini ifade etti.

Ayrıca raporda, kamu İdaresince 2547 sayılı Kanunun 13/b maddesi ile verilen yetkilere istinaden, rektörlük makamınca eğitim-öğretim faaliyetleri açısından duyulan ihtiyaç ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak ilan kriterlerinin belirlendiğinin ifade edildiğin, mezkur Kanun maddesi uyarınca, rektörün eğitim-öğretim faaliyetleri açısından duyulan ihtiyaç ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak ilan kriterlerinin belirleme yetkisinin bulunduğunu, ancak bu kriterlerin, rektörlük makamınca eşitlik ve liyakat ilkeleri doğrultusunda, spesifik olarak bir kişiyi çağrıştırmayacak şekilde belirlenmesi gerektiğine dikkat çekildi!

İŞTE SAYIŞTAY RAPORU

BULGU 2: Öğretim Üyesi Kadrolarına Objektif Kriterlere Aykırı Atama Yapılması

Üniversitede bulunan öğretim üyesi kadrolarına, eşitlik ve liyakat ilkelerine aykırı atamalar yapıldığı tespit edilmiştir.

2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın "Kanun önünde eşitlik" başlıklı 10 uncu maddesinde; "... Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde (...) kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar." denilmektedir.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun "Doktor Öğretim Üyesi" başlıklı 23 üncü maddesinde; "... c) Yükseköğretim kurumları, doktor öğretim üyesi kadrosuna atama için Yükseköğretim Kurulunun onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak, bilim disiplinleri arasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirleyebilirler." "Profesörlüğe yükselme ve atama" başlıklı 26 ncı maddesinde ise; "... Üniversiteler, profesörlüğe yükseltilerek atama için aranan bu asgari koşulların yanında, Yükseköğretim Kurulunun onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak, bilim disiplinleri arasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirleyebilirler. ..." hükümleri yer almaktadır.

Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin "Dürüstlük ve tarafsızlık" başlıklı 9'uncu maddesinde aynen; "Kamu görevlileri; tüm eylem ve işlemlerinde yasallık, adalet, eşitlik ve dürüstlük ilkeleri doğrultusunda hareket ederler, ... Kamu görevlileri, takdir yetkilerini, kamu yararı ve hizmet gerekleri doğrultusunda, her türlü keyfilikten uzak, tarafsızlık ve eşitlik ilkelerine uygun olarak kullanırlar. ..." denilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının yukarıda değinilen 10'uncu maddesi ile Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin yine yukarıda değinilen 9'uncu maddesi uyarınca, kamu görevlileri görevlerini yerine getirirken, eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar. Yine Kanunlarla kamu görevlilerine verilen takdir yetkisi kamu yararı ve hizmet gerekleri ile sınırlıdır. Kamu görevlileri bu yetkilerini kullanırken eşitlik ve tarafsızlık ilkesine bağlı kalmak zorundadırlar.

İzmir Katip Çelebi Üniversitesince, 2019 yılı içerisinde öğretim üyesi alımı amacıyla çeşitli tarihlerde ilanlar verilmiş, atama yapılacak kadrolara ilişkin olarak 2547 sayılı Kanun'un yukarıda da değinilen maddeleri uyarınca bazı ek kriterler getirilmiş ve boş bulunan kadrolar için öğretim üyesi atamaları gerçekleştirilmiştir.

Getirilen söz konusu ek kriterlere örnek verecek olursak;

- Turizm Fakültesi Rekreasyon Yönetimi Bölümü Rekreasyon Anabilim Dalı doçentlik kadrosu için, Doktorasını Klasik Arkeolojide yapmış olmak, doçentliğini Müzik Bilim alanında almış olmak, Antik Müzik, Rekreasyon, Müzikle Tedavi ve Ritim konularında bilimsel çalışmaları olmak.

- Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Bölümü Deniz Biyolojisi Anabilim Dalı Profesör kadrosu için, doçent unvanını Su Ürünleri alanında almış olup Prosobranş Deniz Salyangozlarının Sistematiği, Deniz İğneleri ve Deniz Patlıcanlarının Üreme Biyolojisi konularında çalışmaları bulunmak.

- Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Dili Anabilim Dalı Profesör kadrosu için, doçentlik unvanını Türk Dili alanında almış olmak. Eski Uygurca ve Çağatay Türkçesi üzerine çalışmalar yapmış olmak.

- İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü İktisat Tarihi Anabilim Dalı Profesör kadrosu için, doçentliğini Makro İktisat alanından almış olmak, Tasarruf Açığı ve ArGe Harcamaları, Denge Döviz Kurundan Sapma ve Türkiye'de Para Talebi İstikrarının Yapısal Kırılmalar Altında İncelenmesi konularında çalışmalar yapmış olmak.

- İslami İlimler Fakültesi Temel İslam Bilimleri Bölümü Tasavvuf Anabilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi kadrosu için, ilgili ana bilim dalında doktora yapmış ve Mesnevi'de Allah Kainat ve İnsan konusunda çalışmış olmak.

Yukarıda yer verilen örneklerde de görüleceği üzere, alımı yapılacak öğretim üyeliği kadroları için ek kriterler getirilirken, 2547 sayılı Kanun'un 23 ve 26'ncı maddelerinde ifade edilen objektif ve denetlenebilirlik ilkelerine riayet edilmemiş, ilanların büyük çoğunluğunda spesifik ve belli bir kişiyi çağrıştıran şartlar istenmiştir. Bunun sonucunda da, alım yapılacak toplam 195 kadronun tamamı için sadece birer kişi başvuru yapabilmiş ve aynı kişiler kadrolara alınmıştır.

Yükseköğretim Kurulu tarafından hazırlanan ve internet sitesinden de ilan edilen "Akademik kadro ilanlarında aranan ek koşullara ilişkin" bilgi notunda, tüm üniversitelere yönelik olarak da söz konusu hususa değinilmiştir. Bilgi notunda, konu hakkında Yükseköğretim Kuruluna gelen şikayet dilekçelerinde; üniversitelerin akademik personel alımı için ilana çıktığı kadrolara ilişkin olarak ek koşullar belirlediği, ancak söz konusu ek koşulların bir adayı işaret edecek biçimde spesifik olarak belirlendiği ve böylece ilana diğer adayların katılımın engellendiği, ilanlara konulan ek koşullar yoluyla belirli kişilerin alınarak üniversitede kadrolaşmaya gidildiği şeklinde iddialar yer aldığı, yapılan inceleme ve soruşturmalarda Üniversiteler tarafından çıkılan bazı ilanlarda yer alan ek koşulların belirli bir adayı tanımlamaya yönelik olarak ve akademik rekabeti engelleyecek biçimde belirlenebildiği, ataması yapılan kişilerin yayınları ile belirlenen ek koşul arasında büyük benzerlikler bulunduğu ve hatta bazı atamalar için doğrudan ataması yapılan kişilerin yüksek lisans ya da doktora tez başlıklarının ek koşul olarak belirlendiği, bazı ilanlarda bilimsel kalite ve bilim disiplinleri arasındaki farklılıklarla açıklanamayacak ölçüde kısıtlayıcı ve rekabeti engelleyici koşullar belirlendiğinin görüldüğü, bunun akademik rekabeti engelleyecek nitelikte olmasının, Anayasanın eşitlik ilkesine ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'na aykırılık teşkil edeceği, tesis edilen işlemin dava konusu edilmesi halinde yargı makamları tarafından atama işleminin iptal edileceği, buna bağlı olarak üniversitenin işleyişi üzerinde olumsuzluk etkiler yaratacağı ve kişiler açısından mağduriyetler yaratacağı, söz konusu atama işleminde rol alan yetkililer açısından idari ve cezai sorumluluklar doğuracağının açık olduğu, bu doğrultuda verilmiş bulunan yargı kararlarının bulunduğu, ifade edilmiştir.

Kamu İdaresince 2547 sayılı Kanunun 13/b maddesi ile verilen yetkilere istinaden, rektörlük makamınca eğitim-öğretim faaliyetleri açısından duyulan ihtiyaç ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak ilan kriterlerinin belirlendiği ifade edilmiştir. Mezkür Kanun maddesi uyarınca, rektörün eğitim-öğretim faaliyetleri açısından duyulan ihtiyaç ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak ilan kriterlerinin belirleme yetkisi bulunmaktadır. Ancak bu kriterlerin, rektörlük makamınca eşitlik ve liyakat ilkeleri doğrultusunda, spesifik olarak bir kişiyi çağrıştırmayacak şekilde belirlenmesi gerekmektedir.

Üniversite'nin çıkmış olduğu ilanlarda belirlediği ek koşulların kişiyi tanımlamaya yönelik olarak akademik rekabeti engelleyecek nitelikte olmasının, Anayasanın eşitlik ilkesine ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'na aykırılık teşkil ettiği ve Üniversite'nin Kanunlarla belirlenen amaçlarına ulaşması açısından risk oluşturduğu değerlendirilmektedir.