İsteği dışında vekalet görevi verilen memur ne yapabilir?

Soru: Vekaleten idareciliğe bana hiç danışılmadan, danışılsa da istemediğimi söylememe rağmen gorevlendirildim. Bu durumda görevi yerine getirmek durumunda mıyım? Bu konuda yasal mevzuat nasıldır?

Cevap: Devlet Memurları Kanununun 86. maddesine göre memurların kanuni izin, geçici görev, disiplin cezası uygulaması veya görevden uzaklaştırma nedenleriyle işlerinden geçici olarak ayrılmaları halinde yerlerine kurum içinden veya diğer kurumlardan veya açıktan vekil atanabilmektedir. Bu durumda yapılan vekalet dolu kadroya vekalettir. Madde hükmünde ayrıca boş kadrolara ait görevlerin de lüzum görüldüğü takdirde memurlara ücretsiz olarak vekaleten gördürülebileceği belirtilmektedir. Kanunun 175. maddesinde vekalet görevini yürütenlere yapılacak ödemeye yer verilmiş, Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Kararda ise vekalet görevini yerine getirenlere zam ve tazmina ödeme şartları belirlenmiştir. Ayrıca 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 9. maddesinde vekalet halinde ek ödeme yapılmasına ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Vekalete bağlı olarak ödeme yapılabilmesi için temel şart vekilin asilde aranan şartları taşımasıdır.

Kanunun 45. maddesinde, "Hiç bir memur sınıfının dışında ve sınıfının içindeki derecesinin altında bir derecenin görevinde çalıştırılamaz." hükmü yer almaktadır. Vekalet görevi verilirken de bu hükme uygun hareket edilmesi gerekli olup, memura başka bir hizmet sınıfına ait veya derecesinin altındaki bir derecenin görevi verilmemelidir.

İdare hukukuna göre vekaleten atama işlemi idari bir işlemdir. İdari işlemlere ilişkin 4 önemli özellik bulunmaktadır.

1- İdari işlemlerin genel özelliklerinden biri tek yanlı ve icrai olmasıdır. İşleme muhatap kişinin rızasına ve muvafakatine gerek bulunmamaktadır ve ilgililer üzerinde doğrudan etkisi bulunmaktadır.

2- Bir diğer özelliği, re'sen icradır. Yani idare aldığı kararları, başka bir merciin (mahkeme ve icra daireleri gibi) kararının araya girmesine ihtiyaç duymadan, bizzat uygulayabilir.

3- Bir başka özellik idari işlemin hukuka uygunluk karinesinden yararlanmasıdır. İşlemin hukuka aykırı olduğuna ancak yargı mercileri karar verebilir.

4- Son özellik ise idari işlemler yargı denetimine tabidir. Yargı mercileri işlemin yürütmesini durdurmadığı veya iptal etmediği takdirde işlem hukuka uygundur.

Bu itibarla, vekaleten yapılan atama işlemi geri alınıncaya veya yargı mercileri tarafından iptal edilinceye kadar geçerli olup, uyulması gerekmektedir. 657 sayılı Kanunun 21. maddesinde memurların kurumlarıyla ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı müracaat; amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı şikayet ve dava açma hakkına sahip oldukları hükme bağlanmıştır.

Sonuç olarak, etkin ve verimli bir kamu hizmeti sunmakla yükümlü olan idarenin kamu hizmetlerinde aksama yaşanmaması için hizmet gereklerini dikkate alarak şartları uyan memurlara isteği olmasa bile vekalet görevi verebileceğini, memurun bu görevi reddetme hakkı bulunmadığını ancak müracaat hakkı kapsamında idareye başvuruda bulunabileceğini veya görevlendirme işleminin iptali için yargı yoluna başvurabileceğini değerlendirmekteyiz.