AYM, CBK'de değişiklik yapan kararnamenin bazı hükümlerini iptal etti

CHP'nin 18 Nisan 2019 tarihli İletişim Başkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin bazı hükümlerinin iptali istemiyle yaptığı başvuru Anayasa Mahkemesince karara bağlandı.

Yüksek Mahkeme, 30 Aralık 2020'de oy çokluğuyla bazı düzenlemeleri iptal etti. Gerekçe, Resmi Gazete'de yayımlandı.

Anayasa Mahkemesi, İletişim Başkanlığının Anadolu Ajansının (AA) bütçesi üzerindeki denetim yetkisini öngören kuralı oy birliğiyle Anayasa'ya uygun buldu.

Gerekçede, AA'nın faaliyetlerinin halen özel hukuk tüzel kişisi olarak devam ettiği, dava konusu kuralla temel olarak ajans ile devlet arasındaki ilişkinin düzenlendiği belirtilerek şunlar kaydedildi:

"Dava konusu kurala göre başkanlığın, ajans üzerinde denetim yetkisine sahip olduğu alanlardan birisi de bütçedir. Ajansın bütçesinin merkezi idare tarafından denetlenmesinin ajansın kendi faaliyetlerine ilişkin kararları alma ve uygulama konusunda sahip olduğu yetkiyi, başka bir deyişle özerkliğini ve tarafsızlığını olumsuz yönde etkileyecek bir yönü bulunmamaktadır. Bu itibarla ajansın bütçesinin başkanlıkça denetlenmesi Anayasa'nın 133. maddesinin üçüncü fıkrasına aykırı değildir."

Yüksek Mahkeme, ajansın bütçesinin yanı sıra faaliyetleri, örgütlenmesi ve insan kaynakları yönetimi üzerindeki denetimin de merkezi idare tarafından yapılmasını öngören kuralı ise iptal etti. Gerekçede, şu tespitler yapıldı:

"Ajansın şirket olarak temel amacı yurt içinde ya da yurt dışındaki olaylarla ilgili doğru, çabuk, tarafsız, çağdaş, haber ve fotoğraf, görüntü ve multimedya istihbaratı yaparak topladığı bilgiyi basın ve yayın abonelerine ulaştırmaktır.

Bu itibarla ajansın faaliyetlerinin yürütmenin içinde yer alan ve Cumhurbaşkanlığına bağlı başkanlıkça denetlenmesi ajansın özerkliğiyle bağdaşmadığı gibi yayınlarının tarafsızlığını da etkileme ihtimalini barındırmaktadır. Ajansın örgütlenmesi ve insan kaynakları yönetimi üzerinde başkanlığın denetim yetkisine sahip olması da ajansın kendi faaliyetlerine ilişkin kararları alma ve uygulama konusundaki serbestisini ortadan kaldırdığından Anayasa'nın 133. maddesinin üçüncü fıkrasında güvence altına alınan kamu tüzel kişilerinden yardım gören haber ajanslarının özerkliği ilkesiyle bağdaşmamaktadır."

- "Sınırları belirsiz bir alanı düzenleme yetkisinin verilmesi..."

Denetime ilişkin usul ve esasların Başkanlıkça belirleneceğine yönelik ikinci kural da Anayasa Mahkemesince iptal edildi.

Bu iptale yönelik gerekçede, "Ajansın denetimine ilişkin temel ilkeler konulmadan ve çerçeve çizilmeden Başkanlığa sınırları belirsiz bir alanı düzenleme yetkisinin verilmesi Anayasa'nın Cumhurbaşkanına tanıdığı düzenleme yetkisinin idareye bırakılması sonucunu doğurmaktadır." ifadesine yer verildi.

Anayasa Mahkemesi, başkanlık ile ajans arasında yapılacak sözleşmede ajansın yöneticilerinin atanma yollarının da belirleneceğine ilişkin üçüncü kuralı da iptal etti.

Bu iptale yönelik gerekçede, "Anayasa'nın 133. maddesinde düzenlenen haber ajanslarının özerkliği, ajansın kendi yönetim ve örgütlenmesine ilişkin kararları alma ve uygulama konusunda gerekli yetkiyle donatılmış olmasını ve ajansın dış etkilere karşı korunmasını güvence altına almaktadır. Bu itibarla ajansın yöneticilerinin atanma yollarının her yıl yenilenen sözleşmeyle belirlenmesi ajansın Anayasa'nın anılan maddesi gereğince sahip olduğu özerkliği anlamsız kılmaktadır." tespitine yer verildi.

- AA'nın İletişim Başkanlığına bağlanmasına onay

CHP, kuralın, herhangi bir bakana bağlı olmayan ajansın başkanlığa bağlanması sonucunu doğurduğunu, bu durumun özel şirket niteliğine sahip ajansın hukuki statüsüyle bağdaşmadığını öne sürerek bu düzenlemenin de iptalini istedi.

Anayasa Mahkemesi kuralın yürütme yetkisine ilişkin olduğuna, bu nedenle iptal isteminin reddine hükmetti.