Gurbetçilere ikinci emeklilik fırsatı

Ahmet KIVANÇ / Tahsin AKÇA / GAZETE HABERTÜRK

Yurtdışı borçlanması yapmak isteyen gurbetçiler, asgari ücretin net bin 300 liraya çıkacağı 1 Ocak 2016 tarihinden sonra borçlanma yaptıkları takdirde yüzde 29 daha fazla para ödeyecek. Borçlanmayı bu ay içerisinde gerçekleştirenler ise aynı oranda kazançlı çıkacak. Yurtdışı borçlanması yapmak suretiyle emekli aylığı bağlanan gurbetçilerin sayısı 466 bin 840 kişiye ulaştı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2016 yılında uygulanacak asgari ücreti belirlemek üzere ilk toplantısını önceki gün yaptı. İkinci toplantı ise 10 Aralık'ta gerçekleştirilecek. İlk toplantıda işçi ve işveren tarafı, asgari ücretle ilgili önerilerini dile getirdi. Çalışma Bakanı Süleyman Soylu, asgari ücretlilerin, vergi dilimindeki artış dolayısıyla gelir kaybı yaşamamaları için çalışma yapacaklarını söyledi.

VAZGEÇİLİRSE ÖDENEN PARA FAİZSİZ OLARAK İADE EDİLİR

Türk vatandaşlığından izinle çıkıp başka ülke vatandaşlığına geçmiş bulunan "mavi kart"lıların borçlanmaları konusunda 10 Eylül 2014 tarihinde çıkan torba yasayla önemli bir değişiklik yapıldı. Yasaya göre, borçlanma yapılmak istenilen sürelerde Türk vatandaşı olmak gerekiyor. Çifte vatandaşlığı bulunanlar açısından bir sorun yoktu ama vatandaşlıktan çıkmış olanların "borçlanma müracaatı yaptıkları tarihte" yeniden Türk vatandaşlığına girmiş olmaları şartı aranıyordu. Açılan davaların Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK) aleyhine sonuçlanması üzerine geçen yıl çıkarılan torba kanunla bu sorun ortadan kaldırıldı. Dolayısıyla, Türk vatandaşlığını kaybedenler de 11 Eylül 2014'ten itibaren artık borçlanma başvurusu yapabiliyor. Borçlanma için prim ödemesi yapmış olanların sonradan vazgeçmeleri durumunda, aradan kaç yıl geçerse geçsin ödedikleri para faizsiz olarak iade edilir.

ERKEK VE KADINDA UYGULAMA FARKI VAR

Almanya'dan arayan bir okurumuz, 18 yıldır bu ülkede yaşadığını,14 yıllık kısmında sigortalı olarak çalıştığını belirterek, 18 yılın tamamı için borçlanma yapıp yapamayacağını sordu. Yurtdışı borçlanması yapılabilecek süreler şöyle:

-18 yaşından sonraki dönemi kapsayacak,

-Sigortalı olarak o ülkede çalışılan süreler.

-İki sigortalılık arasında her birinde 1 yıla kadar işsizlik süreleri,

-Yurtdışında ev kadını olarak geçen süreler.

Gurbetçi erkekler sigortalı olarak çalıştıkları iki dönem arasında 1 yıldan fazla işsiz kalmışlarsa, her defasında, işsizlik süresinin bir yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabiliyorlar. Gurbetçi kadınlar ise evli ya da bekar olmalarına bakılmaksızın sigortalı olarak çalışmadıkları süreler için ev kadını olarak borçlanma imkanına sahip. Yurtdışında geçirilen sürelerin tamamının borçlanılmasına gerek yok.

5 YIL IÇIN FARK 7.146 TL

Asgari ücret bin 300 liraya yükselince yurtdışı borçlanmanın maliyeti de artacak. 5 yıl borçlananda 7 bin 146 lira fark bulunuyor. Yıl sonuna kadar 10 yıllık süre için borçlanma yapanlar 48 bin 888 lira ödeyecek iken, 1 Ocak'tan sonra 63 bin 180 lira ödemesi gerekecek.

TÜRKİYE'DE İŞÇİ OLARAK SİGORTASI OLANLAR DAHA AZ PRİM YATIRACAK

Yurtdışı borçlanmasında önemli püf noktalarından birisini de hangi statüde emekli olunacağı hususu oluşturuyor. Borçlanma yapacak kişinin SSK (4/a) statüsünde mi yoksa Bağ-Kur (4/b) statüsünde mi emekli olabileceği, Türkiye'deki çalışmasına göre belirleniyor. Türkiye'de SSK statüsünde çalışması bulunan kişiler daha az prim ödemek suretiyle emekli olurken, Türkiye'de sigortalı olarak herhangi bir çalışması bulunmayanlar ise Bağ-Kur statüsünde, daha çok para ödeyerek emekli olabilir.

ÖDEME 3 AY İÇERİSİNDE

Bu nedenle, çalıştıkları ülkede işsiz kaldıkları dönemde Türkiye'de birkaç gün bile olsa sigortalı işçi olarak çalışmak, avantaj sağlıyor. Ancak izin süresinde gelip sigortalı çalışılsa da daha sonra borçlandığında emekli olma imkanı var. Yurtdışı borçlanma sırasında SGK tarafından tahakkuk ettirilen borç tutarının, tebliğ edildiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde ödenmesi gerekiyor. Bu süre içerisinde ödeme yapamayanlar yeniden müracaatta bulunmak zorunda kalacak.

BORÇLANMA İÇİN FİİLEN KESİN DÖNÜŞ GEREKSİZ

Yurtdışı borçlanmasında her ne kadar "kesin dönüş" koşulu aransa da fiilen Türkiye'ye dönüş yapmak gerekmiyor. Bu nedenle, emekli olmuş gurbetçiler, çocukları ve torunları Türkiye'ye dönmedikleri için, yıllarca çalıştıkları ülkelerde yaşamaya devam ediyor. Çoğu yılın büyük bölümünü bulundukları ülkelerde geçiriyor. Yurtdışı borçlanmasıyla emekli olan gurbetçilerin sayısı 466 bin 840 kişiye ulaştı. Aylık ortalama bin lira aylık üzerinden, bu gurbetçilere SGK tarafından ayda 467 milyon, yılda ise 5.6 milyar lira ödeme yapılıyor. Çoğunun Avrupa'da yaşadığı dikkate alınırsa, emekli aylıklarıyla, Türkiye'den Avrupa'ya her yıl yaklaşık 5 milyar lira aktarılıyor.

2000 ÖNCESI DÖNEMİ BORÇLANMAK AVANTAJ

Belli bir süre borçlanması gerekenlerin, daha yüksek emekli aylığı bağlanabilmesi için 2000 yılından önceki yılları tercih etmeleri büyük bir avantaj sağlıyor. Örneğin, emeklilik için 3 bin 600 gün prim ödemesi yeterli olan kişilerin, imkanları varsa 2000 yılından önceki dönemler için borçlanma yapacaklarını başvuru formunda belirtmeleri gerekiyor. Prim ödemesini 2000 yılı öncesi günler için yapanlar, daha yüksek emekli aylığı alabiliyor. 2008 yılında sosyal güvenlik yasasında yapılan değişiklikten sonra 332 bin 216 gurbetçi yurtdışı borçlanması için müracaatta bulundu. Bunlardan 222 bin 610'u hesaplanan borçlanma primini ödedi.

BAŞVURUYU NERELERE YAPMAK GEREKIYOR?

Peki, Türkiye ve Almanya'daki çalışma sürelerini birleştirerek aylık bağlatanlar dahil olmak üzere yurtdışı borçlanması yapmak isteyenler başvurularını nasıl yapacak? Öncelikle başvuru için mutlaka Türkiye'ye gelmek gerekmediğini belirtelim. Başvuru yapmaya karar verenlerin bulundukları ülkedeki konsolosluklardan ve diğer yerlerden temin edecekleri belgelerle birlikte (Gerekli belgeler SGK'nın internet sitesinde mevcut) Türkiye'de nüfusa kayıtlı oldukları yerdeki sosyal güvenlik il müdürlüklerine veya sosyal güvenlik merkezlerine gitmeleri gerekiyor. Başvurular posta yoluyla da yapılabiliyor.