Emeklililkle İlgili Genel Açıklamalar
Devlet memurlarının emekli olabilmeleri için gerekli olan şartlar; İstekle emeklilik, Re'sen emeklilik, Yaş Haddinden emeklilik, Malulen emeklilik hakkında açıklamalar bu bölümde yer almaktadır.
Devlet memurlarının emekli olabilmeleri için gerekli olan şartlar; İstekle emeklilik, Re'sen emeklilik, Yaş Haddinden emeklilik, Malulen emeklilik hakkında açıklamalar bu bölümde yer almaktadır.
GİRİŞ
Bu çalışmada emeklilik işlemleri bütün yönleriyle açıklanmaya çalışılacaktır. 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile belirlenen emeklilik halleri 4 ana grupta toplanmaktadır.
I-İSTEKLE EMEKLİLİK
08.09.1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 Sayı Kanundan sonra göreve başlayan Emekli Sandığı iştirakçilerinden erkek ve kadınların 25 fiili hizmet yılını doldurmaları halinde, kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuşsa istekleri üzerine emeklilik hakkını kazanmaktadırlar.
Diğer taraftan 4447 sayılı Kanun ile 5434 sayılı Sandığı Kanununa eklenen Geçici 205. madde ile, Kanunun yürürlük tarihinde; Kadın iştirakçilerden 20, erkek iştirakçilerden 25 fiili hizmet yılını dolduranlardan yaş şartı aranmaksızın istekleri üzerine emekli aylığı bağlanacağı hüküm altına alınmış ve geçici 206. madde ile de Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte görevde bulunanlara kademeli geçiş öngörülmüştü.
Ancak, 4447 sayılı Kanunla getirilen kademeli geçişi ve istisnaları düzenleyen geçici 205. ve geçici 206. maddeler Anayasa Mahkemesinin 23 Kasım 2001 tarih ve 24592 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Esas No : 1999/42, Karar No: 2001/41 ile iptal edilmiştir. Anayasa Mahkemesi kararları geriye yürümeyeceği için iptal tarihine kadar emekli olanların hakları zayi olmayacaktır.
Sonuç olarak; Sandık iştirakçilerinden erkek; kadın 25 fiili hizmet yılını doldurmuş olmaları ve kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmaları halinde istekleri üzerine emeklilik hakkını kazanmaktadır.( yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar)
II- RE'SEN EMEKLİLİK
İlgililerin isteklerine bakılmaksızın kurumlarınca yapılan zorunlu emeklilik işlemidir. 30 fiili hizmet yılını dolduran iştirakçiler kurumlarınca (tayine yetkili makam tarafından) isteklerine bakılmaksızın, görülen lüzum üzerine emekliye sevk edilebilmektedir.
Haklarında yaş haddi hükümleri uygulanarak kurumlarınca re' sen veya 61 yaşını doldurmaları nedeniyle istekleri üzerine emekli edilenlerden fiili hizmet müddeti 15 yılı doldurmuş bulunanlara,
Ahlak, yetersizlik veya disiplin sebeplerinden dolayı sicilleri üzerine kurumlarınca re' sen emekliye sevk edilenlere, fiili hizmet müddetlerinin 25 yıl ve yaşlarının 61 olması halinde emekli aylığı bağlanmaktadır. Aksi halde ilgililere toptan ödeme yapılmaktadır.
III-YAŞ HADDİNDEN EMEKLİLİK
İştirakçilerin kanunla belirlenen yaş hadlerini doldurmaları halinde, kurumlarca uygulanması zorunlu, isteğe bakılmaksızın yapılan re'sen emeklilik işlemidir.
Yaş haddi genel olarak 65 yaşın doldurulduğu tarihtir. Bu tarihlerden sonra ilgililerin çalıştırılmaları mümkün bulunmamaktadır. Yaş haddi bir kısım personel için 60 yaşın altında tespit edildiği gibi, 65 yaştan sonra da çalıştırılan istisnai görevler kanunlarımızda mevcuttur.
IV- MALÜLEN EMEKLİLİK
İştirakçilerin vücutlarında meydana gelen arızalar veya uğradıkları tedavisi imkansız hastalıklar sebebiyle vazifelerini yapamayacak duruma gelmeleri halinde uygulanan emeklilik işlemidir.
Belirtilen sebeplerle çalışamayacak duruma düşenlere "malül" denilmekte olup meydana geliş sebeplerine göre 3 türe ayrılmaktadır.
- a) Adi Malüllük,
- b) Vazife Malüllüğü,
- c) Harp Malüllüğü.
Adi Malüllük : Adi malüllükte emekli aylığı bağlanabilmesi için iştirakçilerin en az 10 yıl fiili hizmet müddetinin bulunması gerekmekte olup, aksi takdirde toptan ödeme yapılmaktadır.
İstisna olarak 5 yıl fiili hizmet müddeti bulunan iştirakçilere, tedavisi, imkansız bir malüliyete uğraması ve başkasının güç ve yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremez duruma düşmeleri halinde 15 yıl hizmeti bulunan malüller gibi aylık bağlanmaktadır.
Vazife Malüllüğü: İştirakçilerin vazife yapamayacak duruma düşmeleri;
Vazife malullükleri,
Harp Malüllüğü : Vazife malüllerinden bu malüllüklere,