Cumhuriyet Gazetisi'nden Olcay Büyüktaş Akça'nın haberine göre, AKP hükümeti, bazı kaynakların en az 5 bin 500 YTL olarak hesapladığı kişi başına ödeme miktarını en fazla 1391 YTL olarak planlıyor
“Tasfiye ediliyor”, “Çalışanlara geri ödenecek”, “Yok yok, iki ay daha ertelendi” denilen konut edindirme yardımının (KEY) nihayet ödeneceği açıklandı. 7 Temmuz'-dan itibaren ödenmeye başlayacak 20 yıllık bir geçmişe sahip KEY'de durum kısaca şöyle:
KEY nedir?
Konut edindirme yardımı. 1987 yılında Turgut Özal döneminde, çalışanları konut edindirmek vaadiyle oluşturulan bir fon. Sistem kâğıt üzerinde çalışanlardan yapılacak kesintilerin bir hesapta toplanmasını, birikimlerin nemalandırılmasını ve konut edinmesi sırasında çalışana ciddi bir katkı yapılmasını amaçlıyordu. Ancak ANAP'ın pek çok fon uygulamasında olduğu gibi KEY uygulaması da fiyaskoyla ve yağmayla sonuçlandı.
Uygulama ne kadar devam etti, kimler ödeme yaptı?
KEY kesintileri 1995 yılına kadar 9 yıl süreyle devam etti. Ancak çalışanlar konut sahibi olamadan uygulama 1996 yılında durduruldu. 1999'da çıkarılan 588 sayılı kanun hükmünde kararname ile KEY hesaplarının tasfiyesi kararlaştırıldı ve Emlak Bankası hesaplarında bulunan KEY kesintilerinin parasal miktarı değerindeki gayrimenkul, Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (EGYO) AŞ'ye devredildi.
İyi değerlendirilmedi
Devir sırasında fonun değeri belli miydi? Ne yazık ki, devredilen Emlak Bankası gayrimenkullerinin ekspertiz değeri bir sır olarak kaldı. Devir sırasında Emlak Bankası gayrimenkullerinin değerinin çok yüksek tutulduğu ve böylece KEY hesaplarının zarara uğratıldığı sık sık gündeme getirildi.
Fon nasıl değerlendirildi? Nemalandırma, KEY uygulamasını başlatan 3320 sayılı yasaya uygun olarak yapılmadı. 3320 sayılı yasanın 10. maddesi ve bu yasaya göre çıkarılan uygulama yönetmeliğinin 27. maddesine göre kesintilerin Emlak Bankası'nın 6 aylık vadeli mevduat faizi, devlet tahvili, Hazine bonosu ve gelir ortaklığı senetleri gibi çeşitli seçeneklerle nemalandırılması gerekiyordu. Amaç, birikimlerin enflasyon karşısında korunması ve reel olarak artmasıydı. Görev Emlakbank'a verilmişti. Yasanın ve yönetmeliğin hükümlerine rağmen Emlak Bankası'nın KEY hesaplarına uyguladığı nema (faiz) komik düzeylerde kaldı. Bu düşük nemalandırma sonucunda KEY hesapları eridi.
Öte yandan, halen EGYO'da KEY hesapları karşılığı bulunan gayrimenkullerin bugünkü değerinin ne olduğu bilinmiyor. Oysa bu, hayati öneme sahip. Çünkü EGYO'nun gayrimenkullerinin yüzde 62'si KEY hesaplarının karşılığı. KEY ödemeleri buradan yapılacak.
KEY'in ödenmesine nasıl karar verildi? AKP, birinci iktidar döneminin sonunda bir seçim yatırımı olarak gündeme getirdi. Ödemeye ilişkin yasa aceleyle çıkarılmasına karşın uygulama tam tersine epey zaman aldı.
Kimler KEY ödemesinden yararlanacak? Teorik olarak 1987 ile 1995 arasında kadrolu olarak çalışan işçi ve memuru kapsıyor. Ancak KEY ödemeleriyle ilgili belgelerde çok fazla hatanın bulunduğu söyleniyor. Pek çok hak sahibinin TC kimlik numarası bulunmazken 331 bin 274 hak sahibinin kurum sicil numarası “sıfır” olarak girilmiş. 770 bin 26 hak sahibinin kurum sicil numaraları birden fazla kişide bulunurken 958 bin 19 hak sahibi de birden fazla kurum tarafından bildirilmiş. Ayrıca belediyelerin çok önemli bir kısmı ödeme yapmadığı halde 1987-1995 yılları arasında çalışan kişilerin listesini ilgili kuruma göndermiş durumda. Bu kişilerin adlarına yardım tutarı yatmayan aylarla ilgili para alma şansları bulunmuyor.
Hak sahipleri zor bulundu
Ödemeler niçin gecikti? Öncelikle hak sahiplerinin bulunması epey zaman aldı. Yıl başında hak sahiplerinin sadece 1.5 milyonu saptanmış durumdaydı. Geriye kalan yaklaşık 4.5 milyon hak sahibine ulaşmak epey zaman aldı. İstediğinde pek çok fişlemeyi kolaylıkla yapan devlet, bu konuda elini biraz yavaş tuttu. Daha sonra ilgili kurumların yaptığı açıklamayla hak sahiplerinin 9 milyonu bulacağı belirtildi. O dönemde işçi-memur toplam 7 milyon kişinin çalıştığı hatırlatıldığında, durum kısa süreli çalışmalarla aydınlatıldı. Tabii bu kısa süreli çalışmaların ne kadarının doğru bir şekilde birleştirildiği en geç bir ay içinde belli olacak.
KEY ödemeleri ne zaman yapılacak? Son açıklamalara göre 7 Temmuz'da başlıyor. 30 Haziran'a kadar hak sahiplerine ilişkin liste Ziraat Bankası'na gönderilecek. Ödemeler 7-20 Temmuz arasında Ziraat Bankası'ndan yapılacak. Hisse senedi almak isteyenlere ise banka tarafından dekont verilecek. Günlük olarak da talepte bulunanlar Emlak Konut'a raporlanacak.
Alacaklı sayısı artabilir
Kaç kişi yararlanacak? Önce 1.5, sonra 8.3 milyon kişi olarak açıklanan hak sahibinin, en son güncellemeyle 9 milyon kişiye çıkacağı söyleniyor.
Çalışanlara ne kadar ödeme yapılacak? Her hak sahibine çalıştığı süre ve bu sürelerde yapılan kesintilerin bildirilmesine bağlı olarak farklı farklı miktarlarda ödeme yapılacak. Yurttaşlar TC kimlik numaralarıyla kurumun internet sitesinden ödeme tutarını öğrenebilecek. Sendikaların yaptığı hesaplamaya göre tam kesinti yapılan bir çalışanın 5 bin 500 YTL alması gerekirken açıklanan miktar 1392 YTL. 2 ya da 10 YTL bile alacak hak sahiplerinin olacağı biliniyor.