TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Genel Müdürü Mehmet Zahid Sobacı, TRT'nin gelirleri ve kamu yayıncılığına ilişkin önemli açıklamalarda bulundu. TRT'nin faaliyetleri, gelir yapısı ve istihdam süreçleri hakkında detaylı bilgiler paylaşıldı.
TRT'de İstihdam Şekilleri ve Personel Alımı
Sobacı, TRT'de kadro karşılığı sözleşmeli personel ve Özel Hukuka Tabi (ÖHT) personel olmak üzere iki istihdam şekli bulunduğunu anlattı. İşe alımlarda aranacak şartların, işe alım yöntemi ve istenecek belgelerin, TRT Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Personel Çalıştırmasına İlişkin Usul ve Esaslar çerçevesinde belirlendiğini ve ÖHT'li personelde sınavsız işe alımın söz konusu olmadığını belirtti.
TRT'nin Kanal ve Platformları
TRT'nin 17 televizyon kanalı ve 17 radyo kanalı, uluslararası dijital platform tabii, uluslararası 9 dijital haber platformu, dijital mobil uygulamaları ve oyunları barındıran TRT Çocuk Oyun Dünyası bulunuyor. Sobacı, bu alanların daha spesifik nitelikte veya özel sektör tecrübesine sahip yöneticiler gerektirebildiğini, bu nedenle ÖHT'li personelin yönetici olmasının mümkün olduğunu ifade etti. Uluslararası firmalar nedeniyle tabii'ye sadece bir kamu kurumunun bakış açısıyla yaklaşmanın mümkün olmadığını, çünkü uluslararası büyük firmalarla piyasada rekabet içinde hareket edildiğini söyledi.
TRT'nin Gelirleri ve Kamu Yayıncılığı
Sobacı, TRT'nin bandrol geliri, kamusal katkı payı ve kendi faaliyetlerinden elde ettiği gelirlere ilişkin açıklamalarda bulundu. TRT'nin, devlet televizyonu ve kamu yayıncısı olarak tüm uluslararası muadillerinde olduğu gibi kamusal katkı payı aldığını belirtti. Avrupa Yayıncılar Birliğinin kamu yayıncılarının aldığı katkı payına ilişkin sıralamada 43 ülke içerisinde 33'üncü sırada yer aldıklarını ifade etti.
Kültür, Sanat ve Özel Yayıncılık
Sobacı; "Bandrol gelirlerini özel sektörle de karşılaştırıyoruz ama bandrol gelirlerini eğer biz almayacaksak, özel sektöre baktığımızda TRT 2 gibi kültür sanat yaşamını ayakta tutmaya çalışan bir kanalı görmezsiniz. Çünkü özel sektör kar maksimizasyonuyla hareket ettiği ve bandrol geliri de olmadığı için kültür sanat yaşamını önemsemeyebilir. Ama TRT, kamu yayıncısı ve devlet televizyonu olduğu için kültür sanat yaşamını ayakta tutabilmek adına TRT 2 gibi bir kanalı sürdürülebilir bir şekilde ayakta tutmaya çalışır. TRT Çocuk kanalı reklamsız bir şekilde yayın hayatına devam etmektedir. Hiçbir özel kuruluşta TRT Kürdi gibi belli bir bölgeye hizmet eden, yayıncılık yapan bir kanala rastlamazsınız. Çünkü kar maksimizasyonuyla hareket eder. TRT Avaz gibi Türk cumhuriyetlerine, belli bir hedef kitleye hitap eden, yayıncılık yapan bir kanala rastlamazsınız. TRT Türk gibi Avrupa'da yaşayan Türk vatandaşlarımıza ve soydaş topluluklarımıza doğrudan yayın yapan bir kanala rastlamazsınız. O yüzden karşılaştırmayı sadece katkı payı alıyor, almıyor denkleminin biraz daha genişletilerek değerlendirmesinde fayda olduğunu düşünüyorum." dedi.
Sobacı, TRT Müzik, TRT World, TRT Belgesel gibi kanallarla çeşitli etkinlikler düzenlediklerine dikkat çekti. "Bandrol gelirlerini alıyoruz ama devlet yayıncılığı ve kamu hizmeti çerçevesinde de karşılığını verdiğimizi düşünüyorum." dedi. 2021 yılında faaliyet gelirlerinden elde edilen gelirin bütçeye oranının yüzde 23 olduğunu, 2024 itibarıyla bu oranın yüzde 31'e çıktığını belirtti. 2020'de 283 milyon lira olan reklam gelirinin 2024 itibarıyla 3 milyar 867 milyon liraya yükseldiğini, dizi gelirlerinden elde edilenin de 703 milyon liraya çıktığını kaydetti.
Oyuncu Aybüke Pusat'ın Diziden Çıkarılması
Sobacı, TRT'de yayınlanan Teşkilat dizisinin eski oyuncusu Aybüke Pusat'ın diziden çıkarılmasıyla ilgili, TRT'nin doğrudan oyuncu ile değil projeyi getiren yapımcıyla sözleşme imzaladığını söyledi. Yapımcının oyuncu tercihlerine çok profesyonel kriterlerle yaklaştıklarını, içerik standardı ve prodüksiyon kalitesinin dışında yönlendirici rol oynamadıklarını belirtti.
"Zaten aksi bir tavır içerisinde olsaydı, iddia edildiği gibi oyuncunun siyasi görüşüne, yaşam tarzına, sosyal çevresine bakılsaydı o zaman Aybüke hanımın hiç TRT'de çalışmıyor olması lazım. Demek ki bakmıyoruz, TRT'de onca kişi çalışabiliyor. Dolayısıyla da TRT'de bir yasaklı oyuncu listesi veya bunları arşivleyecek, profilleyecek bir izleme, teknik düzen söz konusu değildir. Biz prodüksiyon kalitesine, oyuncu ve rol uyumuna, senaristin ve yönetmenin tercihlerine, oyuncunun büyük dizilerde daha önceden rol alıp almadığı gibi profesyonel kriterlere bakarız. Aybüke Pusat, kamuoyunda çok açık bir şekilde bir boykot çağrısına destek vermiştir. Bu boykot TRT'yi kapsamaktadır. Aybüke Pusat da TRT dizisinde çalışmaktadır. Dolayısıyla Aybüke Pusat 'TRT'de benim dizimi izleme, şu programı izleme' demektedir. Hem benim dizimde, TRT'de çalışacaksın, işverenin ben olacağım, istihdam hakkım olduğu kadar, Aybüke Pusat'ın bir dizide istihdamı TRT'nin hakkı olduğu kadar, 'beni izleme' diyen bir boykotun parçası haline geldiğinde TRT'nin dışarısına koymak, sözleşmesini sonlandırma iradesini göstermek de TRT'nin işveren olarak en doğal hakkıdır. Çünkü Aybüke Pusat'ın dahil olduğu boykot TRT'yi boykottur."Sobacı, Teşkilat dizisinin reyting rekorları kırdığına ve 5 sezondur devam ettiğine dikkati çekerek, "Biz o diziyi her sezon var etmek için büyük bir emek veriyoruz. Benim altımda çalışan bir personel veya oyuncunun, yıllardır emek verdiğim bir diziyi bitirme, 'bunu izleme' deme hakkına sahip olduğunu düşünmüyorum. O yüzden de TRT'nin dışarısına kendisini aldık." dedi.
Muhalefete Yayın Süresi Eleştirileri
Bazı milletvekillerinin, TRT yayınlarında muhalefete daha az süre verildiğine ilişkin eleştirilerine de cevap veren TRT Genel Müdürü Sobacı, devlet televizyonu olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıklamalarının tümünü yayınlamaları gerektiğini söyledi.