Buna ilişkin Daire kararını onadı.
5682 sayılı Pasaport Kanunu ne diyor?
birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya T . C . Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle Sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri , vakıf yükseköğretim kurumlarında görev yapanlardan en az 15 yıl mesleki kıdemi olan öğretim üyeleri ile birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına; diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verilir..
Danıştay 10. Daire: Bu görevde iken 1. Dereceyi alan başkanlara ilişkindir
Anılan Kanun bir bütün olarak değerlendirildiğinde, Türk vatandaşları için düzenlenecek olağan pasaportun "umuma mahsus pasaport" olduğu; "hususi damgalı pasaport"un, adından da anlaşıldığı üzere, belirli özel koşul ve hallerde münhasıran düzenlenen özel ve istisnai bir belge niteliğinde bulunduğu; Kanun'un 14. maddesinin (A) bendi irdelendiğinde, Kanun ve KHK koyucunun maddenin ilk fıkrasında görevi halen devam edenlere, ikinci fıkrasında ise bu görevden emeklilik veya çekilme suretleriyle ayrılanlara yönelik düzenleme getirdiği, ayrıca birinci fıkrada belediye başkanlarını tanımlarken "eski", "emekli" ya da "görev süresini tamamlamış" gibi ifadelere yer vermemesinin bu durumu açıkça ortaya koyduğu, dolayısıyla "birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına" ibaresinin, halihazırda görev yapmakta olan belediye başkanlarını kapsadığı; kaldı ki, maddenin ikinci fıkrasında yer alan, birinci fıkrada sayılanlardan emeklilik veya çekilme sebebiyle görevden ayrılmış olanların da aynı hakka sahip olduğu yolundaki hükmün aksi yorumunun, neredeyse her belediye başkanının emekli olma yahut çekilme sonrası hususi damgalı pasaport alma hakkına sahip olacağı sonucunu doğuracağı, böyle bir durumda da KHK koyucunun, maddenin ilk fıkrasına emekli belediye başkanları için özellikle "birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olma" koşulu koymasının hiçbir anlam ifade etmeyeceği; bu bakımdan, sözü geçen maddede yer alan birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanı ibaresinin, görev sırasında kazanılmış bir statü olarak nitelendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığı.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No: 2022/2482
Karar No: 2024/119
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Onuncu Dairesinin 18/10/2021 tarih ve E:2017/1466, K:2021/4871 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem:
1999 - 2004 yılları arasında Van ili, Erciş ilçesinde belediye başkanı olarak görev yapan davacı tarafından, hususi damgalı pasaport verilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin Ankara Valiliği İl Emniyet Müdürlüğünün . tarih ve . sayılı işlemi ile bu işlemin dayanağı olan İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğünün 15/03/2016 tarih ve 44752 sayılı Genelgesi'nin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti:
Danıştay Onuncu Dairesinin 18/10/2021 tarih ve E:2017/1466, K:2021/4871 sayılı kararıyla;
Dava konusu Genelge'nin incelenmesi:
İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğünün "Belediye Başkanları" konulu 15/03/2016 tarih ve 44752 sayılı Genelgesi'nde özetle; Çubuk Belediye Başkanı iken, görevinin sona erdiği tarih itibarıyla emekli keseneğine esas aylık derece ve kademesinin 3. derecenin 2. kademesi ve ek göstergesi 3000 olan bir kişinin, 5434 sayılı Kanun'un Ek 76. maddesi uyarınca Emekli Sandığı ile iştirakçiliğini devam ettirdiği, bu durumunu gösterir belge edindiği tarih itibarıyla emeklilik keseneğine esas aylık derece ve kademesinin 1. derecenin 4. kademesi olduğu ve ek göstergesinin 4800 olduğuna ilişkin yazı ile hususi damgalı pasaport almak için başvuruda bulunduğu, bu kişinin talebinin yerine getirilip getirilemeyeceğine ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından görüş istendiği ve anılan Kurumca verilen 23/11/2015 tarihli görüş yazısına göre, 5682 sayılı Pasaport Kanunu'nun hususi damgalı pasaport verilebilecek kişilerin düzenlendiği 14. maddesinin (A) bendinin, görevde bulunan kişileri kapsadığı dikkate alındığında, aynı bentte bulunan "birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına" ibaresinden de görevleri sırasında bu hakkı kazanmış olan belediye başkanlarının anlaşılması gerektiği, belediye başkanlarının söz konusu madde ile tanınan haktan yararlandırılmaları için başvuru tarihi itibarıyla değil, belediye başkanlığı görevleri sırasında gerek emeklilik yönünden birinci dereceli kadroya (birinci derecenin kademelerinden emekli kesenek kesilmesinin) ulaşmış gerek ise tabi olunan sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre yaş ve hizmet süresi itibarıyla emekliliğe hak kazanmış olmalarının (iki şartın da belediye başkanlığı görevi sırasında sağlamış olmasının) gerekli olduğu belirtildiğinden, emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarının hususi damgalı pasaport müracaatlarının, belirtilen hususlar dikkate alınarak yerine getirilmesi gerektiği yolunda Dışişleri Bakanlığı ve 81 İl Valiliğine talimat verildiğinin görüldüğü,
5682 sayılı Pasaport Kanunu'nun 14. maddesinin (A) bendinin 1. fıkrasında, hususi damgalı pasaportların, Türkiye Büyük Millet Meclisi eski üyeleri ve eski bakanlara herhangi bir özel koşul aranmaksızın, maddenin devamında sayılan ve halihazırda belirtilen görevde çalışan diğer kamu görevlilerine ise (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Kurulu üyeleri hariç tutulmak kaydıyla) bazı koşullar belirtilerek, diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verileceğinin hüküm altına alındığı; maddenin 2. fıkrasında, bunlardan emeklilik veya çekilme sebepleri ile vazifelerinden ayrılmış olanların da hususi damgalı pasaport alma hakkına sahip olduğu, 3. fıkrasında ise, il ve ilçe belediye başkanlarının herhangi bir koşul aranmaksızın görev süresi boyunca hususi damgalı pasaport alma hakkı bulunduğu hükmünün yer aldığı,
Anılan Kanun bir bütün olarak değerlendirildiğinde, Türk vatandaşları için düzenlenecek olağan pasaportun "umuma mahsus pasaport" olduğu; "hususi damgalı pasaport"un, adından da anlaşıldığı üzere, belirli özel koşul ve hallerde münhasıran düzenlenen özel ve istisnai bir belge niteliğinde bulunduğu; Kanun'un 14. maddesinin (A) bendi irdelendiğinde, Kanun ve KHK koyucunun maddenin ilk fıkrasında görevi halen devam edenlere, ikinci fıkrasında ise bu görevden emeklilik veya çekilme suretleriyle ayrılanlara yönelik düzenleme getirdiği, ayrıca birinci fıkrada belediye başkanlarını tanımlarken "eski", "emekli" ya da "görev süresini tamamlamış" gibi ifadelere yer vermemesinin bu durumu açıkça ortaya koyduğu, dolayısıyla "birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına" ibaresinin, halihazırda görev yapmakta olan belediye başkanlarını kapsadığı; kaldı ki, maddenin ikinci fıkrasında yer alan, birinci fıkrada sayılanlardan emeklilik veya çekilme sebebiyle görevden ayrılmış olanların da aynı hakka sahip olduğu yolundaki hükmün aksi yorumunun, neredeyse her belediye başkanının emekli olma yahut çekilme sonrası hususi damgalı pasaport alma hakkına sahip olacağı sonucunu doğuracağı, böyle bir durumda da KHK koyucunun, maddenin ilk fıkrasına emekli belediye başkanları için özellikle "birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olma" koşulu koymasının hiçbir anlam ifade etmeyeceği; bu bakımdan, sözü geçen maddede yer alan birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanı ibaresinin, görev sırasında kazanılmış bir statü olarak nitelendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığı,
Öte yandan; 5434 sayılı Kanun'un mülga ek 76. maddesinde yer alan, süresi kanunlarla belirlenen görevlere atanan veya seçilenlerden görevleri sona erenlerin Emekli Sandığı ile kuracağı ilginin Sandığa yapacakları başvuru tarihini izleyen ay başından itibaren devam edeceği yolundaki düzenlemeye göre, bu suretle Sandığa prim ödeyenlerin madde metnindeki koşulları sağlamaları sonucu kazanacakları emeklilik haklarının, bu hakkı kazandıkları tarihten itibaren hüküm ve sonuç doğuracağı; anılan maddenin, bu kişilere yönelik geçmişe dönük olarak sağladığı bir hak bulunmadığının görüldüğü,
Bu durumda; "birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına" ibaresinden, görevleri sırasında bu hakkı kazanmış olan belediye başkanlarının anlaşılması ve yapılacak işlemlerin bu doğrultuda tesis edilmesi gerektiği yolundaki İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğünün 15/03/2016 tarih ve 44752 sayılı Genelgesi'nde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığı,
Dava konusu uygulama işleminin incelenmesi:
1999 - 2004 yılları arasında Van ili, Erciş ilçesinde belediye başkanı olarak görev yapan davacının, görev süresinin sona erdiği 28/03/2004 tarihi itibarıyla intibakının 2. derecenin 2. kademesinde olduğu, görevi sona erdikten sonra 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun (mülga) ek 76. maddesi uyarınca 1. derecenin 4. kademesi intibakı ile 4800 ek gösterge üzerinden 15/02/2009 tarihinden geçerli olmak üzere tarafına emekli aylığı bağlandığı görüldüğünden, görev süresinin sona erdiği tarih itibarıyla "birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanı olma" koşulunu sağlamadığı açık olan davacının, tarafına hususi damgalı pasaport verilmesi isteminin reddi yolunda tesis edilen işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı,
Öte yandan; davacının, diğer yasal koşullara sahip olması durumunda, 5682 sayılı Pasaport Kanunu'nun 15. maddesinde düzenlenen umuma mahsus pasaport alma hakkına sahip olduğu hususunun da açık olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI:
Davacı tarafından, görev başında iken 1. derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanı olma şartının Kanun'un aradığı şartlardan olmadığı, Genelge ile bu şekilde bir sınırlandırma getirilmesinin Anayasa'ya aykırı olduğu, eşitlik ilkesinin de ihlal edildiği, 5434 sayılı Kanun'un Ek 76. maddesinde belirtilen haktan yararlanarak emeklilik primleri yatırılmak suretiyle 5289 sayılı Kanun'a göre 1. derece emeklilik keseneğine tabi aylığa hak kazandığı ve 27/01/2009 tarihi itibarıyla da 25 yıl 3 ay 5 gün hizmet süresi ile 1. derecenin 4. kademesinden bu unvan ile tarafına emeklilik aylığı bağlandığı, emeklilik primlerinin belediye başkanlığı kadro ve unvanı altında yatırıldığı, 5682 sayılı Pasaport Kanunu'nun 14. maddesinin (A) bendinde hususi damgalı pasaport hak sahipliği için aranan birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış belediye başkanı olma koşulunu sağladığı, yorum yolu ile kanun lafzının aleyhe yorumlanamayacağı ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI:
Davalı idareler tarafından, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ .'ÜN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c)Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması" sebeplerinden birinin varlığı halinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine,
2.Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin Danıştay Onuncu Dairesinin temyize konu 18/10/2021 tarih ve E:2017/1466, K:2021/4871 sayılı kararının ONANMASINA,
3. Kesin olarak, 25/01/2024 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY
X- 5682 sayılı Pasaport Kanunu'nun, dava konusu işlemlerin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan "Hususi pasaportlar" başlıklı 14. maddesinin (A) bendinin 1. fıkrasında, "Hususi damgalı pasaportlar; Türkiye Büyük Millet Meclisi eski üyeleri, eski bakanlar ile birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri ile birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına; diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verilir..."; 2. fıkrasında, "Bunlardan emeklilik veya çekilme sebepleri ile vazifelerinden ayrılmış olanlara da bu nevi pasaport verilir."; 3. fıkrasında ise, "il ve ilçe belediye başkanlarına, görevleri süresince hususi damgalı pasaport verilir." kurallarına yer verilmiştir.
5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun, 5510 sayılı Kanun'un 106. maddesi ile ilga edilen ek 76. maddesinde, "Süresi kanunlarla belirlenen görevlere atanan veya seçilenlerden görevleri sona erenlerin Sandıkla kurmuş oldukları ilgi Sandığa yapacakları başvuru tarihini izleyen aybaşından itibaren devam ettirilir. Bunların emekli kesenekleri görevden ayrıldıkları tarihteki emekli keseneğine esas aylık derece, kademe ve ek göstergeleri üzerinden keseneğe esas diğer unsurlar da nazara alınmak suretiyle hesaplanır ve ilgililer tarafından ait olduğu ay içinde Sandığa ödenir. Bu suretle geçen sürenin her yıl bir kademe her üç yılda bir derece yükseltilmek ve öğrenim durumları itibariyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 36 ncı maddesinde belirlenen en son yükselebilecekleri derece ve kademeyi geçmemek kaydıyla emekli keseneğine esas derece ve kademeleri yükseltilir ve ek göstergeleri bu derecelere göre ek 48 inci madde hükümleri uygulanmak suretiyle tespit edilir. (...)" kuralı yer almıştır.
5434 sayılı Kanun'un anılan maddesine göre, süresi kanunla belirlenen görevlere seçilen kişilerin görevleri sona erse de, başvuruları üzerine emeklilik primlerini yatırmaya devam edebilecekleri ve emekli keseneğine esas derece ve kademelerinin yükselebileceği; bu suretle de, belediye başkanlarının görevleri sona erdikten sonra dahi birinci derece emekliliğe hak kazanabilecekleri görülmektedir.
5682 sayılı Kanun'un, hususi damgalı pasaport alma hakkına sahip kişilerin düzenlendiği 14. maddesinin (A) bendinde, birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanma şartının belediye başkanlığı görevinin fiilen devam ettiği süre içerisinde sağlanması gerektiğine yönelik açık bir belirleme yapılmadığı anlaşılmakla birlikte; süresi kanunla belirlenen görevlere seçilerek gelen belediye başkanlarına istisnai olarak 5434 sayılı Kanun'un yukarıda aktarılan hükümlerine göre, görevleri sona erdikten sonra da emekli keseneğine esas derece ve kademelerini yükseltme imkanı verildiğinden, bu şekilde birinci dereceden emeklilik hakkı kazanan kişilerin de 5682 sayılı Pasaport Kanunu'nda yer verilen birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanı olarak nitelendirilmesi gerektiği sonucuna varılmaktadır.
Bu durumda, "birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına" ibaresinden, görevleri sırasında bu hakkı kazanmış olan belediye başkanlarının anlaşılması gerektiği ve yapılacak işlemlerin bu doğrultuda tesis edilmesi gerektiği yolundaki İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğünün 15/03/2016 tarih ve 44752 sayılı Genelgesi'nde ve bu Genelge'ye dayanılarak hususi damgalı pasaport başvurusu esnasında birinci derece kadro ile emekli belediye başkanı olarak emekli aylığı almakta olan davacıya hususi damgalı pasaport verilemeyeceği yolunda tesis edilen işlemde hukuka uyarlık; aksi değerlendirmeyle davanın reddi yolunda verilen Daire kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davacının temyiz isteminin kabulü ile temyize konu kararın bozulması gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.