Tarım ürünlerinde kullanılan pestisitlerin gıda yoluyla vücuda alınması, günümüzde halk sağlığını tehdit eden önemli bir endişe kaynağı haline gelmiştir. Dr. Sümeyye Nur Budak, EWG'nin her yıl yayımladığı "Kirli On İkiler" listesine dikkat çekerek, 2024 yılı itibarıyla pestisit kalıntısı bakımından en riskli ürünleri açıklamıştır. Pestisitler, tarımda verimi artırmak ve zararlıları kontrol altında tutmak için yaygın şekilde kullanılmakta olup, insan sağlığı açısından ciddi riskler taşımaktadır.
Uzmanlar, bu ürünlerde bulunan kalıntıların yüksek miktarda tüketildiğinde kanserden hormonal bozukluklara kadar çeşitli sağlık sorunlarına yol açabileceği konusunda uyarmaktadır. Ancak Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, "Sanki yediğimiz her gıdada aşırı miktarda pestisit varmış gibi bir algı oluşturulmasını iyi niyetli bulmuyoruz" diyerek kamuoyundaki tartışmalara tepki göstermiştir.
2024 "Kirli On İkiler" Listesi
Cumhuriyet'in haberine göre, Halk sağlığı uzmanı Dr. Sümeyye Nur Budak, Çevre Çalışma Grubu'nun (EWG) yayımladığı 2024 yılı "Kirli On İkiler" listesinde pestisit kalıntısı açısından en riskli 12 ürünü şöyle sıralamıştır:
- Çilek
- Ispanak
- Lahana
- Üzüm
- Şeftali
- Armut
- Nektari
- Elma
- Acı biber
- Kiraz
- Yaban mersini
- Yeşil fasulye
Pestisitlerin Sağlık Üzerindeki Etkileri
Pestisitlere yüksek dozda maruz kalmak akut zehirlenmelere yol açabilir. Uzun vadede ise aşağıdaki sağlık sorunları ortaya çıkabilir:
- Hormon sistemini etkileyerek üreme sorunları yaratabilir.
- Çocukluk çağında maruz kalmak, sinir sistemi gelişimini olumsuz etkileyebilir.
- Uzun süreli temas, astım ve kronik solunum hastalıklarıyla ilişkilendirilmektedir.
- Lenfoma, lösemi, meme, prostat ve mesane kanseri gibi kanser türlerinin riskini artırabilir.
- Hücre bölünmesi ve DNA yapısında bozulmalara yol açarak kalıtsal hastalıklara zemin hazırlayabilir.
Pestisit Kalıntısı Araştırmaları
Greenpeace Türkiye'nin Nisan 2025'te yayımladığı "Pestisitler ve Çocuklar" raporuna göre, Türkiye'de incelenen 155 meyve-sebze örneğinin yüzde 61'inde birden fazla pestisit kalıntısı bulunmuştur. Bu örneklerin yüzde 33'ü yasal mevzuatın izin verdiği limitlerin üzerinde kalıntı içerirken, 50 üründe ruhsatsız pestisit kullanımı tespit edilmiştir. Ayrıca, 2023 yılında Şanlıurfa'da yapılan bir başka araştırmada ise örneklerin yüzde 34'ü belirlenen üst sınırın üzerinde pestisit içermektedir.
Pestisit Kalıntılarını Azaltmak İçin Yöntemler
Dr. Budak, pestisit kalıntılarını azaltmak için çeşitli yöntemler önermektedir. Ancak hiçbir yöntemin yüzde yüz etkili olmadığını vurgulamaktadır. Tüketiciler şu önlemleri almalıdır:
- Sebze ve meyveleri akan suyun altında dikkatlice yıkamak
- Kabuklarını soyarak tüketmek
- Yapraklı sebzelerin dış yapraklarını ayırmak
- Tuzlu ya da sirkeli suda beklettikten sonra durulamak
- Bir litre suya altı çay kaşığı karbonat ekleyerek hazırlanan solüsyonda 15 dakika bekletmek ve iyice durulamak