Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk komutasında, 26 Ağustos 1922'de başlayan ve 30 Ağustos Zaferi ile sonuçlanan Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nde Türk ordusu, tarihin en büyük kahramanlık destanlarından birini yazdı. 1919'da Birinci Dünya Savaşı sonrası İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkes Antlaşması hükümlerine dayanarak Türk ordusunun cephanesini elinden aldı ve Anadolu'yu işgale başladı. Halide Edip Adıvar'ın "Türk'ün Ateşle İmtihanı" kitabında anlattığı işgal günlerinde, itilaf donanması İstanbul'a, Fransızlar Adana'ya, İngilizler Urfa, Maraş, Samsun ve Merzifon'a, İtalyanlar ise Antalya ve Anadolu'nun güneybatısına yerleşti.
15 Mayıs 1919'da İtilaf Devletlerinin izniyle Yunan Ordusu İzmir'e çıkarma yaptı. Bu durum karşısında Türk milleti, tarih boyunca gösterdiği "millet olma bilinci" ile işgallere karşı Kuvayımilliye hareketini başlattı. İki seçenek vardı: ya işgal güçlerine teslim olunacak ya da yıkılan, yakılan bir ülke yeniden ayağa kalkacak ve küllerinden doğacaktı.
TBMM'nin Açılması ve Batı Cephesi'nde Gelişmeler
1920'de TBMM'nin açılması üzerine işgal güçleri tüm baskıcı politikalarını Atatürk ve silah arkadaşları üzerine yoğunlaştırdı, özellikle Batı Cephesi'nde hareketlilik başladı. Yunan ordusu 1921'de Polatlı'ya kadar geldi. Polatlı'da tarihin en uzun sürecek meydan muharebesinin hazırlıkları yapılıyordu.
Sakarya Meydan Muharebesi ve Stratejik Dönüşüm
Sakarya Meydan Muharebesi, Türk ordusunun Yunan ordusu ile Sakarya boylarında yaptığı ve 23 Ağustos'ta başlayan büyük bir savaştı. Mustafa Kemal Paşa, yeni bir savaş stratejisi uygulayarak ordularına, "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz." emrini verdi. Türk askeri bu emre uyarak vatanını canla başla savundu. Bu mücadele 22 gün 22 gece sürdü ve 13 Eylül 1921'de Sakarya Irmağı'nın doğusundan Yunan kuvvetleri temizlendi. Sakarya Meydan Muharebesi, Türk milletinin savunmadan taarruza geçtiği dönüm noktalarından biri oldu.
Büyük Taarruz'un Başlaması
Düşman ordusunu tamamen yurttan atmak amacıyla bir yıl kadar süren hazırlık döneminden sonra 26 Ağustos 1922'de Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Büyük Taarruz'u başlatan harekat emrini verdi.
26 Ağustos Sabahı ve İlk Başarılar
Başkomutan Mustafa Kemal, Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa (Çakmak) ve Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa (İnönü) ile birlikte Afyonkarahisar sınırlarında Kocatepe'de muharebeyi yönetmek üzere yerini aldı. Topçu ateşleriyle şafak vakti başlayan harekatın devamında Türk askeri, sabahın ilk ışıklarıyla hücuma geçip Tınaztepe'yi ele geçirdi ve Belentepe ile Kalecik Sivrisi'nden düşmanı uzaklaştırdı.
- Taarruzun ilk gününde 1. Ordu birlikleri, Büyük Kaleciktepe ile Çiğiltepe arasındaki 15 kilometrelik alanda düşmanın birinci hat mevzilerini ele geçirdi.
- 5'inci Süvari Kolordusu, düşman gerilerindeki ulaştırma kollarına başarılı taarruzlarda bulundu.
- 2'nci Ordu ise cephede tespit görevini aksatmadan sürdürdü.
Türk ordusu, 27 Ağustos sabahı bütün cephelerde yeniden taarruza geçti ve aynı gün Afyonkarahisar, 8'inci Tümen tarafından düşman işgalinden kurtarıldı. 28 ve 29 Ağustos'ta başarıyla sürdürülen taarruz, düşmanın 5'inci tümeninin etkisiz kılınmasıyla neticelendi.
Büyük Zafer ve Sonrası
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı'nda kazandığı en önemli zaferin arifesinde, 30 Ağustos sabahında Zafertepe Çalköy'de birliklere taarruz emrini verdi. Türk ordusu Dumlupınar'da Yunan birliklerini tamamen sarıp imha etti ve zafer kazanıldı. Kızıltaş Deresi bölgesinde açık kalan alandan bazı Yunan birlikleri, General Trikopis, General Diyenis ve birçok Yunan komutanı kaçtı.
Zaferin ertesi günü, Başkomutan Mustafa Kemal, Fevzi Paşa ve İsmet Paşa ile durum değerlendirmesi yaparak İzmir'e girme görüşünde birleşti.
"Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!"
Mustafa Kemal Paşa'nın "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!" emriyle Türk ordusu üç koldan ilerleyerek:
- 1 Eylül'de Gediz ve Uşak'ı,
- 2 Eylül'de Eskişehir'i,
- 6 Eylül'de Balıkesir ve Bilecik'i,
- 7 Eylül'de Aydın'ı,
- 8 Eylül'de Manisa'yı geri aldı.
- 9 Eylül'de İzmir'de Yunan ordusunu denize döktü.
Türk ordusu, Mustafa Kemal Paşa'nın emrini büyük bir başarıyla yerine getirdi.
Büyük Taarruz'dan Akıllarda Kalanlar
"Sözümü yapamamış olduğumdan dolayı yaşayamam"
Büyük Taarruz'dan akıllarda kalan en önemli olaylardan biri, 57'nci Tümen Komutanı Albay Reşat Bey'in, 27 Ağustos'ta Çiğiltepe'nin alınmasının yarım saat gecikmesi üzerine görevini yerine getirememenin üzüntüsüyle kendisini vurarak intihar etmesiydi. Mustafa Kemal Paşa'ya yazdığı notta: "Yarım saat zarfında o mevkiyi almaya size söz verdiğim halde, sözümü yapamamış olduğumdan dolayı yaşayamam." ifadeleri yer aldı. Çiğiltepe, Albay Reşat Bey'in ölümünün 15 dakika sonrasında düşmandan kurtarıldı.
Büyük Zafer'in Anlamı ve Kutlanışı
"Türk Cumhuriyeti'nin ölümsüz yaşayışı burada taçlandırıldı"
Büyük Önder Atatürk, Büyük Zafer'den iki yıl sonra, 30 Ağustos 1924'te Şehit Sancaktar Mehmetçik Anıtı'nın temel atma törenine katılmak üzere Zafertepe Çalköy'e geldi. Burada yaptığı konuşmada:
"Afyonkarahisar-Dumlupınar Meydan Savaşı ve onun son parçası olan 30 Ağustos Zaferi, Türk tarihinin en önemli dönüm noktasıdır... Besbellidir ki yeni Türk devletinin, genç Türk Cumhuriyeti'nin temeli burada sağlamlaştırıldı, ölümsüz yaşayışı burada taçlandırıldı." sözleriyle zaferin önemini vurguladı.
30 Ağustos Zafer Bayramı, ilk kez 1926'da kutlanmaya başlandı ve her yıl yurt genelinde çeşitli etkinliklerle kutlanmaya devam ediyor.