Yüksek maliyetler nedeniyle tarihinin en büyük dış ticaret açığını veren ayakkabı sektöründe en son 2019'da görülen konkordato ve kapanmalar yeniden başladı.
Temmuz ayında konkordato talebinde bulunan Konya merkezli Doğan Çanta'nın sektöre maliyetinin 1 milyar 200 milyon TL'yi bulduğu, bu süreçte 100'den fazla firmanın mağdur olduğu belirtiliyor. Kırklareli'nde ise yüksek kapasiteli bir fabrikanın 40-50 bin Euro değerindeki makinelerini kilo hesabıyla hurda fiyatına satmaya çalıştığı, buna rağmen alıcı bulunamadığı ifade ediliyor.
Sektör temsilcileri, spor ayakkabıda fırsatın kaçtığını, destek sağlanırsa çıkışın deri ayakkabı ile yakalanabileceğini vurguluyor.
Türkiye ayakkabı sektörü, diğer birçok sektörün aksine çok daha küçük ölçekli şirketlerden oluşan ve bu nedenle de bu tarz olumsuz gelişmelerden çok daha hızlı etkilenen bir sektör olarak ayrışıyor. Yılda 550 milyon çifte yaklaşan üretimiyle dünyanın 6'ncı Avrupa'nın ise 1'inci üreticisi olan ayakkabı sektörü, 2022'den bu yana dünya ile iç piyasada oluşan yüksek maliyetler nedeni ile ayrışıyor.
Üretimin daha maliyetli olduğu, ithalatın ise gümrük vergilerine rağmen kur politikası nedeniyle daha cazip hale gelmesi ile geçmiş dış ticaret fazlası veren sektörde 2022'de 348 milyon dolar lan dış ticaret fazlası, 2023'te 148 milyon dolar, 2024'te 550 milyon dolar ve bu yılın 7 aylık döneminde ise 437 milyon dolar dış ticaret açığında dönüştü. İç piyasada daralan pazara ithal ürünlerin artan payı eşlik etti. 2022'de 25 milyon çift olan ayakkabı ithalatı 2024'te 76 milyon çifte yükseldi. Bu sene ise alınan önlemlere rağmen ithalat artmaya devam etti ve yurtiçi satışlardan aldığı pay yüzde 7 seviyelerinden yüzde 30'lara yükseldi.
Makinelerin kilosu 8-9 TL'ye satılıyor
Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Berke İçten, sektörde fabrikaların kapandığı bir döneme girildiğine dikkat çekerek,
Kırklareli'nde çok modern bir tesisin kapanışına şahit oldum. Makinalar, dolaplar vardı. 40-50- bin Euro'ya alınan makinaların kamyona paldır küldür atıldığına şahit oluyorsunuz. 40 bin Euro'luk makinalar kilosu 8-9 TL'ye satılıyor. 40 bin Euro'ya aldığın makinayı 9 bin TL'ye satmak kadar acı bir şey olamaz. 6.5 milyon Euro'ya kurduğunuz tesisi hurdaya satıyorsunuz. 600-700 bin TL elimize ya geçecek ya geçmeyecek diyorlar. Zaman burada bizim aleyhimize işlemeye başladı. Zaman geçtikçe önlemler alınamadıkça ya da ekonomiyle enflasyonla mücadelede istediğimiz sonuca ulaşamadığımız her gün aslında bizim bir fabrikamızın kapandığı anlamına geliyor. Tedbirleri hızlandırmamız lazım"
dedi.
Şu an çalışan başına verilen 2 bin 500 TL'lik desteği hatırlatan İçten, bu şartlar altında istihdamın korunamadığını belirtti. İçten, şöyle devam etti:
"Bir nefes kredisi çıktı, kimse faydalanamadı. Maalesef şu anda kredinin bir faydası yok bize. 45-50 bandında bir faiz oranımız var. Bize yüzde 25 faizle kredi veriyorum deseler kullanacak durumumuz yok. İş yapamıyoruz. Kontrollü zarar etsek işi kurtarabilir miyiz açısından bakıyoruz. Döviz kurunun rekabetçi hale getirmesine ihtiyacımız var."
Sporda tren kaçtı, deride fırsat var
İstanbul Sanayi odası Yönetim Kurulu Üyesi ve 22. Ayakkabı ve Yan Sanayi Meslek Komitesi Üyesi Hüseyin Çetin, Uzakdoğu'da 150-200 dolar olan işçilik maliyetinin Türkiye'de 1200-1500 dolar arasında değiştiğine dikkat çekerek,
"2019'da Türkiye'de bir firma konkordato ilan eti ama o firma arka planda 300 firmayı etkiledi. Bizim sektörde son dönemde Konya'da bir firma konkordato ilan etti. 1 milyar 200 milyon TL sektöre zarar verdi. Bunun arka planında 200 firma var ve 200 firma etkilendi. 20-30 firma konkordato ilan etmesi önemli değil arka planda etkisi büyük oluyor. Bizim çoğu sektörle girdi çıktımız var" ifadelerini kullandı. Çıkış için spor ayakkabı da artık trenin kaçtığını, bu maliyetlerle bu kategoride rekabet edilemeyeceğini dile getiren Çetin, çıkış için deri kategorisini işaret etti. Çetin, "Türkiye'de deri üretiminde çok güçlü, İtalya'dan sonra ikinci deri ülkesiyiz. Bunu çok iyi kullanmamız lazım. Zaten şu anda Türkiye'nin çıkış noktası moda trend ve deri ayakkabı üretimi. Bizim spor ayakkabı ile tekstille artık bunların rekabet gücü yok. Rekabet gücü olamayan ürün üzerinde dayatmak rekabet etmek yanıltıcı olur"
şeklinde konuştu.