Karar, Bursa, Gaziosmanpaşa ve Ankara'daki asliye hukuk mahkemelerinin açtığı davalar üzerine verildi. Mahkemeler, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 732, 733 ve 734. maddelerinin mülkiyet hakkını kısıtladığı ve sözleşme özgürlüğünü zedelediği gerekçesiyle Anayasa'ya aykırı olduğunu ileri sürmüştü.
Önalım hakkı nedir?
Önalım hakkı, paylı mülkiyet ilişkilerinde ortaya çıkan bir haktır.
Bir taşınmaz birden fazla kişiye ait olduğunda, paydaşlardan biri kendi
payını üçüncü bir kişiye satmak isterse, diğer paydaşlar bu satışa müdahil olabilir.
Yani paydaşlar, aynı bedel ve şartlarla öncelikli olarak o payı satın alma hakkına
sahiptir.
Bu hak sayesinde, ortaklar taşınmazın yabancı kişilerin eline geçmesini engelleyebilir
ve mülkiyetin paydaşlar arasında korunmasını sağlayabilir.
Anayasa Mahkemesindne iptali istenen hükümler
Madde 732: Önalım hakkının sahibi.
Madde 733: Hakkın kullanılma usulü
Madde 734: Önalım davasının açılma şartları
Madde 732 - Paylı mülkiyette bir paydaşın taşınmaz üzerindeki payını tamamen veya kısmen üçüncü kişiye satması halinde, diğer paydaşlar önalım hakkını kullanabilirler.
Madde 733 - Cebri artırmayla satışlarda önalım hakkı kullanılamaz.
Önalım hakkından feragatin resmi şekilde yapılması ve tapu kütüğüne şerh verilmesi
gerekir. Belirli bir satışta önalım hakkını kullanmaktan vazgeçme, yazılı şekle
tabidir ve satıştan önce veya sonra yapılabilir.
Yapılan satış, alıcı veya satıcı tarafından diğer paydaşlara noter aracılığıyla
bildirilir.
Önalım hakkı, satışın hak sahibine bildirildiği tarihin üzerinden üç ay ve her
halde satışın üzerinden iki yıl geçmekle düşer.
Madde 734 - Önalım hakkı, alıcıya karşı dava açılarak kullanılır.
Önalım hakkı sahibi, adına payın tesciline karar verilmeden önce, satış bedeli
ile alıcıya düşen tapu giderlerini, hakim tarafından belirlenen süre içinde
hakimin belirleyeceği yere nakden yatırmakla yükümlüdür.
AYM'nin önalım hakkında dair kararının gerekçesi
Yüksek Mahkeme kararında şu ifadeleri kullandı:
"Önalım hakkına ilişkin kurallar, paylı mülkiyet ilişkisini düzenlemekte ve tarafların haklarını dengelemektedir. Bu nedenle mülkiyet hakkının özüne dokunmadığı, yalnızca hakların kullanımına ilişkin sınırlamalar getirdiği anlaşılmaktadır."
Mahkeme ayrıca, önalım hakkının "meşru bir amaç" taşıdığını, "ölçülülük" ilkesine uygun olduğunu ve kamu yararını gözettiğini belirtti.
- AYM iptal istemini reddetti
Anayasa Mahkemesi, iptal istemini oy çokluğuyla reddetti. Böylece Türk Medeni Kanunu'ndaki önalım hakkına dair düzenlemeler yürürlükte kalmaya devam edecek.