657 sayılı Devlet Memurları Kanununun "Doğum sonrası yarım zamanlı çalışma" başlıklı Ek 43 üncü maddesinde "Doğum yapan memurlar doğum sonrası analık izninin veya 104 üncü maddenin (F) fıkrası uyarınca kullanılan iznin, eşi doğum yapan memurlar ise babalık izninin bitiminden, ilgili mevzuatı uyarınca çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar olan dönemde, ayrıca süt izni verilmeksizin haftalık çalışma saatlerinin normal çalışma süresinin yarısı olarak düzenlenmesini talep edebilirler. Bu kapsamda yarım zamanlı çalışmaya başlayan memur, aynı çocuk için bir daha bu haktan yararlanmamak kaydıyla başvuru tarihini izleyen ay başından geçerli olmak üzere normal zamanlı çalışmaya dönebilir. Bu fıkra hükmünden yararlanan memura, yarım zamanlı çalışmaya başladığı tarihi izleyen ay başından itibaren, mali haklar ile sosyal yardımlarına ilişkin her bir ödeme unsurunun yarısı esas alınarak ödeme yapılır. Bunların fiili çalışmaya bağlı ödemeleri hakkında ise ilgili mevzuat hükümleri uygulanmaya devam olunur. Derece yükselmesi ile kademe ilerlemesi için aranan süreler açısından bu şekilde çalışılan dönemdeki hizmet süreleri yarım olarak dikkate alınır. Bu kapsamdaki memurun çalışma saatleri ilgili kurum tarafından belirlenir. Bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi halinde memur olan eşleri de istekleri üzerine çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten veya 104'üncü maddenin (A) fıkrası uyarınca sekiz haftalık izin verilmesi ya da aynı maddenin (F) fıkrası uyarınca izin kullanılması halinde bu izinlerin bitiminden itibaren bu fıkra hükümlerinden yararlanır. Yarım zamanlı çalışma hakkının kullanımına ilişkin usul ve esaslar ile bu haktan yararlanamayacak memurları; hizmet sınıfı, kadro unvanı, kurum veya teşkilat bazında birlikte veya ayrı ayrı belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.",
222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununun 3'üncü maddesinde (Değişik:27/6/2019-7180/2 md.) "Mecburi ilköğretim çağı, 6-14 yaş grubundaki çocukları kapsar. İlkokulların birinci sınıflarına o yılın 31 Aralık tarihinde 72 ayını dolduran çocukların kaydı yapılır. Ancak çocuğun gelişim durumuna bağlı olarak okula erken başlaması veya kaydının ertelenmesi ile ilgili hususlar yönetmelikle düzenlenir."
Devlet Memurlarının Yarım Zamanlı Çalışma Hakkının Kullanımına İlişkin Yönetmeliğin;
Tanımlar" başlıklı 4 üncü maddesinde "(1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında; a) İlkokul: 5/1/1961 tarihli ve 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu gereğince kurulan dört yıl süreli ve zorunlu olan okulu,. c) Mecburi ilköğretim çağının başladığı tarih: Çocukların, 222 sayılı Kanun ile 26/7/2014 tarihli ve 29072 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği gereğince belirlenen, ilkokula başlama tarihini,. d) Yarım zamanlı çalışma: Doğum veya evlat edinme sonrası, memurların normal haftalık çalışma süresinin yarısı olarak düzenlenen çalışma şeklini,
"Yarım zamanlı çalışma dönemi" başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında "Doğum yapan kadın memurun yarım zamanlı çalışma dönemi, doğum sonrası analık izninin veya 657 sayılı Kanunun 104'üncü maddesinin (F) fıkrası gereğince kullanılan iznin bitiminden itibaren çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar olan dönemdir.",
Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin "Kayıt zamanı ve kayıt yaşı" başlıklı 11 inci maddesinin altıncı fıkrasının (b) bendinde "(6) İlkokula kayıt:. b) (Değişik:RG-10/7/2019-30827)Okul müdürlükleri, yaşça kayıt hakkını elde eden çocuklardan 69, 70 ve 71 aylık olanları velisinin yazılı talebi bulunması halinde okul öncesi eğitime yönlendirir veya kayıtlarını bir yıl erteler.",
Düzenlemelerine yer verilmiştir.
Kamu denetçiliğine intikal eden bir başvuruda (2025/14304), Bilgisayar İşletmeni kadrosunda görev yapmakta olan ve 18.12.2019 tarihinde doğum yapan başvuran tarafından, oğlunun ilkokula başlama döneminin 1 yıl ertelendiğinden bahisle, yarım zamanlı çalışma dönemiyle ilgili uyuşmazlığın giderilmesi talep edilmektedir.
İdare tarafından; başvuranın, 02.08.2025 tarihli yazı ile 15.08.2025 tarihinden, çocuğunun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşı tarihi olan 15.09.2025 tarihine kadar yarım zamanlı çalışmasının uygun görüldüğü, çocuğunun okul kaydını bir yıl ertelediğinden bahisle yarım zamanlı çalışma süresinin 1 yıl süreyle daha uzatılması ve çalışma gün ile saatlerinin değiştirilmesi talebinin ise çocuğunun mecburi okul çağı 2025 yılında başladığından mevzuat gereği söz konusu hakkın bir yıl daha uzatılmasının mümkün olamadığı ifade edilmiştir
Yapılan inceleme sonucunda, 222 sayılı Kanunda, ilkokulların birinci sınıflarına o yılın 31 Aralık tarihinde 72 ayını dolduran çocukların kaydının yapılacağına ve çocuğun gelişim durumuna bağlı olarak okula erken başlaması veya kaydının ertelenmesi ile ilgili hususların yönetmelikle düzenleneceğine hükmedildiği, başvuranın 18.12.2019 tarihinde doğum yaptığı, 31.12.2025 tarihinde başvuranın oğlunun 72 ayını dolduracağı, Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde; okul müdürlüklerinin, yaşça ilkokula kayıt hakkını elde eden çocuklardan 69, 70 ve 71 aylık olanları velisinin yazılı talebi bulunması halinde okul öncesi eğitime yönlendireceğinin veya kayıtlarını bir yıl erteleyeceğinin düzenlendiği, Edirne İl Milli Eğitim Müdürlüğü İlkokulunun 12.08.205 tarihli ve yazısıyla başvuranın 18.12.2019 doğum tarihli oğlunun 1. sınıf kaydının talebi doğrultusunda 1 yıl süreyle ertelendiği, Devlet Memurlarının Yarım Zamanlı Çalışma Hakkının Kullanımına İlişkin Yönetmelikte sayılan, yarım zamanlı çalışma hakkının sona ereceği durumlar kapsamında; başvuranın 18.12.2019 doğum tarihli çocuğunun ilkokula başlamadığı ve 1. sınıf kaydının 1 yıl süreyle ertelenmiş olduğu dikkate alındığında, ilgili mevzuata göre ilkokula başlaması gereken dönemin henüz sona erdiğinden bahsedilemeyeceği, çocuğunun 1. sınıf kaydı 1 yıl süreyle ertelenmiş olan annenin yarım zamanlı çalışma hakkının kullanımının devam etmeyeceğine dair herhangi bir düzenlemeye rastlanmadığı ve ilkokula başlama kaydının bir yıl ertelenmesi için sağlık raporu talep edilmesi uygulamasına da 10.07.2019 tarihli Yönetmelik değişikliğiyle son verilmiş olduğu, ayrıca idare tarafından; Yükseköğretim Kurumu Başkanlığı tarafından başlatılan yarım zamanlı çalışma hakkından yararlanamayacak memurların tespitine yönelik çalışma ile düzenleme yapılması halinde ilgilinin durumunun değerlendirilebileceği belirtilmişse de henüz anılan çalışmanın sonlanmadığı ve herhangi bir sürenin de belirtilmediği, bahsi geçen belirsiz sürenin başvuranı ve çocuğunu zor durumda bırakacağı hususları gözetilerek başvuranın yarım zamanlı çalışma hakkı kullanımının talebi doğrultusunda uzatılması gerektiği değerlendirilmiş olup aksi yönde tesis edilen idarenin işleminde hukuka ve hakkaniyete uyarlık tespit edilememiştir.
Karar bağlamında, özellikle ailenin korunması, çocukların sağlıklı büyüme
ve yetişme evrelerinde bir hak olarak getirilen yarı zamanlı çalışmanın, kamu
idarelerinde mümkün kamu hizmetinin yürütülmesi için zorunlu koşulları da dikkate
alarak olabildiğince kişi lehine yorumlanması, getirilen olumlu düzenlemelerin
uygulama birimlerince etkinliğinin azaltılmamasına özellikle riayet edilmesi,
varsa aksayan yönlerinin bir bütün olarak mevzuat değişikliği ile giderilerek
herkese eşit ve adil bir sürecin işlemesine zemin hazırlanması uygun bir hareket
tarzı olacaktır.