Türkiye'de öğretmen yetiştirme süreçlerinde yapılan değişiklikler, öğretmen adaylarının mesleğe geçişinde yeni uygulamaları beraberinde getirmiştir. Artık eğitim fakültesi mezunları, Milli Eğitim Akademisi bünyesinde 12 ay sürecek yeni bir hazırlık eğitimine alınacak. Bu uygulama, öğretmenlik diplomasına sahip adayların ikinci kez öğretmen yetiştirme sürecine katılmasını gerektiriyor. Uluslararası karşılaştırmalar, bu uygulamanın yalnızca Türkiye'de görüldüğünü ve mesleğe geçiş süresini uzatarak öngörülebilirliği azalttığını ortaya koyuyor. Ayrıca, eğitim fakültelerinde verilen öğretmen eğitimlerinin işlevselliği konusunda soru işaretleri oluşmakta ve motivasyon üzerinde olumsuz etkiler gözlemlenmektedir.
Uluslararası Öğretmen Yetiştirme Politikaları
Türk Eğitim Derneği tarafından hazırlanan raporda, Türkiye'nin yanı sıra Güney Kore, İngiltere, Kanada, Finlandiya, Japonya, Estonya, Polonya, Almanya ve Fransa'nın öğretmenlik politikaları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Raporda öne çıkan bulgular şunlardır:
- Finlandiya ve Estonya, öğretmen yetiştirme programlarını sınırlı sayıda üniversitede yürütmekte ve nitelik odaklı bir seçim sistemi uygulamaktadır.
- İngiltere, Japonya ve Almanya, çok aşamalı sınavlar ve performans değerlendirmeleriyle mesleğe girişte güçlü bir eleme mekanizması kullanmaktadır.
- Güney Kore, hem programa girişte hem de mesleğe geçişte titiz ve çoklu değerlendirme süreçleriyle öncü bir model sunmaktadır.
- Türkiye'de ise uzun yıllardır öğretmen ihtiyacından bağımsız olarak geniş bir aday havuzu oluşturulmuştur.
Öğretmen Atamaları ve Aday Havuzu
Güncel verilere göre, eğitim fakültelerinde 184.584 öğrenci öğrenim görmekte ve her yıl yaklaşık 40 bin aday mezun olmaktadır. Ancak önümüzdeki dönemde yıllık atama sayısının 6-8 bin düzeyinde kalacağı belirtilmektedir. Ayrıca, öğretmen ihtiyacı planlaması yapılmadan her yıl binlerce kişiye pedagojik formasyon eğitimi verilmesi, aday havuzunun daha da büyümesine yol açmaktadır.
Sistemdeki Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Türkiye'de öğretmen yetiştirme süreci, nitelikli öğretmen yetiştirmekten ziyade çok sayıda aday yetiştirmeye odaklanmıştır. Bu durum sürdürülebilirliğini yitirmiştir. Sistemin temel varsayımlarının gözden geçirilerek nitelikli öğretmen yetiştirme hedefiyle yeniden yapılandırılması gerekmektedir. Aksi takdirde, öğretmenlik mesleği nitelik ve motivasyon açısından olumsuz etkilenmeye devam edecektir.
Aday Sayısındaki Artışın Sonuçları
Aday sayısının plansız artışı, ekonomik, politik ve sosyolojik açıdan önemli sonuçlar doğurmaktadır. Atanma umudu azalan öğretmen adaylarının niteliklerini geliştirmesine ve başka alanlarda sürdürülebilir istihdam edinebilmelerine olanak tanıyan ulusal ölçekte bütüncül bir yeniden beceri kazandırma (reskilling) ve yetkinlik geliştirme (upskilling) programı tasarlanmalıdır.
Eğitimde Çifte Standart Sorunu
Türkiye'de eğitim fakültelerine girişte uygulanan 300 bin başarı sıralaması şartı, öğretmenlik mesleğinde niteliği gözeten bir filtre işlevi görmektedir. Ancak diğer lisans programlarından pedagojik formasyon yoluyla gelen adaylarda bu koşulun aranmaması başlangıçta nitelik farkı ve eşitsizlik oluşturmaktadır. Bu nedenle başarı sıralaması şartının akademiye girişte tüm programlar için uygulanması gerekmektedir.