Üniversite öğrencileri denek mi yapılıyor?

Çağdaş Eczacılar Derneği'nde çalışmalarını yürüten Sağlık Bakanlığı Eski İlaç ve Eczacılık Genel Müdürü Eczacı Necla Bal, üniversite öğrencilerinin 'denek' olarak kullanıldığını ileri sürdü. İlaç firmalarının denemelerinde üniversitelilerin bir numaralı hedef olduğunu öne süren Bal, öğrenci-öğretmen ilişkisi içinde öğrencinin hocasına 'hayır' demesinin mümkün olmadığını savundu.

Bal ayrıca, çocukların denek olarak kullanılmasını yasaklayan Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 90. maddesinin 3. fıkrasında son anda ilaç firmalarının baskısıyla yapılan değişiklikle, ailelerin çocukları üzerinde tasarruf hakkının doğduğunu ifade etti. Bal, yasanın şimdiki haliyle ana-baba niyet ve imzasıyla çocuğun 'denek' olarak kullanılabildiğini kaydetti. Türkiye'de 10 yıldır gizli olarak insanların ve çocukların denek olarak kullanıldığını söyleyen Bal, Erciyes Üniversitesi, Marmara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi'nde uygulamaların yapıldığını iddia etti.

Bal, konunun kamuoyu tarafından bilinmediğini, akademik çevrelerin ise "kariyer" endişesi nedeniyle sesini çıkaramadığını belirterek, hekimlerin 'sponsorluk' nedeniyle özgür ve etik davranamadığını kaydetti. Bal, ilaç firmalarıyla gerçekleştirilen antlaşma gereği "milyon dolarlık tazminat" ödememek uğruna gereği gibi yayın yapamadıklarını dile getirdi. Bal, deneme pazarının maliyetinin ise yıllık 400-500 milyar civarında olduğunu vurguladı. Necla Bal, Çağdaş Eczacılar Derneği olarak da ülke çapında imza kampanyası başlatacaklarını dile getirdi.

"SAĞLIK BAKANLIĞI VE ÜNİVERSİTELERİN ETİK KURULLARI KONTROLLERDE YETERSİZ"
Bal, Sağlık Bakanlığı ve üniversitelerdeki etik kurulların ise yeterli kontrolü yapmadığını iddia ederek, "Deyim yerindeyse 'o etikler hep metik kurul'. Onlar etik filan değil" dedi. Hekimlerin "sponsorluk" nedeniyle özgür ve etik davranamadığını, ilaç firmalarıyla yapılan antlaşma gereği yayın yapamadıklarını; aksi takdirde "milyon dolarlık tazminatları ödemek zorunda kaldıklarını" dile getiren Bal, deneme sırasında denekteki her aşamanın kaydedildiğinin; ancak gizli tutulduğunu söyledi.

Viox ve Celebrex'in ilaçlarına bağlı yaklaşık 27 binin üzerinde insanın hayatını kaybettiğini ileri süren Bal, deneme maliyetlerinin de ilaç masraflarının üzerine eklendiğini ifade ederek, her ilaç adayı madde için 300 ile 500 milyon doları arasında masraf yapıldığını, deneme pazarının maliyetinin yıllık 400-500 milyar civarında olduğunu kaydetti.

Bal, ilaç denemelerinin geri kalmış ülkelerde doğurduğu sonuçlar hakkında "Afrika feci durumda. Ne devlet ne de sağlık kurumlarının yapısı böyle bir şeyi engellemek için yeterli değil" değerlendirmesini yaptı. Denekler üzerindeki bir araştırmada, hastaya verilen aday ilaç dışında bir başka ilacın verilmediğini hatırlatan Bal, aksi takdirde denemenin boşa gideceğini bildirdi. Türkiye'nin bu alanda hiçbir alt yapısı ve bilgisi olmadığını ileri süren Bal, "insanların bu konuda bilinçlenmesinin" üzerinde durdu. Necla Bal, ilaç denemeleri konusunda insanların zarar görmemesi için Helsinki Bildirgesi'nin yeninden uluslararası tartışmaya açılmasını istedi.

"Gerçek gönüllülük olmalı, deneklerin adları gizli tutulmamalı, numaralarla adlandırılmamalı" önerilerini sıralayan Bal, ilaçların insanların üzerindeki etkilerindeki sorunlarla ilgili yetkili çevrelerin ve sivil toplum kuruluşlarının yeterince tepki vermediğinden yakındı. Bal, ilaç denemelerinin tamamına yakınının firmalar tarafından yapıldığını belirterek, her yıl 10 binden fazla maddenin denendiğini kaydetti. Denemelerde dikkat edilmesi gereken önemli bir hususun da "genetik modifiye maddeler" olduğunu söyleyen Bal, sözlerini şöyle tamamladı:
"O alanın insanın genleri üzerinde, insanın geleceği üzerinde ne gibi bir etki yaratabileceğini kimse bugünden öngöremez. O alandan da ciddi bir risk üstümüze geliyor. İşin özeti; Dimyat'a pirince giderken eldeki sağlıktan oluyoruz. Bu yasaya evet diyenler, 'bu ülkeye dışarıdan büyük paralar gelecek' diye kanunu değiştirdiler. Çağdaş Eczacılar Derneği olarak bu yasaya karşı Türkiye çapında imza kampanyası başlattık. Duyarlı insanların desteğini bekliyoruz."